سفر خاورمیانه ای دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به خاورمیانه از نظر اقتصادی برای آمریکایی ها و به خصوص صنایع اسلحه سازی این کشور بسیار پر سود و پر منفعت بود. از سویی دیگر این سفر برای عربستان سعودی که از متحدان اصلی آمریکا به شمار می رود نیز به دلیل حمایت های ترامپ از این کشور و حملات لفظی و اتهام زنی به ایران به عنوان رقیب منطقه ای خود نیز بسیار مهم و ارزشمند بود.
اما شاید نکته ای که در روز های بعد از دیدارهای خاورمیانه ای ترامپ مطرح شد علاقه مندی آمریکا به داشتن روابط اقتصادی با ایران بود. روزنامه نیویورک تایمز در مطلبی به روابط اقتصادی بین ایران و آمریکا پرداخت. در این مطلب نیویورک تایمز با اشاره به قرارداد خرید هواپیما ایران از شرکت آمریکایی بوئینگ آمده که سخنان انتقادی طرفین درحالی است که ایرانی‌ها در انتظار تحویل اولین هواپیماهای ساخت شرکت آمریکایی «بوئینگ» هستند. پیش از این دو شرکت هواپیمایی «ایران‌ایر» و « آسمان» دو قرارداد مجزا با شرکت آمریکایی «بوئینگ» به امضا رساندند که در مجموع ارزشی بالغ بر 22میلیارد دلار داشته است.
دونالد ترامپ که یکی از اولین شعارهای ستادهای انتخاباتی‌اش احیای اشتغال بخش صنعت آمریکا بوده است، تاکنون مخالف آنچه در سخنان انتقادی‌اش نسبت به ایران داشته عمل کرده و هیچ‌گونه اقدام منفی علیه این قراردادها اتخاذ نکرده است. در این رابطه شرکت «بوئینگ» پس از عقد قرارداد 6 میلیارد دلاری با شرکت «ایران » اعلام کرد این قرارداد به تنهایی بیش از 18 هزار شغل برای آمریکایی‌ها ایجاد خواهد کرد. این درحالی است که پیش از آن، این شرکت با اصلی‌ترین شرکت هواپیمایی ایران یعنی «ایران‌ایر» قرارداد فروش 80 هواپیمای تجاری که ارزشی بالغ بر 6/ 16 میلیارد دلار دارد به امضا رساند.
به نظر می رسد که علیرغم اینکه دو کشور ایران و آمریکا ارتباط رسمی از نظر سیاسی ندارند اما دو کشور نخواسته و یا نتوانسته اند که به طور کامل ارتباطات تجاری خود را با یکدیگر قطع کنند. در واقع همانطور که از نظر سیاسی دو کشور به طورکامل کانال ارتباطی خود را قطع نکرده اند و در مسائلی مانند پرونده هسته ای ایران ارتباط دو کشور ادامه داشته، در زمینه مسائل اقتصادی ایران و آمریکا روابط تجاری خود را حتی در سطحی محدود ادامه داده اند.
دولت امريكا بر اساس برجام كه از ژانویه سال ٢٠١٦ واردات برخي كالاها از جمله فرش، زعفران، پسته و خاويار از ايران را آزاد كرده بود. طي سال‌هاي گذشته و در پي تحريم‌هاي اين كشور صادرات ايران به امريكا به مرز صفر رسيده بود.
تجارت بین ايران و امريكا بعد از پیروزی انقلاب با فراز و نشیب های زیادی رو به رو بوده است. پس از آنكه در سال ۱۹۹۵، دولت بیل كلينتون رئیس جمهور وقت آمریکا قانون داماتو را تصویب کرد و تحریم های تجاری یکجانبه را علیه ایران وضع کرد مبادلات تجاري بین دو کشور کاهش محسوسی پیدا کرد. با این حال در سال ۲۰۰۰ امريكا تحريم فرش و خاويار ایران را لغو کرد و واردات این دو محصول مهم ایرانی به امریکا بار دیگر از سر گرفته شد. صادرات اصلي امريكا به ايران در سال‌هاي اخير شامل گندم، برنج، سويا، ذرت، لبنيات، خمير چوب، پلاستيك، تجهيزات پزشكي و دارويي بوده است. ايران پس از عربستان، دومين واردكننده غلات منطقه است. صادرات امريكا به ايران در سال ۲۰۱۴ از تجهيزات پزشكي تا شكلات را در بر گرفته است.
به طور کلی نسبت واردات ایرانیان از کشور آمریکا به صادراتی که از ایران به آمریکا می‌شود بسیار بالا است و در واقع تراز تجاری بین دو کشور به نفع آمریکایی است. لیست کالاهایی که از آمریکا به ایران واردشده در سال‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارند و تنوع بسیاری در زمینه کالاهای رد و بدل شده بین دو کشور به چشم می خورد. درمجموع به طور کلی آمریکا از ایران کالاهایی مانند فرش و زعفران را می‌خرد و ایران از کشور آمریکا محصولاتی مانند مسواک و وسایل ورزشی وارد می‌کند. محصولات کشاورزی و صنایع دستی مانند فرش نیز از جمله اقلام صادراتی ایران به آمریکا هستند.
براساس آمار گمرک ایران در سال 1395، محصولات کشاورزی ایران از جمله کالاهایی بودند که در بازار آمریکا حضور داشتند. از جمله این کالا ها می توان به انجیر، خرما، زرشک، چای، زعفران و گلاب اشاره کرد. برای مثال ارزش دلاری صادرات زرشك تازه به آمریکا در حدود 56 هزار دلار بوده که این مبلغ برای 34 کیلو زعفران صادراتی از ایران پرداخت شده است. کالاهای تولیدی در زمینه محصولات نساجی و کف پوش بیشترین ارزش دلاری صادرات را به آمریکا داشته اند. سال گذشته در حدود 1 تن از این محصولات به آمریکا تنها از گمرک غرب تهران به آمریکا صادر شده بود که ارزش دلاری این محصولات به حدود 4 میلیون دلار می رسید. با توجه به این مسائل به نظر می رسد که اقلام و تولیدات کشاورزی و منسوجاتی مانند فرش و سایر کف پوش ها از بازار نسبتا خوبی در آمریکا برخوردار هستند.
از سویی دیگر با نگاهی به اقلام وارداتی ایران از آمریکا متوجه خواهیم شد که محصولات صنعتی و مرتبط با کشاورزی و صنایع غذایی آمریکایی از بازار خوبی در ایران برخوردار هستند. برای مثال در سال 1395، مکمل های غذایی از جمله کالاهای صادراتی آمریکا به ایران است که بیشترین ارزش را از نظر دلاری داشته و در حدود 1.3 میلیون دلار از این نوع مکمل ها به ایران از آمریکا صادر و در گمرک تهران ثبت شده است.
در این میان نباید از تاثیر جمعیت ایرانیان مقیم آمریکا در روابط اقتصادی بین دو کشور غافل شد. جمعیت ایرانیان آمریکا که در برخی از منابع گاه تا نیم میلیون نفر نیز تخمین زده شده است یکی از خریداران کالاهای ایرانی به خصوص در زمینه مواد غذایی هستند. محصولاتی مانند رب گوجه فرنگی و محصولات کشاورزی و خشکبار از جمله کالاهای ایرانی هستند که در قفسه فروشگاه های آمریکا یافت می شوند.
با توجه به این مسائل به نظر می رسد که آمریکا می تواند به عنوان بازاری مناسب برای محصولات ایرانی به خصوص در بخش صنایع دستی و مواد غذایی به شمار رود و این می تواند انگیزه ای برای فعالان این بخش ها برای افزایش تولید و صادرات محور کردن محصولات خود باشد. از سویی دیگر آمار فوق مربوط به مبادی رسمی است. برخی اقلام مانند ماشین آلات و تجهیزات ساخت آمریکا هستند که از طریق کشورهای ثالث وارد کشور می شوند و حتی اگر هم دست دوم باشند بازهم متقاضی خود را دارند.
