انزوای عربی علیه قطر از لحظه شروع تا واکنشهای بین المللی | فراتاب
کد خبر: 6255
تاریخ انتشار: 16 خرداد 1396 - 10:49
فراتاب گزارش می دهد:

 

فراتاب - گروه بین الملل: عربستان وبه دنبال آن بحرین و امارات و مصر مورخ 14/3/96 با ادعای حمایت قطر از تروریسم و افراطی گری، مداخله در امور کشورهای عربی وتهدید امنیت ملی و پناه دادن به افراطی ها رابطه خود را با این کشور قطع کردند.بعد از این اقدام، ارتباطات هوایی، زمینی ودریایی این 4 کشوربا قطرقطع، دیپلمات های قطری ازعربستان اخراج وحتی اعلام شد که قطر ازائتلاف ضد یمنی که از فروردین 94 با حمله به یمن، مردم این کشور را بمباران می کنند، اخراج می شود.البته تنش بین قطر با عربستان و امارات اگر چه ریشه تاریخی ودرازمدت دارد، اما از چند روز پیش شدت گرفته بود.اختلاف میان عربستان و قطر پس از هک و انتشار سخنان امیر قطر، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، بالا گرفت که وی از ایران، حماس، حزب الله و البته اسرائیل حمایت کرده و می گفت که دونالد ترامپ در قدرت باقی نخواهد ماند.

 البته دولت قطر این سخنان را تکذیب کرد، اما علی رغم این تکذیبیه، العربیه عربستان و اسکای نیوز امارات به پخش کردن این فایل پرداختند و جنگی رسانه ای با قطر به راه انداختند .از سوی دیگر، ایمیل سفیر امارات در آمریکا هم هک شد و نشان داد که او لابی های زیادی علیه قطر و کویت در آمریکا انجام داده است روزنامه سعودی الریاض به نقل از سیا از روابط پنهانی اعضای خانواده حاکم قطر با سازمان القاعده خبر داد و با وجود آنکه 15 عامل از 19 نوزده عامل حوادث یازده سپتامبر سال 2001 میلادی سعودی بودند و ارتباط آنها با سفارت عربستان در واشنگتن روشن شده است نوشت عبدالله بن خالد آل ثانی یکی از اعضای خانواده  حاکم و وزیر کشور قطر از مغز متفکر حملات 11 سپتامبر حمایت کرده بوده است. می توان گفت که این کشورهای عربی با دستاویز قراردادن چنین بهانه هایی درصدد تسویه حساب با دوحه برآمده اند، زیرا آنان با قطر به دلیل میزبانی از رهبران جنبش مقاومت اسلامی حماس و در راس آنها خالد مشعل و ابومرزوق و همچنین رهبران جماعت اخوان المسلمین و در راس آنها قرضاوی خصومتی دیرینه داشته و دارند.ازسوی دیگر قطر همواره در طول تاریخ خود به دور از سیاست های ترسیم شده از سوی ریاض در روابط خود با کشورهای جهان به طور مستقل سیاست خارجه خویش را در پیش گرفته است و همین امر برای آل سعود بسیار سنگین و گران آمده است. زیرا ریاض خود را برادر بزرگ سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس یعنی کویت و قطر و امارات و بحرین و عمان می داند و معتقد است که آنها باید بی هیچ قید و شرط دنباله رو اوامرش باشند.

عربستان از قطرمی خواهد روابط خود را با حماس و حزب الله و اخوان المسلمین به طور کامل قطع کند و به تعهدات خود که در بیانیه های مشترک شورای همکاری خلیج فارس آنها را به امضا رسانده عمل کند از جمله ریاض مدعی است که قطر برخلاف تعهدات خود در این شورا به شهروندان سایر کشورهای خلیج فارس حق تابعیت می بخشد. گفته می شود به دنبال برگزاری اجلاس عربی-اسلامی و آمریکایی در ریاض تحت عنوان مبارزه با تروریسم کشورهای عربستان، بحرین، مصر و امارات برخورد خوبی با امیر قطر در این اجلاس نداشته اند و بشدت نزد دونالد ترامپ بدگویی دوحه را کرده اند.عربستان و متحدانش به دولت امریکا گفته اند که دوحه در حال حمایت از تروریسم است و همچنان از جماعت اخوان المسلمین حمایت می کند.دیدار ترامپ و تمیم در ریاض نیز دیدار گرم و صمیمانه ای نبود و ترامپ هم از تمیم خواسته که کشورش در مبارزه با تروریسم فعال باشد.از طرفی دیگر سران امارات نیز در ریاض در حاشیه اجلاس با ترامپ، اصلا با تمیم صحبت نکرده اند.

قطر و عربستان پس از شروع بهار عربی و یا به تعبیری دیگر بیداری اسلامی در خاورمیانه روی اسب های متفاوتی شرط بندی کردند قطر منابع زیادی روی اخوان المسلمین در سراسر خاورمیانه و شمال آفریقا صرف کرده بود اما عربستان اخوان المسلمین را یک خطر برای مشروعیت خود در جهان عرب می دید و مخالفان اخوان را در جهان عرب تقویت می کرد، مخالفانی از دو سر طیف؛ سلفی ها و سکولارها. در مصر، سوریه، فلسطین و حتی یمن این اختلافات بصورتی عریان خود را نشان داد.

در مصر، مرسی مورد حمایت اخوان، ترکیه و قطر برکنار و به جرم ارتباط با قطر به حبس ابد محکوم شد؛ در سوریه افراد وابسته به قطر در ائتلاف علیه داعش منزوی شده و کنار گذاشته شدند؛ در فلسطین، قطر ارتباط نزدیکی با حماس برقرار کرد و همزمان عربستان به سمت فتح چرخید و بالاخره در مساله یمن هم هرچند قطر عضوی از ائتلاف عربستان است، اما همیشه ساز مخالف می زد.قطر در تمام این مدت به اصطلاح رایج سعی کرده بود هم از توبره بخورد و هم از آخور. امیر جوان قطر سعی داشته هم روابط با تهران و اخوان را حفظ کند و هم روابط با عربستان را. اما به نظر می رسد کاسه صبر حاکمان عجول و کم تجربه عربستان به سر آمده و دیگر حاضر نیستند این وضعیت را تحمل کنند.

به نظر می رسد عربستان قصد دارد بعد از بحرین، قطر را نیز کاملا تحت قیمومت خود در آورد بعد از صدام، داعش ایده یکی شدن عراق و سوریه را مطرح کرده و امروز ملک سلمان جای صدام نشسته و در هوس بلعیدن بحرین و قطر است. این افکار جاهلی و عقب مانده توسط آمریکا و اسرائیل دامن زده می‌شود تا هیچ گاه صلح و برادری در منطقه شکل نگیرد. آنها قطری می خواهند که همانند سودان و امارات و بحرین کاملا نقش پیرو را بازی کند تهدیدهای لفظی قطر را مجبور به پیروی از این راه نکرد، باید دید این تهدید عملی که بسیار جدی است و امنیت ملی قطر را حتی در عرصه اقتصادی با چالش های بزرگ مواجه خواهد کرد، باعث تغییر روش قطر خواهد شد و یا اثر معکوس داشته و باعث نزدیک شدن قطر به ایران می شود.

 

واکنشها در قبال قطع روابط عربستان با قطر

  • ویکتور اوزیرف رئیس کمیته دفاع و امنیت مجلس فدرال روسیه اظهار داشته است: «هیچ تغییراتی در روابط بین روسیه و قطر روی نخواهد داد.طبیعتا ما به دقت همه اطلاعات مورد ادعای مصر و قطر و کشورهای ملحق شده به آنها مبنی بر اینکه قطر از تروریسم بین المللی حمایت می کند، بررسی خواهیم کرد.L
  • رکس تیلرسون وزیر خارجه آمریکا در واکنش به قطع روابط با قطر اعلام کرد: «از این کشورها می خواهیم اختلافات خود را حل کرده و متحد باقی بمانند.انتظار نداریم این اقدام اثر مهمی، مخصوصا بر روی نبرد با تروریسم در منطقه بگذارد.»
  • موشه يعلون وزير جنگ رژيم صهيونيستي در پنجاهمين سالگرد جنگ 1967 اعلام کرد: «اکنون ديگر هيچ ائتلاف عربي عليه اسرائيل ديده نمي‌شود. عرب‌هايي که در زمان جنگ 6 روزه ائتلافي عليه ما تشکيل داده بودند و قصد نابودي ما را داشتند، اکنون خودشان را با ما در يک کشتي مي‌بينند؛ اکنون با اين کشورهاي عربي سني به جز قطر در يک کشتي حرکت مي‌کنيم و همه اينها نتيجه آن است که ما ايران را دشمن شماره يک خود مي‌دانيم.»
  • آویدار از مقامات سابق دیپلماتیک و امنیتی اسرائیل که مناصب مهمی در بخش اطلاعات ارتش اسرائیل بر عهده داشته، عنوان نموده: «قطع روابط عربستان، امارات، بحرین و چند کشور دیگر عربی با قطر را ترجمه‌‌ی سیاست خارجی ترامپ دانست. این تصمیمات ترجمه واقعی سیاست‌های ترامپ برای خلاص شدن از میراث سلف خود باراک اوباما است.»
  • وزارت خارجه مصر در بیانیه خود آورده است: دولت مصر روابط دیپلماتیک با قطر را در سایه اصرار حکومت قطر برای اتخاذ مسیری خصومت آمیز در قبال مصر و شکست همه تلاش ها برای دست برداشتن دوحه از حمایت از گروههای تروریستی و در صدر آنها گروه تروریستی اخوان المسلمین و پناه دادن به رهبران این گروه – که احکام قضایی علیه آنها به خاطر عملیات تروریستی علیه امنیت و سلامت مصر صادر شده است- قطع می کند.
  • مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه ضمن ابراز تاسف از بروز اختلافات شدید میان قطر و برخی کشورهای عربی اعلام کرد: «مذاکرات در این زمینه برای حل اختلافات باید ادامه پیدا کند. کشورش آماده کمک به عادي‌سازي روابط بين کشورهاي عربي خليج فارس است.ما معتقديم که ثبات منطقه خليج فارس، ثبات ترکيه است.وجود اختلافات بين کشورها طبيعي است، اما گفتگو بسيار مهم است.»
  • فيس زکريا سخنگوي وزارت خارجه پاکستان گفت: در مرحله کنوني، اتخاذ گام هايي درخصوص پرونده قطر مدنظرما نيست و در صورت وقوع هرگونه تغييراتي، بيانيه اي صادر خواهيم کرد.
  • علی عبدالله صالح رئیس جمهور پیشین یمن اظهار داشته است: یمن در گذشته توطئه کودتا علیه امیر سابق قطر حمد بن خلیفه آل ثانی توسط قطری های مورد حمایت عربستان را فاش کرده بود.اختلافات عربستان و قطر زائیده اختلافات انباشته شده در گذشته است هر چند هر دو دنباله رو مکتب وهابیت هستند."
  • دفتر رییس مجلس نمایندگان عراق روز دوشنبه با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: 'سلیم الجبوری' رییس پارلمان عراق در دیدار با شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در دوحه، بر ارتقا روابط دو جانبه تاکید کرد.
  • دولت موقتی لیبی تحت حمایت سازمان ملل نیز ساعاتی بعد به تبعیت از این کشورها قطع روابط خود با قطر را اعلام کرده است.
  • مجمع الجزایر مالدیو در پی قطع روابط پنج کشور عربی عربستان، لیبی، مصر، بحرین و امارات با قطر، روابط دپلماتیک خود با دوحه را قطع کرد.

 

قطع روابط عربستان با قطر و اینده  نفت و گاز

قطع روابط عربستان و متحدانش با قطرصنعت انرژی را با نگرانی هایی روبه رو ساخته است. این نگرانی ها از آن نشأت می گیرند که طرف های درگیر در این ماجرا بیشترین میزان صادرات نفت و گاز طبیعی مایع( ال ان جی) را در جهان دارند.این درگیری ها بیش ازهرچیز انتقالات ال ان جی را تحت تأثیر قرار می دهد، زیرا مصر و امارات هر دو از بزرگترین واردکننده های ال ان جی از قطر هستند.از ال ان جی به طور خاص در تولید برق استفاده می شود. طبق آمار موجود، مصر برای تولید برق موردنیاز خود از ژانویه سال 2016 تاکنون ماهانه به طور میانگین 587هزار متر مربع واردات ال ان جی از قطر داشته است و به همین ترتیب امارات نیز در بازه زمانی مشابه ماهانه به طور میانگین 190هزار متر مربع ال ان جی از قطر وارد کرده است.

بهای نفت در بازار نیویورک تا 1.6 درصد افزایش یافت و کاهش اخیر قیمت ها را جبران کرد. بهای نفت در هفته پیش به دلیل نگرانی از افزایش تولید نفت آمریکا و خنثی شدن کاهش تولید نفت اوپک و شرکای آن افت کرد و به زیر 50 دلار در هر بشکه رسید.گرچه این رویارویی دیپلماتیک هنوز تاثیری بر صادرات نفت نگذاشته است، اما احتمال اختلال در انتقال نفت از خاورمیانه و از جمله کشورهای قطر، ایران و عربستان را افزایش می دهد. این کشورها از تنگه هرمز برای صادرات تولیدات نفتی خود استفاده می کنند و بنا بر برآورد وزارت انرژی آمریکا، 30 درصد تجارت دریایی نفت از طریق این آبراه صورت می گیرد.

 

تحلیل وضعیت

  1. نکته قابل توجه در این اختلاف به وجود آمده این است که برنده اول این گسست ها رژیم اشغالگر قدس و بازنده اصلی این مناقشه مثلث سعودی، مصر و امارات خواهد بود.سعودی ها با این تصمیم آشکار کردند که ماموریت اجری برنامه های ترامپ در منطقه را قبول کردند آن هم بلافاصله بعد از سفر رئیس جمهور آمریکا به عربستان صورت گرفت.اختلافات داخلی کشورهای شورای همکاری خلیج و سازمان همکاری عربی نشان داد در جهان عرب رهبری واحد موضوعیت ندارد و خسارت های ناشی از اختلاف در جهان عرب وجود مستقیم به ملت ها و منطقه وارد می شود.
  2. ترامپ برای ایجاد اتحاد میان اعراب و اسراییل علیه ایران نیاز به پیشبرد طرح سازش دارد چرا که بدون حل مسئله فلسطین هر گونه اتحادی بعید به نظر می رسد و در این میان قطر از حماس حمایت می کند و حالا با چنین اهرم فشاری می توان هم دوحه را از حماس و تهران دور  و هم مصر را راضی کرد که به این ائتلاف بپیوندد.  در این باره می توان به نشانه هایی نیز اشاره کرد نخست اینکه ریاض زمانی قطع  روابط  دیپلماتیک با دوحه را اعلام کرد که عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان به مصر رفته بود. دوم اینکه رکس تیلرسون  وزیر امور خارجه امریکا در پی قطع روابط دیپلماتیک دوحه– ریاض، از کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس خواست همچنان اتحاد خود را حفظ و اختلافاتشان را حل و فصل کنند.  سوم اینکه روزنامه سعودی الحیات نوشت مقام های سعودی و امارات برای پذیرش میانجیگری ها برای حل اختلافات، شرط و شروط تعیین کردند. این منبع همچنین به توافق نظر عربستان و مصر در خصوص ضرورت تغییر سیاست های قطر و مواضع آن در برابر ایران و در خصوص حمایت مادی و معنوی از گروه های تروریستی و پناه دادن به سران اخوان المسلمین و تندروها به عنوان شرط اصلی پذیرش میانجیگری ها برای حل بحران به وجود آمده بین قطر و کشورهای حوزه خلیج فارس و مصر، اشاره کرد .چهارم اینکه موشه یعلون وزیر جنگ پیشین رژیم صهیونیستی در واکنش به این تحولات اعلام کرد  ما با کشورهای عربی سنی‌مذهب جز قطر، در یک قایق هستیم و علت آن نیز این است که ایران را دشمن شماره یک خود می دانیم. 
  3. این در حالی است که نشریه فارن پالسی نیز با انتشار گزارشی درباره خطر حفظ پایگاه نظامی العدید آمریکا در قطر، از درخواست ها در واشنگتن برای انتقال این پایگاه از قطر به کشور عربی دیگر در خلیج فارس خبرداد.حالا شاید امیر قطر برای نجات از این وضعیت راهی امریکا شود و همانند سعودی ها رشوه چند صد میلیارد دلاری به خزانه امریکایی ها بریزد تا دوحه هم از این وضعیت خلاص شود. در چنین وضعیتی ترامپ که به اصل «پول در مقابل حمایت امنیتی» معروف است چه بسا گمشده خود را در دوحه و ریاض در آن واحد پیدا کند. سخنان وزیر خارجه آمریکا در استرالیا که دو طرف را دعوت به حل مشکلات فیمابین از طریق گفت و گو کرد نشان می دهد که واشنگتن از باج خواهی از دو طرف استقبال می کند.
  4. عربستان در جبهه های یمن تا کنون نتوانسته تغییر راهبردی به نفع خود ایجاد کند و در دوره باراک اوباما نیز موفق به ایجاد شراکت راهبردی با واشنگتن در مقابل ایران نشد. در حالی که قطر به خاطر نزدیکی به رئیس جمهوری ترکیه که وضعیت بینابینی را با مسکو و ایران و ایالات متحده انتخاب کرده، فضای تحرک بیشتری نسبت به عربستان دارد. گزینه های عربستان در منطقه به بن بست خورده و امکان بازگشت از آن نیز وجود ندارد؛ این مساله باعث فروغلتیدن سعودی ها به دامن دونالد ترامپ شده است. قطر در صورت همراهی با عربستان در این ریسک بسیار پر هزینه و پر اشکال، نفوذ خود را بر حماس و اخوان المسلمین از دست خواهد داد، برای همین به برگ برنده هایی متوسل شده که او را قادر به سازگاری با هر وضعی می کند. علاوه بر این قطر از فضای تحرک کافی در چرخش یک گام به سمت ایران و دو گام به سمت مسکو برخوردار است و با توجه به نفوذی که در بین اخوان المسلمین و گروه های دیگر دارد از جایگاه بالاتری برخوردار است.در چنین شرایطی میانجی گری کشورهای عمان و کویت دور از انتظار نیست و تا روزهای آینده یکی از این دو کشور با هدف میانجی گری به موضوع ورود خواهند کرد. این گونه واکنش ها از سوی عربستان البته جدید نبوده، در مارچ 2014 نیز عربستان، بحرین و امارات بدلیل آنچه دخالت قطر در امور داخلی اشان نامیدند، سفیرانشان را از قطر فراخواندند. در همان زمان، عربستان قطر را به بستن تمام راه های هوایی و زمینی و دریایی تهدید کرده بود. 8 ماه زمان لازم بود تا این کشورها دوباره سفیرانشان را به قطر بازگردانند.

 

سیاست ج.ا.ا در قبال بحران روابط قطر و عربستان  

 در اینجا ابتدا نباید نقش قطر در ائتلاف علیه اسد در کنار ریاض در آنکارا، تقویت مالی داعش و النصره و سیاست ضد ایرانی در شورای همکاری کشورهای خلیج فارس فراموش شود و بعد به تحلیل و تعیین راهبردی در این خصوص بپردازیم .

اگر عمان را کنار بگذاریم، روابط ایران با قطر را می توان بهترین و نزدیکترین روابط با یک کشور عربی عضو GCC دانست. بطوری که قطر همواره ایران را بخشی از راه حل منطقه می دانسته و بارها بر این تاکید کرده، همانطور که در سخنرانی هک شده نیز این نکته گفته شده است. بطوری که قطر و ایران در سال 2010 توافقنامه همکاری برای تقویت امنیت و علیه تروریسم امضا کردند. در سال 2008 قطر تنها کشور عضو شورای امنیت سازمان ملل بود که به قطعنامه ظالمانه 1969 که ایران را بخاطر غنی سازی تحریم می کرد رای منفی داد، قطعنامه ای که چین و روسیه به آن رای مثبت داده بودند. همچینین اولین کشور عربی که از برجام حمایت کرد و اعلام کرد برجام منطقه را امن تر خواهد کرد قطر بود. پس از پیروزی دکتر روحانی نیز امیر قطر 2 بار به او زنگ زده و با رئیس جمهور ایران صحبت کرده است.

واقعیت است که ایران نباید حمایت ظاهری جدی از قطر بکند که به ضرر قطر در دنیای عرب تمام خواهد شد. اما سیاست تفرقه انگیزی در میان اعراب، بهترین استراتژی برای ایران در دنیای پرآشوب خاورمیانه است. حرف های زیبا و ایده آلیستی همانند بهبود روابط با عربستان و جلوگیری از بازی استکبار برای اختلاف میان مسلمانان، جز کارتونی دیدن سیاست منطقه نیست. منافع ملی ایران و منافع شیعیان در منطقه باید سنگ بنای سیاست ایران در خاورمیانه جدید باشد.طبعا اختلاف میان کشورهای عربی و به ویژه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس(GCC) که ماهیت همگرایی شان برای مقابله با ایران بوده، فرصت مناسبی برای تهران است و می تواند اهمیت زیادی داشته باشد. در واقع یک دیدگاهی که در اینجا وجود دارد این است که این بحران و شکاف عربی یک فرصت مناسب برای ایران است تا یک بازیگر دیگر عرب را وارد بلوک منطقه ای خود بکند و یا حداقل آنکه باعث شود این کشور وارد صف بندی های مقابله با ایران نشود.در این زمینه می توان به یک نمونه تاریخی تقریبا مشابه اشاره کرد. اگر حمله عراق به کویت و جنگ خلیج فارس را یادمان بیاید به خوبی می دانیم که در آن زمان ایران علی رغم همه اختلافاتی که با کویت داشت و علی رغم حمایتی که کویت در جنگ ایران و عراق از بغداد به عمل آورد، اما ایران از اقدام عراق حمایت نکرد، مرزهای خود را به روی شهروندان کویتی برای حمایت از آن ها باز کرد و دولت در تبعید این کشور در عربستان را نیز به رسمیت شناخت. بسیاری معتقدند همین رویکرد ایران در حمایت از کویت باعث شد این کشور هیچگاه به صورت جدی وارد دسته بندی ها منطقه ای ضد ایرانی تحت رهبری عربستان سعودی نشود.بر همین اساس نیز قطر هم اکنون راه تنفسی جز ایران ندارد و به همین جهت اگر تهران در این شرایط حساس در کنار قطر باشد و حمایت واقعی و نه ظاهری خود را نشان دهد، قطر نیز در آینده قدرددان این حمایت ایران خواهد بود و ایران می تواند عواید زیادی را از حمایت های خود در آینده بدست آورد.در همین راستا، قطر هم اکنون به شدت به خطوط هوایی ایران نیاز دارد و راهی جز ایران برای خارج شدن از محاصره ندارد. فراهم آوردن این امکان برای قطر می تواند نخستین گام واقعی ایران برای حمایت از این کشور در برابر تنگنای برنامه ریزی شده سعودی ها باشد. طبق نقشه زیر قطر تنها می تواند از طریق ایران و سپس ترکیه  پروازهایش را به اروپا ادامه دهد.

باا این حال دیدگاه بدبینانه و یا شاید واقع گرایانه دیگری نیز وجود دارد. بر اساس این دیدگاه ایران نباید خود را وارد درگیری میان کشورهای عربی کند؛ به چند دلیل؛

  •  نخست اینکه حمایت ایران می تواند بحران و تنش میان این کشورهای را دوچندان کند و عربستان سعودی و متحدانش را برای اقدام جدی تر علیه دوحه مصمم تر کند که این خود به تشدید بحران کمک می کند.
  •  دوم؛ حمایت ایران ممکن است پای آمریکا را به این بحران باز کند و با وارد شدن واشنگتن روسیه نیز مداخله کند و شاهد تصاعد و ارتقای بحران از یک بحران سیاست خارجی به بحران منطقه ای و بین المللی باشیم.
  •  دلیل سوم دیگری نیز وجود دارد که می تواند قابل تامل باشد. بر اساس آن، بحران کنونی و تنش میان کشورهای عربی پروژه ای است برای درگیر کردن ایران و در ادامه اشغال قطر. در واقع دو هدف احتمالی در این «پروژه ستیز» ممکن است وجود داشته باشد؛
  •  موضع ایران در این شرایط از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به نظر می رسد با توجه به مذاکراتی که بین ایران و کشورهای طرف منازع صورت گرفت جایی برای ورود مستقیم ایران برای کاهش بحران، وجود ندارند.

 

 

سعید رمضانی- دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

 

نظرات
آخرین اخبار