رفراندوم کردستان عراق؛ چالش های داخلی و خارجی آن | فراتاب
کد خبر: 6599
تاریخ انتشار: 21 شهریور 1396 - 02:12
خالد قادری

 

فراتاب - گروه بین الملل: همه پرسی استقلال کردستان عراق تحت تاثیر مسائل داخلی،منطقه ای و بین المللی بناست در 25 سپتامبر برابر سوم مهر ماه سال جاری برگزار گردد مهمترین وجه این رخداد از نظر تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی خاورمیانه متمایز بودن آن است زیرا چگونگی نظم کنونی منطقه برآمده از بستر جنگ ها و ستیزهای تاریخی بوده و نه از رهگذر روش های دمکراتیک و مراجعه به آرای مردم از این جهت چشم اندازی که از سیر حوادث کنونی کردستان عراق فرا روی ماست پرسشی را در خود نهفته دارد که آیا خاورمیانه ره به سوی نگرشی نوین و زایشی بدون رنج و خشونت دارد؟ در منطقه ای که همواره جنگاوران معتقدش روی سجاده های عبادت دعای پیروزی بر دشمن هم کیش خود می خوانند که فرهنگ و زبان، ارزش ها و سنت ها،خدای واحد و قبله مشترک نقاط اشتراک شان است و انگار این مهم نه تنها اسباب همزیستی، اتحاد و برابری میان شان نگردیده بلکه همواره موجب جنگ و خونریزی شده آیا در جستجوی انگاره ای دیگر برای زیستنی درخور و متعالی است و اگر این انگاره برای کردهای عراق راه استقلال خواهی است آیا خاورمیانه ای که امروزه شبیه سرزمین ارواح گردیده، دیگر مردمانش پذیرای تابو شکنی این استقلال خواهی را دارند؟!
سیر رخدادهای تاریخی گویای آن است که کردهای عراق هموارە در بند زندان تاریخ و خشونت تمام عیار آن بوده اند از این جهت گریز از تجربه های تلخ تاریخی، نخبگان سیاسی را جهت برگزیدن راه استقلال برانگیخته است جدای از روایی این تصمیم و حق یا ناحق بودن تعیین سرنوشت آنان در این یادداشت سعی بر آن خواهیم داشت که برخی از عوامل تاثیر گذار در ابعاد داخلی و خارجی را که مولفه های یاری دهنده و بازدارنده در آینده پیش روی اقلیم کردستان عراق است را مورد بررسی قرار دهیم.

 

1.چالشهای داخلی

توسعه سیاسی _اجتماعی:
تجربه 25 ساله ی حکومت اقلیم کردستان عراق همانند هر حکومت دیگری کارنامه ای با عملکردهای مثبت و منفی بسیاری داشته از لحاظ آزادی های مدنی، ایجاد فضای نقد حاکمیتی، آزادی رسانه ها و ایجاد فضای باز سیاسی دستاوردهای مثبتی بودند که در صورت توانمندی جامعه مدنی می توانست کاتالیزور توسعه سیاسی و اجتماعی گردد اما بنا به عدم شکوفایی آن یکی از خلاهای موجود در روشنگری افکار عمومی برای انجام رفراندوم عدم حضور پر رنگ فعالیتهای اجتماعیست.

ترجیح منافع حزبی به منافع ملی:
رقابتهای سیاسی برای کسب منافع حزبی همواره در کانون اصلی تحرکات سیاسی برخی از احزاب اقلیم کردستان عراق قرار گرفته و موجب کم توجهی به منافع عمومی جامعه گردیده از این جهت مهمترین چالش داخلی در انجام رفراندوم ایجاد سازوکاری برای انسجام اجتماعی و همبستگی عمومی حول منافع ملی است. سیطره گرایشات حزبی و رقابت آنها برای اخذ مسئولیتها بر اساس توافقات شکننده بین احزاب و عدم ایجاد سیستم قاعده مند در مدیریت جامعه و کم توجهی به شایسته سالاری که مهمترین بیماری نظامهای سیاسی جوامع خاورمیانه ایی است مهمترین وجه منفی در عرصه سیاسی کردستان عراق بوده که تبعات منفی آن موجب نارضایتیهای مردم گردیده که بازخورد آن در شرایط کنونی چالشهای را پیش پای حکومت و انجام رفراندوم قرار داده است.

عدم همکاری حکومت مرکزی:
در سالهای گذشته علی رغم اقداماتی که در توسعه زیر ساختها انجام گرفت و حکومت اقلیم می رفت که روی ریل توسعه اقتصادی قرار گیرد علاوه بر ظهور داعش و مصیبتهای ناشی از آن که کلیه محاسبات را بر هم ریخت
عدم همکاری حکومت مرکزی در انجام تعهداتش در قبال اختصاص سهم 17 درصدی بودجه و ایجاد چالش در مناطق مورد منازعه مشمول ماده 140 قانون اساسی زنجیره ای از مشکلات مضاعف را فرا روی حکومت اقلیم کردستان قرار داده که به نظر می رسد کماکان همان سیاست گذشته در دستور کار جریانهای مخالف استقلال کردها قرار داشته باشد.


2.چالشهای منطقه ای
مثلث ایران،ترکیه و اعراب:
این سه ضلع از مثلث مورد اشاره مهمترین عوامل منطقه ای تاثیر گذار بر رفراندوم کردستان عراق هستند که بنا بر اختلاف رویکرد این کشورها و اصطکاکهای که در سیاستهای منطقه ای و بین المللی مابین آنها مشاهده می شود مولفه ای پر اهمیت و فرصت زا برای کردهای عراق جهت انجام رفراندوم و طی طریق برای آنها فراهم کرده که در صورت ثبات روابط بین این کشورها می توانست مانعی جدی برای کردها باشد.
با توجه به جمعیت کوردها در ایران و ترکیه به نظر می رسد یکی از مسائل مطرح برای این دو کشور تاثیر گذاری استقلال کوردستان عراق بر مناطق کردنشین آنها باشد آنچه در این ارتباط شایان توجه است تفاوت وضعیت اجتماعی و سیاسی کردستان ترکیه و ایران است که خود این تفاوت می تواند یکی از عوامل اساسی در عدم تفاهم و عدم تدوین برنامه ای مشترک از سوی دو کشور مزبور گردد

ترکیه:
در ترکیه کوردها در قالب حزبHDP و احزابی که قبلا با نامهای دیگر به صورت رسمی توانسته اند فعالیت داشته باشند و همچنین با توجه به فعالیتهای pkk تحرکات سیاسی،نظامی،اجتماعی بصورت فعالانه در کردستان ترکیه وجود داشته و مبارزات آنها در چند دهه گذشته منفعل نگردیده بنابراین اگر فاکتور کردستان سوریه را هم به این معادله بیافزاییم رویکرد مناسب برای ترکها در ارتباط با رفراندوم کردستان عراق ایجاد تعامل مثبت است زیرا از این طریق دسترسی به بازار کردستان عراق و منفعت اقتصادی آن و تعامل با استقلال آنها به صرفه تر از این خواهد بود تا با مخالفت و ایجاد تقابل مرزهای این سویش را هم نا امن گرداند و از سه جبهه کوردها را مخالف خود بگرداند که در این صورت همگرایی بین pkk و کوردهای عراق می تواند دردسرهای بیشتری را متوجه ترکیه بگرداند بنابراین اگر چه در اعلام رسمی مقامات ترک با رفراندوم مخالفت می شود همانند مواضع پیشینی که تاکنون نسبت به رویدادهای مختلف منطقه داشته اند از جمله درقبال سوریه و سرنوشت بشار اسد و تناقض در همسویی با سیاستهای آمریکا و روسیه و حتی روابط دیپلماتیک با اسراییل و ....دور از انتظار نیست که در این ارتباط هم بنا به مصالح ترکها که شرح آن گذشت تغییر موضع و چرخش تاکتیکی ترکها را در آینده پیش روی شاهد باشیم از این جهت اگر چه انجام رفراندوم و استقلال کردستان عراق به مذاق ترکها خوش نیاید ولی مخالفت جدی آنها هم مقطعی و گذرا به نظر می رسد.

ایران و اعراب:
در طول 25 سال گذشته که حکومت اقلیم کردستان عراق تشکیل گردیده علاوه بر مناسبات سیاسی و اقتصادی گسترده ای که با ایران داشته از نظر امنیتی مرزهای غرب کشور نسبت به مقاطع زمانی قبلی آرامش بیشتری را تجربه کرده است و به نظر می رسد ثبات در منطقه اقلیم کردستان سبب ثبات در مناطق کردنشین ایران نیز گردیده است و برعکس بی ثباتی آن است که تهدید برای ایران محسوب می گردد اکنون پرسش آن است که آیا برگزاری رفراندوم در صورتیکه منجر به تشکیل دولت مستقل کردستان گردد آینده با ثبات یا بی ثباتی را در پی خواهد داشت؟
علاوه بر رفراندوم و احتمالاتی که از تبعات تاثیر پذیری استقلال کردستان عراق بر مناطق کردنشین ایران که فاکتوری موثر در چگونگی تدوین راهبرد ایران در قبال کردستان عراق می باشد مسئله مهمتر سیاست ائتلاف عربی است که مد نظر قرار دادن آن برای ایران حائز اهمیت است زیرا راهبرد این کشورها از حمایت از استقلال کردستان عراق تقابل با سیاستهای ترکیه در حمایت از قطر و نیز مقابله با سیاستهای ایران در سوریه،یمین و عراق است بنابراین اتخاذ سیاست نفوذ و دسترسی به مرزهای این دو کشور را دنبال می کنند از این جهت در صورت مخالفت و ایجاد تنش با کردها که مسلما باعث خشنودی رقبای عربی ایران می گردد شرایط برای ایران در منطقه سخت تر می شود و باعث نزدیکی هر چه بیشتر اقلیم کردستان با محور عربی خواهد شد از این روی با در نظر گرفتن پیچیدگیهایی که در معادلات سیاسی منطقه وجود دارد اتخاذ سیاست مناسب برای قدرتهای منطقه ای متعادل کردن سیاستهای خود در قبال خواست کردهای عراق و سیاست برد برد می باشد.


3.چالشهای بین المللی

آمریکا و روسیه:
چشم انداز موازنه قدرت در روابط بین الملل نشان از تحول در کانونهای قدرت از جنبه های سیاسی،اقتصادی،نظامی دارد اگر فرانسه و انگلستان به عنوان قدرتهای جهانی بانیان نظم کنونی خاورمیانه بوده اند جایگزینی و ایفای نقش آمریکا و روسیه به عنوان قدرتهای کنونی در ایجاد نظم نوین خاورمیانه آشکار و پیداست از این روی باید دید که چگونه توازنی در شرایط کنونی در راستای منافع این دو قدرت است لاجرم استراتژی آنها هم در این راستا قابل فهم است با توجه به رقابتهای که میان این دو قدرت در مناطق مختلف جهان از جمله اوکراین و کشورهای آسیای میانه ، بالکان و آسیای جنوب شرقی هست بدیهی است که خاورمیانه هم عرصه رقابتی در حوزه نفوذ آنها می باشد اگر تجربیات تاریخی را معیارگمانه زنی در مورد چگونگی احتمال نظم مورد پسند این بازیگران فرا منطقه ای در آینده پیش روی بدانیم آنچه که از حوادث جاری پیداست شباهت روند رخدادهای جاری با سرنوشت کشورهای منطقه بالکان ،یوگوسلاوی و سودان دارد که منجر به ایجاد کشورهای نو ظهور گردید.

شکست نظم جاری خاورمیانه:
آنچنان که از اعلامهای مقامات آمریکایی_ اروپایی پیداست عدم خوشبینی آنها به تلاشهای دیپلماتیک جهت حفظ نظم گذشته و عدم امید به دمکراتیزه کردن خاورمیانه در قالب سیاست های گذشته دارد که سعی در توافق طرفهای رقیب در چارچوب قانون اساسی و نظامهای دمکراتیک داشتند. از آغاز حرکتهای اعتراضی در سوریه ناشی از تاثیر بهار عربی سازمانهای بین المللی تلاشهایی جهت پیشگیری از گسترش بحران داشتند و با گماردن نمایندگانی همچون عوفی عنان و دیمستورا سعی در مهار بحران با استفاده از تلاشهای دیپلماتیک داشتند که منجر به نتیجه نشد از این روی به نظر می رسد راهبرد بازیگران فرا منطقه ای در قبال خواست کردهای عراق مرتبط با دیگر مسائل منطقه ای و بین المللی باشد و آنطور که از مسیر رویدادهای جاری پیداست نسبت به شرایط داخلی و منطقه ای عرصه بین المللی شرایط مهیاتری جهت پذیرش رفراندوم و حتی استقلال کردستان عراق را داراست.

خالد قادری کارشناس ارشد علوم سیاسی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
هەورامان ڕوستەمی
| |
2017-09-17 00:04:56
سڵاو و ڕێز و دەس خۆشی بۆ کاک خالێدی خۆشەویست.شروڤە و شیکاریێکی جوان بو لە بارودۆخی کوردستانی عێراق و بەتایبەت پرسی سەربەخۆیی.هەرچن لە بڕێک شوێنا مۆلاحێزەی سیاسی نەیهێشتووە جوان شی بکەیتەوە.زۆر سپاس
آخرین اخبار