بررسی عوامل موثر بر انتخابات در ایران | فراتاب
کد خبر: 6206
تاریخ انتشار: 5 خرداد 1396 - 02:56
مقداد گنجی

فراتاب - گروه سیاسی: انتخابات یک کنش سیاسی و اجتماعی است که با ایجاد ارتباط بین افراد، گروه ها و نهادهای جامعه، تعامل و تعادل بین دولت و ملت را سامان می بخشد. در واقع انتخابات از ارکان مهم و پایدار شکل گیری ساختار سیاسی جوامع مردم سالار محسوب می شود که در آن قدرت به شکل مسالمت آمیز و قانونی میان جریان ها و گروه های سیاسی جابه جا می شود. سازوکار انتخابات هزینه های احتمالی ناشی از بروز منازعات داخلی را کاهش داده و به نوعی امکان «خود اصلاحی» نظام سیاسی را فراهم می سازد و از شکل گیری بحران های سیاسی و اجتماعی جلوگیری می نماید. حال سؤالی که در اینجا مطرح می باشد این است که با توجه به اینکه انتخابات یک کنش سیاسی و اجتماعی است، برجسته ترین این کنش گران چه کسانی بوده و عمل آنها چگونه بر میزان مشارکت، جهت و نوع انتخاب مردم تأثیرگذار است؟

در یک تقسیم بندی می توان دو دسته از متغیرهای تأثیرگذار در رفتار انتخاباتی مردم نام برد:

  1. کنش گران مؤثر: شامل نقش رهبری انقلاب، احزاب، جریان های سیاسی و رسانه ها
  2. عوامل محیطی: شامل ذهنیت مردم نسبت به کارآمدی دولت در عرصه داخلی و بین المللی

نقش رهبر معظم انقلاب: رهبری به عنوان بالاترین مقام رسمی و مؤثرترین کنشگر عرصه سیاسی کشور، با ایجاد گفتمان سازی، سیاست گذاری و هدایت راهبردی به منظور حضور گسترده، آزاد و فعال از وقوع بسیاری از منازعات و چالش های احتمالی جلوگیری می نماید. در این میان رهبری سیاست های کلی را در قالب گفتمان جدید ابراز کرده و با تحلیل موقعیت داخلی، منطقه ای و بین المللی هشدارهای لازم در خصوص نفوذ دشمنان را گوشزد می نمایند. از طرفی هم ویژگی های کلی گزینه اصلح، مثل تعهد و کارآمدی نامزدها را در راستای تحقق اهداف انقلاب و نظام را بیان می کنند. در نتیجه از این طریق پیش از هر انتخاباتی ذهن پراکنده عمومی جامعه را در چارچوب معنایی وسیع تری  انسجام می دهند.

نقش احزاب: در عصر حاضر با توجه به روند دموکراسی شدن دولت ها و نقش مردم در تعیین سرنوشت خویش، نقش احزاب در فعالیت های حزبی در عرصه انتخابات امری قطعی و ضروری می باشد. از این رو کارویژه احزاب و گروه های سیاسی حضور در فعالیت های انتخاباتی است. از جمله نقش های انتخاباتی احزاب می توان به شکل دادن به افکار عمومی، گزینش نامزدها، تلطیف فضای سیاسی و جلوگیری از نزاع های سیاسی اشاره کرد. این جریان های سیاسی با تبلیغات گسترده و دادن اطلاعات، ارائه برنامه ها و معرفی شخصیت های سیاسی، فرهنگی و ... فضای باانگیزه ای برای حضور مردم در انتخابات فراهم می کند. بـر خـلاف کشورهای توسعه یافته که دارای نظام حزبی منسجم و مشخص هستند در ایران نظام حزبی قوی مـشاهده نـمی گردد. به همین علت در بسیاری از انتخابات های بر گزار شده نقش شخصیت هـا در ایـام انـتخابات پر رنگ تر از نقش احزاب بوده است. یکی از موانع جدی بر سر راه تحزب نبود فرهنگ مشارکتی از یک سو و بدبینی مردم نـسبت بـه احزاب سیاسی و گروه های سیاسی از سـوی دیـگر است. عـلت اصـلی رفتار «حزب گریز» مـردم به عملکرد احزاب بر می گردد. عدم وجود احزاب استخوان دار، قانونمند و مستظهر به پشتیبانی مـردم از رهـگذر کار تشکیلاتی و تدوین برنامه های عـلمی و قـابل اجـرا جـهت حـل مشکلات اقتصادی، اجـتماعی و فـرهنگی، چالش مهم احزاب به حساب می آید.

نقش رسانه ها: در عصر حاضر رسانه ها و مطبوعات در زندگی اجتماعی و جامعه کنونی نقش و جایگاه خاصی داشته و تأثیرگذاری عظیمی بر حوزه های مختلف زندگی مردم دارند. این تأثیرگذاری در زمان انتخابات برجسته تر و از اهمیت بالاتری برخوردار است. درکنار رسانه ملی، فناوری های جدید به ویژه اینترنت و شبکه های اجتماعی با اطلاع رسانی موجب آگاهی بیشتر از جریان های سیاسی و دیدگاه های سیاسی و اجتماعی نامزدهای انتخاباتی شده و با کاهش یا حذف قید زمان و مکان در ترغیب عمومی به مشارکت در انتخابات و ایجاد اعتماد همگانی مؤثر می باشند.  البته باید گفت که رسانه ها بیشتر عامل تقویت وپشتیبانی هستند.

نقش ارزیابی و ذهنیت مردم از کارآمدی دولت در حل مشکلات داخلی و بین المللی: اصطلاح «کارآمدی» بیشتر در حوزه مدیریت، اقتصاد و سیاست کاربرد داشته و به اثر بخشی، نفوذ، کفایت و قابلیت معنا می شود. در واقع کارآمدی به معنای موفقیت در تحقق اهداف با توجه به امکانات و موانع در جهت جلب رضایت مردم تعریف می شود. در یک نظام مردم سالار دینی مردم در ایجاد مقبولیت برای حکومت و در جهت کارآمد سازی آن موثرند. اما شیوه نگرش مردم در مورد میزان و چگونگی ایفای نقش خود در حکومت تحت تاثیر عوامل مختلف، در گذر زمان دستخوش تغییر می شود که عامل موثری در تعیین رابطه متقابل ملت و دولت و در نتیجه تعیین میزان مقبولیت و کارآمدی نظام است. در واقع نوع نگرش مردم به رابطه دولت و ملت و به تبع آن نقش خود در کارآمدی حکومت، عامل تعیین کننده ای در نوع نگاه آنان به مسائل و مشکلات کشور و شیوه رفتار سیاسی و اجتماعی آنان می باشد که لزوم توجه مدیریت کلان کشور نسبت به مدیریت افکار عمومی و اصلاح نگرش مردم در این زمینه را نشان می دهد. لذا یکی از عوامل مؤثر در انتخابات، ارزیابی مردم از دولت مستقر و کارنامه آن در حوزه های مختلف اداره امور جامعه می باشد.

مدل رفتار انتخاباتی مردم: مدل رفتار انتخاباتی مردم ایران از ویژگی های خاصی برخوردار است. به گونه ای که رفتار رأی دهندگان را می توان در دو دسته تقسیم بندی کرد؛ گروه اول که بر اساس گرایش سیاسی یا مذهبی خاص به طور ثابت به یک جریان خاصی رأی می دهند. لذا در هر انتخابات تعداد آرای این گروه تقریباً قابل سنجش است. گروه دوم که اکثریت جامعه را تشکیل می دهند، قشر خاکستری هستند که تصمیم رأی دهنده تا لحظات پایانی مشخص نمی باشد. این گروه تأثیر مهمی بر شرکت و نتایج انتخابات دارند. دو عامل تجربه و حافظه رأی دهندگان از آخرین مشارکت شان در انتخابات گذشته(رضایت یا عدم رضایت آنها از مشارکت پیشین) از یکطرف و سبک کارزار انتخاباتی نامزدها و احزاب با ایجاد گفتمان نو، جذاب و متناسب با مطالبات مردم از طرف دیگر تأثیر مهمی در مشارکت قشر خاکستری دارد. در واقع تجربه نشان داده است که ایرانی ها معمولا برای انتخاب فرد مورد نظر، لحظه آخر تصمیم می گیرند.

در سال های اخیر به دلیل شرایط نوین اجتماعی که در ایران بـه وجود آمده، موجب ظاهر شدن مطالبات سیاسی جدید و در قالب آراء انتخاباتی شـده است. از جـمله ایـن تحولات می توان، به تحولات جمعیتی، افزایش نسبت شهر نشینی، افزایش باسوادی، تحول در حوزه رسانه های ارتـباطی و تـحولات گسترده اقتصادی اشاره کرد. مجموعه تحولات اشاره شده بعد ازجنگ تحمیلی موجب ظهور مـطالبات سـیاسی جـدید در قالب آرای انتخاباتی در مردم شد.

در تحلیل رفتار انتخاباتی باید از همه فاکتورهای روانی، سیاسی، اعتقادی، جامعه شناختی و … استفاده کرد. از سوی دیگر روحیات ایرانی(خلقیات ایرانی) در رای دادن افراد و جامعه ایرانی موثر است. لذا باید گفت که عوامل یاد شده با ایجاد شوق و شور انتخاباتی  و تقویت فضای رقابتی و آزاد، بازتاب مطالبات مردم و معرفی شاخص های فرد اصلح، بستر حضور گسترده مردم در انتخابات را فراهم می کنند.

 

مقداد گنجی - کارشناس ارشد روابط بین الملل

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب« بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار