هنر در تعاملات فرهنگی بین الملل | فراتاب
کد خبر: 5993
تاریخ انتشار: 16 فروردین 1396 - 18:05
هدی مظفری بایعکلایی
آن جا که طبیعت توقف می کند، هنر آغاز می شود... (ویل دورانت)

فراتاب – گروه بین الملل: میل به زیبایی، یکی از مهم ترین تمایلات فطری انسان و از اساسی ترین نیازهای روانی او به شمار می رود که انسان ها را از این نظر به هم نزدیک می کند و احساسات مشترک را در آنان بیدار می سازد. این اشتراک در بیان احساسات و درک مفاهیم، اصلی ترین زمینه برای بروز گرایشات هنری است. در جهانِ متغیر امروزی که هر لحظه با فراز و فرودهای بی شماری مواجه می شویم، درک پیشرفته بشر از ارتباطات بین المللی، اندیشه ی مدرن را به چالش عمیقی کشانده است. در دنیایی که کسب و کار و توسعه حرف اول را در معادلات سیاسی و اقتصادی می زند، جایگاه هنر در روابط بین الملل نیز بسیار مهم می باشد، از این رو که می تواند ذهن را برای یادگیری تحقیقات، راهبرد برنامه های قابلِ اعتنا و آماده سازی جریاناتِ فکری خلاق در روابط جهانی تقویت نماید. بنابراین وقتی یک کارشناس امور بین الملل رابطه ی خوبی با هنر داشته باشد، بهتر می تواند با تجزیه و تحلیل و اعمال داده ها، شناخت و درک مفاهیمِ نظریه های روابط بین المللی به حفاری موضوعاتی که در این زمینه اهمیت بیشتری برایش دارد، بپردازد و مجموعه ی اطلاعات خود را با مهارت و خلاقیت ارزیابی کند. همچنین امروزه امنیت بین المللی در کنار امنیت ملی، توسعه بین المللی، سایبر دیپلماسی و مناطق جهان، جزو واژگان کلیدی ای محسوب می شود که به وسیله کلاس های آموزشی هنرِ روابط بین الملل در کشورهای مدرن، به تشریح جزئیات پیچیدگی هایِ روابط یک دولت با سایر دولت ها می پردازد.

امروزه اکثر کشورهای جهان با توجه به نیازهای سیاسی خود در سطح بین المللی تلاش می کنند تا از عناصر دیپلماسی برای پیشبرد اهداف ملی بهره ببرند، به گونه ای که دیپلماسی عمومی را در کنار دیپلماسی رسمی قرار می دهند و از هر دوی آن ها به موازات یکدیگر در روابط بین المللی استفاده می کنند. یکی از مهم ترین عنصرهای این فرایند، دیپلماسی فرهنگی است که همیشه به عنوان یک دیپلماسی مهم و اثرگذار در روابط بین الملل از آن یاد می شود. عنصری که به علت ماهیت سودآور و اقتصادی راهبردهای بین المللی باعث شده که کمرنگ بماند و نتواند به جایگاه قابل قبول خود در این عرصه دست پیدا کند، در این میان رشته هنر و تأثیر آن بر این حوزه نیز بسیار قابل تأمل می باشد. هنر به تنهایی قابلیت تبدیل شدن به عنصری مهم را در این حیطه دارا می باشد و مستقل شدن آن از عنصر فرهنگی، کمک زیادی به پیشرفت آن خواهد کرد. از سویی دیگر امنیت ملی کشورها رابطه تنگاتنگی با ارتباطات بین المللی آن ها دارد و بدون ارتباطات منطقی و قانون مند مبتنی بر منافع ملی، واحدهای مختلف سیاسی قادر به اثرگذاری بر جامعه جهانی و تعامل درستی با سایر واحدها در این عرصه نخواهند بود. حال سوال مطرح شده در این یادداشت این می باشد که هنر چه گونه می تواند به یک ابزار قدرت نرم در خدمتِ دیپلماسی عمومی در آید؟

با توجه به افزایش نقش مردم و عناصر فرهنگی در روابط بین الملل، کاربرد دیپلماسی عمومی به عنوان ابزار قدرت نرم در جهانِ امروز، امری اجتناب ناپذیر است. آموزش های فرهنگی در سطوح بالا، جذب کارگزاری ها و نهادهای فرهنگی خدمت رسان در این زمینه، تبادل های بی شمار فرهنگی و آکادمیک، نقش تأثیرگذاری بر ایجاد یک فضای دیپلماسی جدید و تبدیل شدن به قدرت نرم و تسخیر ذهن ها و قلب های مردم از این طریق را دارد. اهمیت یادگیری یکی از رشته های هنری همانند موسیقی، نقاشی، خوشنویسی، عکاسی، نمایش، سینما و ... می تواند به عنوان یک فعالیت بلند مدت در عرصه بین المللی قابلیت همکاری دولت ها با جوامع کوچک فرهنگی را داشته باشد. در محیطِ جهانی امروزی که بازیگران متعددی در آن به فعالیت می پردازند، جامعه فرهنگی دارای صدایی رسا است، جامعه ای که هنر در بطن آن نهادینه شده است و از طریق سایر آموزش های غیر دولتی، شبکه های حمایتی بین الدول، سازمان ها و ارکان های بین المللی و طبقه ی هنری مردم در جامعه ی خویش نمود بارزی پیدا می کند. رشته هنر به عنوان عنصری قابل توجه در این حوزه می تواند بین دولت و جامعه به ایفای نقش بپردازد. در این راستا نظریه پردازانی همانند هانتینگتون به ظهور تقسیمات جدید فرهنگی اشاره می کنند، وی معتقد است بروز چنین فضایی می تواند مرزهای سیستم دولت محور و ساختارها و فرایندهای دیپلماسی سنتی در قرن بیست و یکم را به چالش بکشد و درست به همین دلیل، تغییر در چشم انداز بین المللی نمی تواند بدون حداقل توجه به نظریه هانتینگتون در برخورد تمدن ها مورد بحث قرار گیرد. این نظریه پرداز معروف دنیا در سال 1993 در این مورد گفته است که اختلافات بزرگ آینده میانِ ابناء بشر و حوزه اساسی، اختلاف در حوزه فرهنگی خواهد بود. در این رابطه و با توجه به این که رشته هنر سهم عمده ای از تبادلات فرهنگی را به عهده دارد، نباید فراموش کرد که این رشته ارزشمند در جهان آشفته ی امروز، می تواند در قالب یک عنصر مستقل فعالیت های خود را به بهترین شکل ممکن در عرصه بین المللی نشان دهد. رشته مهجوری که حداقل در روابط بین الملل آن اندازه که باید به آن پرداخته نشده و همیشه به عنوان یکی از وجوه دیپلماسی فرهنگی، امنیت ملی را به طریقی ظریف و گسترده در سطح کلان افزایش داد. اهمیت این رشته زمانی مشخص می شود که ببینیم و دریابیم ارزش های نهادینه شده در سنت های فرهنگی و هنری ما چه گونه به عنوان سپری در مقابل با نیروهای تاریکی موفق عمل کرده اند! جوزف نای نیز در اثر معروف خود: قدرت نرم؛ وسیله ای برای موفقیت در سیاست جهانی به سه بعد دیپلماسی عمومی اشاره می کند که دولت ها برای انتقال پیام های خود از آن ها بهره می برند. نای از برنامه های آموزشی، تبادل علمی و فرهنگی و بورسیه های تحصیلی به عنوان بعد سوم و تأثیرگذار در این حوزه نام می برد و معتقد است که کشورهایی در روابط بین الملل دنیای پست مدرن جذابیت بیش تری خواهند داشت که فرهنگ و عقایدشان به هنجارهای غالب نزدیک تر باشد و اعتبار بین المللی آن ها به وسیله این ارزش ها و در راستای سیاست های شان پیش برود. هنر نمونه ی بارز نزدیک شدن ملت ها به یک دیگر است، رشته ای که مرزها را در نوردیده و در قالب یک تابلوی نقاشی، کاریکاتوری ارزشمند، تندیسی با شکوه، قطعه ی موسیقی ای قابل ستایش، سمفونی ای ملی – جهانی، اجرای نمایش ها و پانتومیم های موفق بین المللی، اکران فیلم های سینمایی در عرصه جهانی، فستیوال ها و جشنواره های معتبر و سایر موارد در این عرصه به خوبی توانسته نشان گرِ نزدیکی، همبستگی و دوستی ملت ها با یک دیگر باشد. بنابراین می توان از هنر نیز به عنوان ابزاری برای قدرت نرم در دیپلماسی عمومی بهره برد، به گونه ای با توجه به کارکردهای گوناگون فرهنگ در معنای عام و هنر در حوزه ی خاص به این نتیجه می رسیم؛ رشته های هنری به عنوان یک عنصر قابل ادراک و موفق که هم از جهت زیباشناختی و هم از بعد زبان، فرهنگ و ادبیات غنی کشورها و به ویژه از حیث تعالیم و آموزه های فرهنگی و محتوایی می تواند نقش موثری در ارتقای مثبت روابط بین الملل ایفا کند.

برآمد سخن

هدفِ نهایی دیپلماسیِ فرهنگی، نفوذ، رشد و پرورش افکار یک فرهنگ در فرهنگ ملت هایِ دیگر می باشد. به گونه ای که تأثیری بلند مدت و عمیق در اندیشه بشر به جای می گذارد. هنر؛ رشته ای است که تعامل صحیح، تبادل و همکاری در سطح اشخاص، سازمان ها و جوامع ِ مدرن بشری را ممکن ساخته و توسعه داده است. تغییر رویکردهای مختلف دولت ها از طریق انتشار هنر و میراثِ هنری خود یکی از مهم ترین جنبه های روابط فرهنگی و دیپلماسی عمومی می باشد که تنها با حمایت روشن و منسجم سیاسی و جهت گیری مدیریت درست دولت ها در این راستا، موفق عمل خواهد کرد. نگاه کردن به یک اثرِ هنری همانند تابلویِ نقاشی که هنرمند آن، کوشش کرده است بدون نیاز به واژه ای به تشریح موقعیت زمانی و مکانی آن اثر بپردازد، همانند اثر جاودانه و با شکوهِ «گرنیکا» اثر هنرمند معروف: پیکاسو که در سال 1937 کشیده شده، تابلویی که نمایان گر خاطره ی بمباران دهکده گرنیکا در شمال اسپانیا و در خلال جنگ داخلی آن کشور است. گرنیکا در واقع تابلویی ضد جنگ، یا به اعتبار بهتر، به عنوان نمادی برای صلح به دنیا معرفی شده است. هنرمند در طی خلق اثر با زبانِ رنگ ها به خوبی توانسته ارزش های بشری را در جانِ ما زنده نگاه دارد و به همین دلیل است که میراث هنری هر کشوری در کنار کشورهای دیگر به زبانی مشترک برایِ بیان احساسات مبدل شده است. شاید هنر هنوز نتوانسته باشد به جایگاهِ بالای خود در دیپلماسی عمومی دست پیدا کند، اما بدون تردید یکی از اثرگذارترین رشته های ارزشمند دنیاست که توانسته در قالب دیپلماسی فرهنگی به رشد، پیشرفت و ارتقاء فرهنگ ملت ها کمکِ شایانی بکند. وقتی از هنر صحبت می کنیم، سخن از ارتباط انسان در پیکره ی جهان است. سخن از سرچشمه ی هنر و علم در ارتباطی پویاتر با نسل جدید تبادلات در روابط بین الملل است، سخن از انسانی است که برای ارتباط با دیگران، اولین نقاشی های خود را بر پیکره ی بی جانِ سنگ ها، بر جانِ غارها و در دل کوه ها حک می کرد! نقاشی ها و سنگ نوشته هایی که امروزه ما را با فرهنگ و تمدن انسان های نخستین آشنا می کند. باید که به هنر توجه بیش تری کرد، به دنیایی که دنبالِ ایجاد فضایی بدون مرز و پهناور در قالب ارتباطات نزدیک با تمامی دولت ها، ملت ها و جوامع است. و کلام آخر این که، تولستوی نویسنده شهیر روسی درباره ی هنر و هنرمند می گوید: هنر سرایت دادن و اشاعه احساسات است. باشد که بتوانیم از این رشته ی ارزشمند و تمامِ ابعاد آن برای اشاعه میراث، فرهنگ و تمدن خویش در عرصه بین المللی بهره ببریم ...

 

 

هدی مظفری بایعکلایی عضو شورای نویسندگان فراتاب

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار