منافع متقابل عضویت دائم برای ایران و شانگهای | فراتاب
کد خبر: 6304
تاریخ انتشار: 22 خرداد 1396 - 19:06
دکتر جهانگیر کرمی
دکتر جهانگیر کرمی استاد دانشگاه تهران معتقد است: کم خطرترین، کم محدودیت ترین و شاید آسان ترین راه برای ورود به یک سازمان منطقه ای، سازمان همکاری شانگهای است و این یک دلیل مهم است.

محمدرضا ستاری؛ فراتاب- محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان اوایل هفته جاری بلافاصله پس از سفر خود به ترکیه، به منظور شرکت درنشست سران سازمان همکاری های شانگهای راهی قزاقستان شد. وزیر خارجه کشورمان در این سفر علاوه بر شرکت در نشست عمومی سران شانگهای با روسای جمهوری و وزیران خارجه قزاقستان، افغانستان، ازبکستان، قرقیزستان، چین، روسیه و دبیرکل سازمان ملل متحد نیز دیدار و پیرامون مسایل دوجانبه، لزوم مبارزه با تروریسم و تنش های اخیر میان کشورهای عربی گفت و گو و رایزنی کرد.
این نشست دو روزه در حالی آغاز به کار کرده است که موضوع عضویت دائم هند، پاکستان و ایران در دستور کار رسمی این نشست قرار دارد. سازمان همکاری های شانگهای در سال 2001 توسط کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان، پایه گذاری شد و در طول زمان با پیوستن کشورهای دیگر، نقش آن از زمان تاسیس تاکنون به صورت فزاینده ای افزایش یافته است. محور همکاری های این سازمان را مسایل امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل می دهد و با توجه به پوشش بیش از سه پنجم قاره آسیا، یکی از بزرگترین سازمان های منطقه ای جهان در زمینه های اقتصادی و سیاسی را تشکیل می دهد.
ایران که هم اکنون به عنوان عضو ناظر سازمان شانگهای در نشست سران شرکت کرده است، از سال 2005 درخواست عضویت دائم در سازمان شانگهای را مطرح کرده و در این میان عوامل مختلفی از جمله سازوکار رای گیری درون شانگهای، تحریم های بین المللی علیه ایران و کارشکنی برخی کشورها از جمله آمریکا باعث شده تا عضویت دائم ایران تاکنون به تعویق بیافتد.
در همین رابطه و به منظور بررسی علل این تعویق و مزایای عضویت دائم ایران در سازمان همکاری های شانگهای با دکتر جهانگیر کرمی استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسایل اوراسیا به گفت و گو نشسته ایم.
دلایل تعویق عضویت ایران
این استاد دانشگاه در خصوص علت به تعویق افتادن عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای، معتقد است: درنشست سال گذشته تاشکند قراربود که پرونده ایران مطرح شود. این موضوع از سه سال پیش دردستورکارقرارداشت. دو سال قبل درخواست هند و پاکستان در اوفای روسیه مورد پذیرش قرار گرفت و دوکشور وارد روند عضویت شدند و سر انجام در نشست آستانه امسال عضویت آنها نهایی می شود. موضوع عضویت ایران ازسال 1387 مطرح شد اما بنا به دلایلی این موضوع محقق نشد تا اینکه از سال 1394 بار دیگر موضوع ایران مطرح شد و این امید وجود دارد که با عضویت کشورمان، ظرفیت های این سازمان تقویت شده و در ثبات، امنیت و توسعه اقتصادی بر کارآیی آن افزوده شود. تعویق عضویت ایران تا سال 1392 عمدتا به موانعی بر می گشت که برای عضویت تدوین شده بود و ایران بخاطر قطعنامه های شورای امنیت در شمول آن شرائط قرار می گرفت. اما در دو سال گذشته، که آن مانع از بین رفته، برخی کشورها کوشیده اند تا در مسیر این عضویت مانع ایجاد کنند.
افق روشن عضویت در شانگهای برای ایران
کرمی در مورد مزایای عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای توضیح داد: متاسفانه ایران از جهاتی در یک وضعیت دشوار منطقه ای قرار دارد. تعدد و تکثر مناطق مجاور از جنوب آسیا تا آسیای مرکزی و از قفقاز تا خاورمیانه و خلیج فارس که هریک با معادلات و پیچیدگی های خاص و متفاوت خود روبرو هستند، مشکلاتی را برای امنیت و توسعه ایران ایجاد می کند.
ایران جزو هیچ نهاد موثری در حوزه منطقه ای نیست و این در حالی است که اکثر کشورهای پیرامونی ما عضو یکسری نهادها هستند و می توانند یکسری از مسایل خود را در این نهادها مطرح کرده و ایجاد اجماع کنند. آنها می توانند مسایل دوجانبه خود را از این رهگذر به مسایل منطقه ای و چند جانبه تبدیل کنند، در حالیکه ما فاقد چنین سازوکاری هستیم و به نظر من باید بتوانیم بر این مشکل فائق آییم.
کم خطرترین، کم محدودیت ترین و شاید آسان ترین راه برای ورود به یک سازمان منطقه ای، سازمان همکاری شانگهای است و این یک دلیل مهم است. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم این سازمان در حوزه آسیای مرکزی فعال است و تصمیمات مهمی در حوزه های امنیتی، اقتصادی، تجاری، حمل و نقل و ارتباطاتی د رسطح منطقه توسط این سازمان اتخاذ می شود. نبودن ما باعث نخواهد شد که این تصمیمات اتخاذ نشوند، اما بودن ما باعث می شود که ایران نیز در این تصمیمات شریک بوده و بتوانیم بخشی از منافع را در اختیار خود قرار دهیم. دلیل دیگر این است که ما در 25 سال گذشته هیچ توافق موثری با کشورهای آسیای مرکزی نداشته ایم. در این راستا ظرفیت های راهبردی ایران در منطقه معطل مانده یا گاه تخلیه شده است.
دلیل دیگر این است که ایران در طول این سال ها با همه این کشورها و در مورد بحران های مختلف از جمله مقابله باطالبان، خاتمه جنگ داخلی تاجیکستان و میانجی گری در بحران قره باغ، همیشه نقش مثبت و ثبات ساز داشته است. در همین راستا یکی از کارکردهای سازمان همکاری شانگهای کمک به ثبات و امنیت منطقه است و ایران در واقع در درون سازمان می تواند از مزیت بزرگ خود در مسایل امنیتی و ثبات سیاسی برای منافع بهره بگیرد. سازمان شانگهای بستر مناسبی در این چارچوب خواهد بود، چرا که متاسفانه تاکنون تمام فعالیت های ایران در حوزه های امنیتی و کمک به ثبات منطقه، تبدیل به یک روند موثر برای منافع ملی ما نشده است و نقش ایران را به یک روند متداوم و توافق دامنه دار تبدیل نکرده است. از این رو وقتی اقدامات ایران در قالب یک پیمان و سازمان منطقه ای قرار بگیرد، می تواند این نقش تداومی را داشته و جایگاه واقعی منطقه ای ایران را تثبیت کند.
ورود ایران به شانگهای ضروری است
این استاد دانشگاه تهران در ادامه در خصوص موانع داخلی از جمله محدودیت های قانونی ایران برای عضویت دائم در سازمان های بین المللی از جمله شانگهای نیز، اظهار داشت: باید تاکید کنم که در هیچ بندی از قانون اساسی ما صراحتاً ورود ایران به نهادها و سازمان های منطقه ای و بین المللی محدود و منع نشده است. در سخت ترین تفسیر شاید ورود ایران به اتحادهای نظامی به سادگی امکان پذیر نباشد، هرچندکه باز می توان آن را مورد تفسیر قرار داد.
سازمان های بین المللی دارای سه سطح هستندکه جدی ترین آنها اتحادهای نظامی از جمله ناتو و پیمان امنیت جمعی روسیه است. در سطح دوم سازمان های همگرایی وجود دارند، مانند اتحادیه اروپا ، آسه آن و نفتا. سطح سوم سازمان های همکاری هستند که سازمان شانگهای از این نوع است. صراحتاً در اساسنامه این سازمان ذکر شده است که سازمان همکاری شانگهای نظامی نیست. لذا ورود ایران به سازمان همکاری های شانگهای با هیچ بندی از اصول قانون اساسی در تعارض نیست.

کرمی تشریح کرد: ورود به این سازمان برای ما ضروری است، زیرا حوزه آسیای مرکزی، حوزه مستقیم ژئوپلتیک، اقتصادی و تمدنی و تاریخی ماست و ورود به شانگهای نافی ورود به سازمان دیگری نیز نخواهد بود.
وی در پایان گفت: از نظر من عضویت ایران به زودی صورت خواهدگرفت، زیرا وقتی هند و پاکستان در پروسه عضویت رسمی بوده و در مقایسه با ایران فاقد بسیاری از ویژگی ها هستند، عضویت ایران به یک امر مهم برای این سازمان تبدیل می شود. دیپلماسی دولت روحانی باید نیاز سازمان به ایران را به دولت های منطقه گوشزد کند.
در واقع عضویت ایران بیش از آنکه برای ایران اهمیت داشته باشد برای سازمان مذکور اهمیت دارد چرا که قابلیت های ملی و منطقه ایران در حوزه های اقتصادی، ارتباطی و امنیتی موضوعی است که برای منطقه آسیای مرکزی و کشورهای مجاور آن از چین تا هند و پاکستان و افغانستان تا روسیه یک نقطه اتصال و گرانیگاه ژئوپلیتیک بوده و در نبود آن خلاء بزرگی در همگرایی منطقه ای ایجاد خواهد شد.
ایران با یک نظام سیاسی با ثبات و مردم سالار، یک اقتصاد بزرگ و در حال توسعه، شبکه های ارتباطی و حمل و نقلی گسترده و قدرت نظامی و امنیتی مهم می تواند در کمک به منطقه برای تقویت در موضوعات سیاسی و اقتصادی و امنیتی نقش جدی داشته باشد.

محمدرضا ستاری؛ روزنامه نگار و عضو هیات تحریریه فراتاب.

انتشار این مطلب با ذکر منبع فراتاب بلامانع است.

نظرات
آخرین اخبار