قیمت جهانی گاز به دلیل افت قیمت نفت و کاهش مصرف گاز طبیعی در کشورهای عمده مصرف کننده این محصول با کاهش مواجه شده و پایداری کنونی در سطح قیمتها در بازار گاز بسیاری از سرمایه گذاران و تولیدکنندگان را به عدم اطمینان از وضعیت آینده این صنعت وا داشته است. شاید پایان دوران رکود در کشورهای بزرگ صنعتی و سربرآوردن مصرف کنندگان نوظهور بتواند به تحریک تقاضا منجر شود اما مساله به سادگی گذشته نیست و این بازار در مرحله ای از بلوغ خود می تواند آینده ای متفاوت از پیش بینی ها را رقم بزند که بیشتر خوشایند مصرف کنندگان گاز باشد تا تامین کنندگان آن.
در حال حاضر وضعیت بازار گاز بر خلاف آنچه در سالهای ۲۰۱۱تا ۲۰۱۳ پیش بینی می شد نزولی است. با این وجود آمریکا شروع به صادرات ال ان جی خود نموده و تا سال ۲۰۲۰ درکنار استرالیا و قطر از مهمترین صادرکنندگان این محصول خواهد شد. در سالهای ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ وقتی بحث تولید گاز طبیعی از منابع ماسه ای در امریکا داغ شده بود بحث و جدلها در خصوص آینده بازار گاز در این کشور بالا گرفت. این درحالی بود که عمده ترین مصرف کنندگان داخلی گاز امریکا صنایع نیروگاهی و پتروشیمی بودند که از ترس تاثیر صادرات ال ان جی بر افزایش قیمت فروش داخلی گاز در این کشور مخالف اولویت دادن دولت به مقوله صادرات گاز بودند. اما در همان زمان لابی صنایع نفت و گاز این کشور دولت اوباما را وادار به توسعه تولید گاز نمود. این خواسته و سیاست نه با هدف صادرات این محصول، بلکه برای تبدیل کردن امریکا به یکی از بازیگران مهم بازار گاز انجام گرفت تا بتوانند در عملکرد این بازار ایفای نقش نمایند. از دیدگاه آنها حجم قابل توجه ال ان جی تولیدی در آمریکا که وارد بازار جهانی بشود نه تنها باعث رقابت بین دیگر تأمینکنندگان این محصول خواهد شد، بلکه از یک سو به اقتصاد کشورهای مصرف کننده در قاره آسیا و اروپا کمک می نمود و از سویی دیگر باعث ایجاد پیوستگی بازارهای مصرف منطقه ای و جریان متوازن گاز می شد.
هرچند تا پایان دهه جاری نیز این کشور جایگاه خود را بهعنوان یک صادرکننده در بازار گاز بدست خواهد آورد اما وضع کنونی بازار گاز سبب محدود شدن تولید تاسیسات جدید تولید گاز ماسه ای در آمریکا شده و با توجه به ثبات کنونی قیمتها در بازار، تولیدکنندگان آمریکایی در انتظار رسیدن قیمت نفت به محدوده ۶۰ دلار در هر بشکه هستند تا تولید و عرضه گاز به بازار را از سر بگیرند و از سوی دیگر سرمایه گذاران این کشور نیز به رشد مصرف در دهه آتی امیدوارانه چشم دوختهاند.
قیمت الان جی بین سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۱ که بیش از ۱۵ دلار در هر میلیون Btu برای مصرف کنندگان بزرگ آسیایی خریداری میشد و به همین دلیل سرمایه گذاری در صنعت ال ان جی را بسیار سود آور جلوه میداد. همین اتفاق و پیشبینی موسسات مطالعاتی مختلف بین المللی از رشد مصرف گاز در سبد انرژی اغلب کشورهای جهان باعث بوجود آمدن ظرفیت کنونی تولید الانجی در جهان شد. در حال حاضر در اکثر نقاط جهان رشد مصرف گاز به محصور شدن بین ذغال سنگ ارزان قیمت و انرژیهای تجدیدپذیر که مورد حمایت دولتهاست بوده است. عاملی که در آینده بازار گاز و بقاء تولیدکنندگان الانجی در شرایط سخت کنونی مهم است توانمندی مالی آنهاست، چونکه تا بوجود آمدن تقاضای جدید در بازار گاز و یا بازگشت مصرف گاز طبیعی در جهان به سطوح قبلی خود آنها باید قادر به تحمل شرایط باشند.
تا سال ۲۰۲۰ تعداد کشورهای مصرف کننده اصلی گاز به ۴۰ خواهد رسید و این واردکنندگان جدید قیمتهای زیر ۷ دلار را مدنظر قرار داده اند. از طرفی سرمایهگذاران صنعت گاز برای برآورده شدن توجیه اقتصادی طرحهایشان چشم انتظار رشد قیمتها هستند. مشکل دیگری که بر بحث قیمتگذاری گاز سایه افکنده وابستگی به قیمت جهانی نفت است که پیش از این رایج بود اما با حضور هنری هاب آمریکا این ارتباط در حال قطع شدن می باشد. تأمین کنندگان ال-ان جی با وجود هزینه های بالای تولید در مدلهای اقتصادی طرحهایشان و شرایط جدید قیمت گذاری در بازار گاز درحال تطبیق خود با مکانیزم قیمتگذاری جدیدی هستند که انعطاف پذیری بیشتری خواهد داشت.
نزدیک شدن قیمتهای ال ان جی در آسیا به اروپا در سال ۲۰۱۵ که در سایه فقدان قیمت گذاری به شکل جهانی رخداده، دست یافتن به بازار جهانی گاز را غیرممکن کرده است. موضوع مهم دیگری که بازار گاز را تحت تاثیر قرارداده کاهش قراردادهای بلند مدت فروش گاز است که بهواسطه آن تولیدکنندگان میتوانستند بخش عمده ای از هزینه های بالای سرمایه گذاریهای خود را با تولید بیشتر گاز و فروش در غالب قراردادهای بلندمدت پوشش دهند. اما شرایط کنونی بازار فعالان این صنعت را بهسویی کشانده که بدلیل وجود مازاد عرضه، حجم بیشتر تولیدات کارخانجات ال ان جی با قراردادهای کوتاه مدت می فروشند و این اتفاق آینده قراردادهای بلند مدت را به چالش کشیده است. از طرفی گزارش اخیر آژانس بینالمللی انرژی که از وقوع تغییرات عمده طی پنج سال آینده در معاملات جهانی گاز خبر داده است.
بر اساس این گزارش همزمان با کاهش رشد تقاضا در برخی بازارهای اصلی، مقادیر زیادی الانجی به بازار عرضه خواهد شد که سبب ایجاد تغییرات اساسی در الگوهای معاملات جهانی گاز خواهد شد. چشمانداز ضعیف تقاضای ژاپن و کره که از بزرگترین خریداران الانجی جهان هستند، بدین معنا است که مقادیر جدید الانجی تولیدی میبایست به دنبال مصرف کنندگان جدید دیگری همچون چین، هند و کشورهای ASEAN به عنوان خریداران اصلی باشند.
گزارش سالانه آژانس بین المللی انرژی به بررسی دقیق پیش بینی پنجساله تقاضا، عرضه و تحولات تجارت گاز پرداخته تقاضای جهانی تا پایان دوره پیشبینی، سالانه ۱/۵ درصد افزایش خواهد یافت که این میزان در چشم انداز سال گذشته ۲درصد پیشبینی شده بود. کاهش رشد تقاضا برای انرژیهای اولیه و نیز کاهش شدت مصرف انرژی در اقتصاد جهانی سبب کاهش رشد تقاضا برای سوختهای فسیلی از جمله گاز شده است. با کم شدن رشد تقاضا برای زغالسنگ و نفت، انتظار می رود تا سال ۲۰۲۱ سهم گاز در سبد انرژی -اگرچه حتی اندک- افزایش یابد. در حالیکه پیش بینی کمی برای تقاضای گاز صورت گرفته ولی صادرات جهانی ال ان جی به طور قابل ملاحظه ای افزایش خواهد یافت. ظرفیت مایع سازی بین سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۲۱ تا ۴۵% به ویژه در کشورهایی چون آمریکا و استرالیا افزایش خواهد یافت. پروژه های جدیدی در هر دو کشور به تازگی تولید خود را آغاز کرده اند و چندین پروژه دیگر نیز در مراحل نهایی احداث خود می باشند. تا سال ۲۰۲۱، استرالیا با قطر که بزرگترین صادرکننده الانجی در جهان است رقابت خواهد کرد و آمریکا نیز چندان عقب تر نخواهد بود.
تحولات اساسی به این نکته اشاره دارند که در بازه زمانی مورد بررسی در این گزارش عرضه بیش از اندازه در بازار، سبب کاهش قیمتهای تک محموله گاز در سطح جهانی خواهد شد. وجود زغالسنگ ارزانتر و ادامه رشد پرقدرت انرژیهای تجدیدپذیر مانع دیگری در راه گسترش سریع مصرف گاز در بخش تولید برق می باشد. با توجه به اینکه بازار اروپا از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است و بازارهای تک محموله در آنجا کاملاً توسعه یافته اند، ال ان جی عرضه شده به دنبال مقصدی در اروپا خواهد بود. طبق نظر یکی از تحلیلگران آژانس بین المللی انرژی، در آغاز فصل جدیدی در بازار گاز اروپا هستیم که رقابت بسیار شدیدی برای باقی ماندن و یا دستیابی به مشتریان اروپایی بین تولیدکنندگان ایجاد خواهد شد.
عرضه فراوان ال ان جی، بازارهایی غیر از اروپا را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. تقاضای کمتر از انتظار در آسیا سبب خواهد شد تا تعداد قراردادهای منعقد شده توسط چندین خریدار بزرگ ال ان جی در منطقه بیشتر از میزان مورد نیاز باشد. این امر میتواند سبب سرعت بخشیدن به حرکت در جهت انعطاف پذیری در ساختارهای قراردادی شود. با توجه به اینکه انتظار می رود بازارهای نفت پیش از بازار گاز به تعادل برسند، این امر سبب خواهد شد تا پیش از پایان این دهه و به منظور کاهش وابستگی به قیمتهای نفت خام، قیمت گذاری گاز در قراردادهای بلندمدت به سمت Hub Pricing تمایل پیدا کند. مازاد عرضه در بازار موجبات نگرانی تامین کنندگان را فراهم می آورد که همین موضوع می تواند پیش درآمد و نشانه ای بر افزایش مشکلات و ریسک تولیدکنندگان در سالهای آتی باشد. در فضای کنونی بازار، تولیدکنندگان با هدف کم کردن هزینه ها و حفظ منابع مالی از حجم سرمایه گذاریهای خود بشدت کاسته اند که هرچند چنین اقداماتی برای ایجاد توازن در بازار گاز در دهه جاری ممکن است خیلی دیر شده باشد اما می تواند شرایط متفاوتی را برای دهه آتی فراهم آورد.
کارشناس انرژی
منبع: دنیای اقتصاد