فراتاب – گروه بین الملل: پانزده سال پیش، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، امید جهان اسلام بود. وی یک اسلامگرا بود. اردوغان در زمانی که شهردار استانبول، یکی از بزرگترین شهرهای جهان، بود این شهر را به صورت کاریزماتیک و تکنوکرات، اداره می کرد. اردوغان در سال 1999 مدتی را در زندان هم سپری کرد –به جرم خواندن شعری که به نظر می رسید در رثای اسلام شبه نظامی بود- اما زندانبانان وی یعنی سکولارهای تحت حمایت ارتش، کشور را به صورت انعطاف ناپذیری اداره می کردند. وقتی اردوغان در سال 2003 نخست وزیر شد، تمام رهبران غربی خواستار موفقیت وی بودند. در جهانی که سعی می کرد از سایه حملات 11 سپتامبر خارج شود، اردوغان همانند پلی بین فرهنگ ها بود.
اردوغان روز یکشنبه خودش را پیروز رفراندوم سراسری اعلام کرد، رفراندومی که موجب پایان یافتن دموکراسی ترکیه می شود. اعطای قدرت گسترده به اردوغان –بیشتر شدن کنترل بر قوه قضائیه، قدرت گسترده در رابطه با انحلال منصب نخست وزیری و سیستم پارلمانی ترکیه- موجب می شود وی به طور موثری تبدیل به یک دیکتاتور شود. براساس قوانین جدید، اردوغان قادر خواهد بود برای دو دوره پنج ساله دیگر رئیس جمهور باشد و این به منزله این است که حداقل برای یک دهه دیگر می تواند در قدرت باقی بماند. حتی در صورت رای مجلس وی می تواند برای یک دوره دیگر یعنی تا سال 2034 رئیس جمهور باشد، البته آن زمان دیگر یک پیرمرد خواهد بود.
رفراندوم در وضعیتی صورت گرفت که دولت، فضایی از خشونت، تهدید و ترس ایجاد کرده بود. کمپین ترک ها علیه رفراندوم مورد حمله قرار می گرفت. در قسمت عمده ای از سال گذشته، دولت مشغول کار بر روی متوقف ساختن مخالفت دموکراتیک با این قانون بوده است. از ماه جولای، حدود 40 هزار نفر دستگیر شده اند که شامل 150 خبرنگار می شود. صدها هزار نفر از کارمندان دولت اخراج شده اند و 179 شبکه تلویزیونی، روزنامه و دیگر رسانه ها بسته شده اند. بسیاری از رهبران مخالف در زندان هستند. این شرایط، محیط مساعدی برای این که از مردم پرسیده شود چه می خواهند، نیست.
آراء رفراندوم بسیار نزدیک بود و چندین مورد تخلف هم گزارش شده است. تصور این که اردوغان اجازه می داد روز یکشنبه خودش شکست بخورد، خیلی دشوار است (وی اجازه حضور ناظران بین المللی به منظور نظارت بر رفراندوم را نداد.) اردوغان به منظور تحکیم موقعیتش مجبور به توافقی با حزب حرکت ملی شد. حزبی که به شدت ناسیونالیست است و قبلاً مخالف اردوغان بود. بدون این ناسیونالیست های افراطی این امکان وجود داشت که رفراندوم شکست بخورد. با وجود این که اختلاف آراء بسیار نزدیک بود، اما اردوغان می تواند به اقدامات جدیدش ادامه دهد. جیمز جفری، سفیر سابق ایالات متحده در ترکیه می گوید: «نصف کشور اردوغان را دوست دارند و نصف کشور از وی متنفر هستند.»
اردوغان از سال 2007 به بعد در پی حذف دشمنانش است تا بتواند قدرت را به صورت مطلق در اختیار بگیرد. در سال 2013 پلیس ترکیه تظاهرات مسالمت آمیز، معترضان پارک گزی را به آشوب کشاند و چندین نفر کشته و هزاران نفر مجروح شدند. سپس در جولای گذشته با شکست خوردن کودتای نظامی علیه وی، با استفاده از این بحران توانست هرگونه مخالفت باقی مانده با خودش را از بین ببرد. تاکتیک های قدرتمندانه اردوغان در یک مقطع کوتاه اجرا نشده است، چون ایالات متحده و اروپا از ترس این که اردوغان اوضاع را بدتر نکند، از وی انتقاد نمی کردند و اقداماتش را تصدیق می کردند.
سال ها است که منتقدان اردوغان، یک جمله منسوب به وی را محکوم می کنند و معتقدند که این جمله نشان دهنده نیات واقعی وی است. «دموکراسی همانند یک قطار است.» اردوغان این جمله را در یک سخنرانی گفته بود. «زمانی که به مقصد رسیدید باید پیاده شوید.» دقیقاً معلوم نیست که آیا اردوغان واقعاً این حرف را زده است. اما به نظر می رسد سال 2017 آنچه که سال ها در ذهن اردوغان بود را آشکار ساخت. پس از 15 سال سوار بر قطار دموکراسی بودن، اردوغان و ترکیه سرانجام از آن پیاده شدند.
منبع: نیویورکر / دکستر فیلکینز/ برگردان به فارسی: حسین هوشمند
منبع: همشهری دیپلماتیک
