پیامدهای خاورمیانه ای و بین المللی استقلال اقلیم کردستان! | فراتاب
کد خبر: 6475
تاریخ انتشار: 4 مرداد 1396 - 04:49
د.قدرت احمدیان
به نظر میرسد با توجه به رویه ها و شرایط موجود کشور احتمالی کردستان برای ترکیه همسایه ای خوب باشد و برای ایران برعکس!

 

فراتاب گروه بین الملل: متن پیش رو متن سخنرانی ارائه شده دکتر قدرت احمدیان می باشد که در نشست «زمینه‌ها و پیامدهای رفراندوم استقلال کردستان» توسط انجمن علوم سیاسی در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. دکتر احمدیان استاد روابط بین الملل دانشگاه رازی کرمانشاه، عضو ارشد پژوهشکده مطالعات عراق و از محققین حوزه مسائل کردها به شمار می رود که طی سالهای اخیر در این خصوص سخنرانی ها و مقالات چندی ارائه کرده است. مشروح دیدگاههای وی در ادامه خواهد آمد.

همانطور که مستحضر هستید موضوع برگزاری رفراندوم استقلال اقلیم کردستان در روز 25 سپتامبر (سوم مهرماه) موضوعی بسیار جدی و پربحث در محافل مختلف است. در حقیقت کردها در ادامه روند قدرت گیری های خود اینک به مرحله ای رسیده اند که مساله استقلال و جدایی از عراق را بطور جدی مطرح کرده اند. باید اشاره کرد که قدرت گیری کُردها در عراق ناشی از چهار رویداد تاریخی در سه دهه اخیر هستند این چهار رویداد عبارتند از:

  1. جنگ خلیج فارس که با حمله آمریکا به عراق و آزادی کویت همراه شد در این کش و قوس کُردها توانستند طبق قطعنامه 688 شورای امنیت از قبل منطقه پرواز ممنوع در شمال این کشور، نوعی حکومت خودمختار تشکیل دهند.
  2. دومین مساله، حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و ساقط کردن نظام بعثی بود در این زمان کُردها سازمان یافته ترین گروه در داخل عراق بودند و توانستند وضعیت پیشین خود را به یک دولت فدرالی در داخل عراق جدید ارتقا دهند.
  3. بهار عربی در سال 2011 سومین عاملی بود که باعث شد قدرت منطقه ای کردها دو چندان شود.
  4. ظهور داعش هم چهارمین عاملی بوده است که باعث تقویت و ارتقای جایگاه کردها چه در داخل عراق و چه در سطح منطقه ای و بین المللی شده است.

این عوامل دست به دست هم داده اند، تا امروز آنها مدعی برگزاری رفراندوم استقلال و تشکیل کشور جدیدی در شمال عراق شوند.

 

پیامدهای اعلام استقلال اقلیم کردستان

اما در بخش دوم بایستی به پیامدهای هشتگانه مختلف و محتملی اشاره کنم که ممکن است پس از اعلام استقلال اقلیم کردستان ایجاد شود.

  1. تاثیر بر خیزش های قومی در ترکیه و ایران و البته در کل منطقه و متعاقب آن افزایش مطالبات و خواسته های کُردها در کشورهای مختلف.
  2. تسری هرچه بیشتر منطقه ای تقابل و رقابت شیعی -سنی
  3. تشدید رقابت میان گروههای رقیب کُردی در عراق، ترکیه و سوریه
  4. ایجاد حوزه ای جدید در اقلیم کردستان، برای تسری رقابت های خاورمیانه ای آمریکا و روسیه
  5. احتمال وقوع شورش در داخل خود اقلیم از سوی دیگر اقلیت های حاضر در کردستان اعم از ترکمن، عرب، شیعی و ...
  6. تنش جدی میان کُردها و دولت مرکزی عراق: اگر اعلام استقلال از سوی کردها سریع و غیرتدریجی باشد، احتمال درگیری نظامی هم بین طرفین افزایش خواهد یافت.
  7. تشدید تنش شیعی -سنی در داخل خود عراق، پس از جدایی اقلیم کردستان از عراق عربی.
  8. تبدیل شدن کردستان به یک کشور دوست و متحد آمریکا، که این امر می تواند در بلند مدت حتی به روابط استراتژیک نیز منجر شود.

 

چگونگی اعلام استقلال

باید تاکید کرد که مقامات کُرد چند بار اعلام کرده اند، که برگزاری رفراندوم به معنای اعلام استقلال نیست بلکه آغاز مرحله جدیدی در فضای سیاسی کردستان و عراق خواهد بود. در این مقطع کردها دو راهکار متفاوت را می توانند در پیش بگیرند که هریک از آنها پیامدها و مسائل مختلف و متفاوتی را بدنبال خواهد داشت:

  1. اعلام سریع استقلال
  2. اعلام تدریجی استقلال

در وضعیت اعلام سریع استقلال به نظر می رسد امکان بی ثباتی و افزایش تنش و حتی درگیری های نظامی بین طرفین وجود دارد اما در وضعیت اعلام تدریجی استقلال وضعیت متفاوت خواهد بود. مراد از وضعیت تدریجی در پیش گرفتن الگوی مذاکره کردها با دولت مرکزی عراق، همسایگان قدرتمند مانند ترکیه و ایران و کشورهای قدرتمند فرامنطقه ای است. فرایند اعلام تدریجی استقلال یک بازده زمانی پنج تا 10 ساله می تواند به درازا بکشد و در چنین بازده ای احتمالا کُردها با تنش و مشکلات کمتری می توانند به استقلال دست یابند.

 

ایران و استقلال اقلیم کردستان

اگر کُردها بصورت سریعی بلافاصله پس از برگزاری رفراندوم، اعلام استقلال کنند، به نظر می رسد ایران کشوری نخواهد بود که سریعاً این استقلال را به رسمیت بشناسد و روابط طرفین وارد یک دوره سرد و پرتنش خواهد شد. چرا که ایران نگرانی های جدی در قبال استقلال سریع اقلیم کردستان دارد، بطور مثال نگران تسری خواست های ملی گرایانه به بخش های کردنشین خود است و یا اینکه اقلیم کردستان تبدیل به منطقه ای برای تجمع و حضور رقبا و دشمنان بین المللی و منطقه ای ایران نظیر آمریکا، اسرائیل، ترکیه و یا حتی عربستان سعودی شود. همچنین موازنه شیعه -سنی در منطقه را تا حدی به ضرر ایران خواهد کرد.

اما چنانچه رویه اعلام استقلال اقلیم کردستان تدریجی و زمان بر و توام با مذاکره و اعتماد سازی هم با بغداد و هم با تهران باشد، و کردها با رسیدن به یک توافق سیاسی مشترک با بغداد از عراق جدا شوند، در آن صورت ایران یکی از نخستین کشورهایی خواهد بود که این استقلال را خواهد پذیرفت و تنش و بحران خاصی در بین طرفین ایجاد نمی شود. البته این به معنای از بین رفتن نگرانی های ایران از مشکلات و تهدیدات استقلال احتمالی اقلیم کردستان نیست، اما طبیعتاً در یک جدایی تدریجی و توافقی از شدت نگرانی های تهران تا حدی کاسته خواهد شد. اما باید تاکید کرد در چنین شرایطی هم به احتمال بسیار کردستان یک همسایه خوب برای ایران نخواهد بود در حالیکه با ترکیه همسایگی اش متفاوت است!

 

ترکیه و استقلال اقلیم کردستان

به نظر می رسد به رغم برخی اعلام مواضع و ژست های مخالفی که مقامات ترکیه در قبال اعلام استقلال اقلیم کردستان می گیرند، اما در عمل به گونه ای دیگر رفتار می کنند. به عبارتی دیگر می بایست میان سیاست اعلامی و اعمالی ترکیه در قبال کردهای عراق تفاوت قائل شد. یکی از مهمترین تفاوت های میان ایران و ترکیه در سیاست خارجی به ویژگی انعطاف پذیری و توان چرخش در موضع گیری ترکها باز می گردد که بعضاً این ویژگی برای آنها فرصت سازی خواهد کرد. ترکیه اینک حضور بسیار پررنگ تری در اقتصاد اقلیم کردستان به نسبت ایران دارد و توان و میزان حضور شرکت های آنها قابل مقایسه با شرکتهای ایرانی نیست.

موضوع دیگر این است که ترکیه می کوشد از طریق روابط نزدیکی که با حزب دموکرات بطور خاص و اقلیم کردستان بطور عام دارد، از توان و پتانسیل آنان برای مهار، کنترل و مدیریت کردهای متمایل به پ.ک.ک و چپگراها استفاده کند. این موضوع برای ترکیه هم در داخل مرزهایش و هم در شمال سوریه دارای اهمیت راهبردی است. مساله مهم دیگر برای ترکیه، وجود نفت و گاز قابل توجه در کردستان عراق است، امری که ترکیه می کوشد به بهترین نحو ممکن در راستای دستیابی به اهداف اقتصادی و صنعتی اش از آن بهره برداری کند. این عوامل و شرایط باعث می شود که کردستان برای ترکیه یک همسایه خوب به شمار رود!

 

آمریکا و استقلال کردها

اقدامات آمریکا طی سه دهه اخیر از جمله استراتژیک ترین فاکتورهای موثر بر افزایش شان و جایگاه و قدرت کردها در عراق بوده است، در دوره اخیر نیز درگیری با داعش و همپیمانی آمریکا با کردها توانسته اعتماد به نفس و قدرت آنها را بیشتر کند. به نظر می رسد آمریکا مخالفت عملی با اعلام استقلال اقلیم کردستان نکند و حتی ممکن است بنا به دلایل مختلف ژئوپلتیکی و ... کشور آتی کردستان را وارد ناتو کند.

 

تنظیم: اردشیر پشنگ

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار