فراتاب - گروه اقتصادی: منصور اولی مصرف‌کنندگان سال‌هاست که از تولید خودروهای بی‌کیفیت در کشورمان ناراضی‌اند و بارها هم این نارضایتی خود را از راه‌های مختلف نشان داده‌اند، نگاهی به جداول ارزیابی کیفی ماهانه و سالانه خودروهای تولیدی نشان دهنده درجه کیفی بسیار پایین بسیاری از این تولیدات است. محصول پژوه 405 ایران خودرو و پراید سایپا دو خودرو تولیدی هستند که مصرف‌کنندگان و کارشناسان در انتظار جایگزین‌های مناسب برای آنها و توقف تولیدات این دست محصولات هستند، اما اظهارات ضد و نقیض در این باره سال‌هاست وجود دارد. روزی وزیر صنعت، از لزوم توقف خط تولید این محصولات سخن می‌گوید و کمی بعد معاون وزیر اظهار می‌کند: «مردم به این خودروها علاقه دارند.» کارشناسان اما نظر دیگری دارند و این «علاقه» را ناشی از «اجبار» می‌دانند.
کارشناسان صنعت خودرو بر این اعتقاد هستند، با قیمت‌های فعلی خودروهای پراید و 405 که در زمره خودروهای ارزان قیمت در بازار ایران قرار دارند، می‌توان محصولاتی به مراتب به روزتر و با کیفیت‌تر تولید کرد. بعد از توافق‌هایی که با برخی خودروسازهای مطرح در یک سال گذشته امضا شد، مردم و کارشناسان دو انتظار کاملا مشخص افزایش کیفیت و کاهش قیمت را بارها بیان کرده‌اند. از سوی دیگر بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌های وزارت صنعت هم از لزوم توقف تولید خودروهای بی کیفیت مانند پراید و 405 حکایت دارد. با همه اینها وقتی برخی مسئولان از علاقه مردم به این تولیدات بی کیفیت سخن می‌گویند، موجب افزایش انتقادهای کارشناسی از مدیریت کلان در خودروسازی کشور می‌شود. مردم در صورت ارایه محصول جایگزین با قیمت مناسب، هیچ علاقه‌ای به خرید یک محصولات بی‌کیفیت نخواهند داشت. سؤال اساسی این است که بالاخره موعد بازنشستگی خودروهای قدیمی و بی کیفیت چه زمانی فرا می‌رسد؟ مردم منتظر چیدن میوه‌های قراردادهای پر و سر و صدا با خودروسازی‌های مطرح هستند و وقتی این پیام به آنها داده می‌شود که همچنان باید با همان محصولات قدیمی سر کنند، قطعا بیش از پیش با بازار قهر خواهند کرد.
تکلیف آیین‌نامه‌ها چه می‌شود؟
محمدرضا فیاض، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت مدعی«علاقه» مردم به خرید خودروهایی مانند پژو ۴۰۵ و پراید شده و این در حالی است که به اعتقاد بسیاری از مصرف‌کنندگان، آنها نه به دلیل علاقه بلکه به خاطر نداشتن گزینه دیگر، مجبور به خرید این خودروها هستند. این در حالی است که براساس آیین‌نامه‌های مربوطه ادامه تولید دو خودروی پژو ۴۰۵ و پراید از ابتدای سال ۱۳۹۵ ممنوع است. سال 95 به پایان خود نزدیک شده و حالا سخن از علاقه مردم به میان می‌آید و سؤال مهم دیگر این است که تکلیف این آیین‌نامه‌ها چه می‌شود؟
آیین‌نامه «ارتقای کیفیت خودروهای سبک، قطعات و مجموعه‌های مرتبط» در ۲۴ خرداد ماه ۱۳۸۹ به تصویب شورای سیاست‌گذاری خودرو در وزارت صنایع و معادن وقت رسیده و ۳۰ خرداد ماه همان سال از سوی این وزارتخانه به خودروسازان ابلاغ شد. در این آیین‌نامه در بخش مربوط به«توسعه و تولید محصولات جدید» تصریح شده که از ابتدای سال ۱۳۹۵، تولید خودروهای سواری با برند داخلی که بیش از ۱۰ سال از زمان آغاز تولید آنها می‌گذرد و همچنین تولید خودروهای سواری با برند خارجی که بیش از7 سال از زمان اولین عرضه آنها می‌گذرد، باید متوقف شود. این وضعیت در حالی است که هم‌اکنون بیشترین تیراژ سواری‌های در حال تولید در دو شرکت ایران خودرو و سایپا را خودروهایی به خود اختصاص می‌دهند که عمری به مراتب بیشتر از ۱۰ سال دارند. در این زمینه می‌توان به خودروهایی همچون سمند و پژو در ایران خودرو و پراید در سایپا اشاره کرد. البته در بین این محصولات، دو خودروی پژو ۴۰۵ و پراید بیشترین طول عمر را داشته و بیش از دو دهه است که همچنان در این دو شرکت تولید می‌شوند. در حالی براساس برخی گزارش‌ها همین دو خودرو بیشترین حجم شکایت مشتریان از کیفیت خودروهای داخلی را به خود اختصاص داده‌اند که طبق آیین‌نامه «ارتقای کیفیت خودروهای سبک، قطعات و مجموعه‌های مرتبط» ابلاغی وزارت صنعت؛ ادامه تولید آنها از ابتدای سال جاری غیر قانونی است. کارشناسان و اساتید دانشگاه از ادامه تولید این خودروها انتقاد کرده و سازمان ملی استاندارد ایران نیز خواستار توقف تولید این دو خودرو تا پایان سال جاری شد. با وجود این انتقادات اما دو خودروساز بزرگ داخلی هنوز برنامه‌ای برای از رده خارج کردن پژو ۴۰۵ و پراید ارایه نکرده‌اند و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز از ادامه تولید این دو خودروی قدیمی دفاع کرده است.
توسعه صنعت خودرو چگونه ممکن می‌شود؟
کارشناسان صنعتی بر این باورند بازار انحصاری، نبود تحرک مدیریتی، به فراموشی سپرده شدن خلاقیت و نوآوری و مهم‌تر از همه بی‌توجهی به خواسته مشتریان، باعث شده که صنایع خودروسازی کشورمان با وجود قدمت و ظرفیت بالایی که در اقتصاد صنعتی کشور دارند، درجا بزنند و دست‌یابی به بازارهای صادراتی که هیچ، مشتریان داخلی را هم نتوانسته‌اند راضی کنند. به باور بسیاری از کارشناسان اگر حمایت‌های تعرفه‌ای از خودروسازهای کشور برداشته شود، آنها توان رقابت کیفی و قیمتی با محصولات خارجی حتی در بازار داخلی را هم نخواهند داشت و این نشان می‌دهد که صنعت خودرو کشورمان نیاز به بازنگری جدی در سیاست‌های تولیدی و فروش خود دارد.
کارشناسان اقتصادی البته موافق برداشته شدن تعرفه‌ها و آزادسازی واردات نیستند چراکه اولا سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی بالایی در این سال‌ها در این صنعت شکل گرفته است و دوما حجم بالایی از اشتغال صنعتی کشور مربوط به صنعت خودرو است، آنها بر این باورند، صنعت خودرو ایران با توجه به پتانسیل‌های نیروی انسانی فنی، بازار داخلی 80 میلیون نفری و همچنین دسترسی به بازار منطقه‌ای بکر، می‌تواند توسعه پیدا کند به شرطی که نگاه‌های مدیریتی و سیاست‌گذاری‌ها در این صنعت به روز شود. صنعت خودروسازی کشورمان یکی از جذاب‌ترین بخش‌های اقتصادی برای سرمایه‌گذاران خارجی است و مشاهده می‌کنیم که چه رقابتی بین شرکت‌های معتبر بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در این صنعت کشورمان وجود دارد، سیاست‌گذاری‌های ما مشخص می‌کند که از این ظرفیت و جذابیت چگونه می‌خواهیم استفاده کنیم. به باور منتقدان، فراموش کردن خواسته‌های مشتریان در بازار خودرو در درازمدت به این صنعت آسیب‌های جدی می‌زند. اینکه در تمام این سال‌ها صنعتی نتوانسته جایگزین مناسب برای یک محصول بی‌کیفیت و قدیمی خود پیدا کند و ادامه این روند را به گردن «علاقه» مشتریان می‌اندازد، نشان می‌دهد پویایی مورد نیاز در آن صنعت وجود ندارد. این در حالی است که صنعت خودرو ماهیتا یکی از صنایعی است که باید مدام در حال تنوع و عرضه محصولات جدید باشد. کارشناسان بر این باورند زمان بازنشستگی پراید و 405 و بسیاری از دیگر از محصولات خیلی وقت است فرا رسیده اما بازار انحصاری موجود باعث شده مدیران صنعت خودرو به خرید این محصولات از سر اجبار در بازار از سوی مشتریان، دلخوش باشند. در دراز مدت اما این وضعیت یکی از مهمترین صنایع کشور را با مشکل جدی مواجه می‌کند، بنابراین توسعه صنعت خودرو کشورمان نیاز جدی به تغییر نگرش در مدیریت و سیاست‌گذاری دارد.
منصور اولی، خبرنگار اقتصادی
