فراتاب- گروه سیاست خارجی: برگزاري رسمي نشست آستانه در روزهاي دوشنبه و سهشنبه هفته جاري، چه تأثيري را بر آينده بحران سوريه و تحولات خاورميانه خواهد داشت؟ اين مسئله، ازآنرو مهم است که نشست آستانه با هدف شکستن بنبست ازسرگيري مذاکرات صلح سوري در ژنو برنامهريزي شده که از هفت ماه پيش با کارشکني گروههاي مسلح تحتالحمايه گروه کشورهاي ضدسوري ازجمله عربستانسعودي متوقف شده بود. ازاينرو، مذاکرات آستانه را ميتوان مقدمهاي براي حل نهايي بحران سوريه و حتي تعيين معادلات جديد خاورميانه قلمداد کرد. براساس توافقات ميان تهران، مسکو و آنکارا در دور اول مذاکرات، تنها گروههاي معارض مسلح سوري در مذاکرات آستانه حضور مييابند و گروههاي معارض سياسي (غيرمسلح) نيز در نشست آينده شرکت ميکنند. در واقع، آغاز مذاکرات ميان نيروهاي سوري با مديريت سه کشور روسيه، ايران و ترکيه در آستانه قزاقستان، در شرايطي است که طي سالهاي بعد از آغاز بحران سوريه، تلاشهاي زيادي در قالب نشستهاي سهگانه ژنو براي حل بحران در اين کشور انجام گرفت اما آنچه در عرصه عيني شاهد بوديم، شکست نشستهاي ژنو و کارشکني حاضران در آن مذاکرات بود. با اين وجود، در يک ماه اخير متعاقب نزديکشدن ترکيه به محور تهران، مسکو، دمشق، شاهد آغاز روندي جديد از تحولات ميداني در سوريه بودهايم که با دور جديدي از آتشبس ميان نيروهاي مسلح در اين کشور همراه شده است. نشست آستانه که بدون حضور کشورهاي غربي و با مديريت ايران، ترکيه و روسيه برگزار ميشود، داراي ابعاد و جوانب قابل اهميتي بوده که نيازمند بررسي و تحليل است.
آستانه، مقدمهاي براي وحدتنظر در نشست ژنو
در سخنراني افتتاحيه کنفرانس آستانه درباره سوريه، حسين جابريانصاري، سرپرست هيأت اعزامي ايران خطاب به حاضران در نشست يادآوی کرد: «در حالي که ما در اين نشست در آسايش نشستهايم، مردان، زنان و کودکان سوريه با رنجها و مشکلات جنگ و تروريسم، آوارگي در وطن، ويراني خانه و کاشانه خود دستوپنجه نرم ميکنند و در بعضي از مناطق مانند دمشق حتي از آب آشاميدني محروم شدهاند.» جابريانصاري هدف از نشست آستانه را در نطق خود، تلاش براي صلح و ترميم نقايص روندهاي گذشته، در چارچوب ابتکاري سهجانبه با مشارکت روسيه، ترکيه و ايران براي گفتوگو ميان دولت سوريه و گروههاي مسلح معارض سوري و رسيدن به راهحلي سياسي و نه نظامي ابراز کرد. او همچنين تأکيدکرد: براي تحقق اين هدف، ضروري است نقشهراه روشني داشته باشيم. در اين زمینه، پيشنهاد مشخص ما اين است که تمام شرکتکنندگان در اين گفتوگوها، اقدامات خشونتبار را طرد و با تثبيت آتشبس و ترک انواع مخاصمات به اين روند کمک کنند. ما بايد از پيوستن گروههايي که در نشست حضور ندارند، به اين فرايند، به شرط التزام ايشان به اصل عدم خشونت استقبال کنيم. در تحليل سخنان جابريانصاري، نماينده بلندپايه ديپلماتيک کشورمان در اين نشستها، ميتوان بیان کرد که سه بازیگر اصلي برگزاري مذاکرات آستانه، خواهان حصول نتايج بزرگ از آن هستند. برايناساس که اين مقدمات وحدتنظر و ميزاني از سازش را ميان بازيگران مسلح سوري حاضر ايجاد کرده و قدرت ديپلماتيک سه کشور ايران، ترکيه و روسيه را در شرايط قبل از برگزاري نشست ژنو در عرصه جهاني اثبات کند.
تأييد و بالادستي مواضع ايران در اجلاس آستانه
بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امورخارجه در نشست مطبوعاتي خود با حضور خبرنگاران داخلي و خارجي درمورد نشست آستانه اظهار کرد: «نشست گروههاي مخالف سوري و دولت سوريه، صرفا برای ادامه آتشبس در سوريه و ارسال کمکهاي انساندوستانه به مردم اين منطقه است. اجلاس آستانه، نتايج تلاشهاي سهجانبه ايران، ترکيه و روسيه است.» براساس گفتههاي قاسمي، سه کشور ايران، روسيه و ترکيه نيز بهعنوان ناظر و هماهنگکننده اين نشست، تلاشهايي را آغاز کردند و قرار است نماينده سازمان ملل در امور سوريه نيز در نشست مورد اشاره حضور پيدا کند و مديريت جلسه را بر عهده داشته باشد. به عبارتي، نشست اخير سوري- سوري است و سه کشور ايران، روسيه و ترکيه بهعنوان مبتکر برگزاري اين نشست، بر اين مذاکرات نظارت میکنند و در مواقعي که لازم باشد در راه تسريع اين مذاکرات دخالتهايي خواهند کرد. براساس گفتههاي سخنگوي وزارت امورخارجه، در اين نشست باید اولويت اول، بحث آتشبس و تثبيت آن در سوريه باشد و اين مهمترين نکتهاي است که در نشست دیروز و امروز مورد بحث قرار ميگيرد و من بعيد ميدانم که آنها در اين مدت کم در ارتباط با موضوعات ديگري نيز گفتوگو کنند. درواقع، ويژگي مهم اين نشست، اين بوده که کشورهاي محدودي در اين حوزه ورود پيدا کردهاند و حسن دیگر آن، اين است که سه بازيگر عمده منطقه (ايران، روسيه و ترکيه) مبتکر اين موضوع هستند؛ سه کشوري که ميتوانند در روند تسريع مذاکرات مؤثر باشند.
در تحليل مواضع اين مقام بلندپايه وزارت امورخارجه ميتوان بر دو محور اصلي تأکيد کرد؛ يکي اينکه نشست آستانه با مديريت و تدابير ايران، روسيه و ترکيه پيش خواهد رفت و هيچ نيروي چهارمي در مقام بانيان نشست نخواهد بود. بيان اين موضوع در شرايطي است که در روزهاي گذشته شائبهها و اظهاراتي در ارتباط با دعوت از آمريکا و حضور اين کشور در ميان عاملان اصلي نشست مطرح شده بود و مقامات ايراني مخالفت صريح خود را با اين امر ابراز کرده بودند. محور ديگري که در تحليل سخنان سخنگوي وزارتامورخارجه ميتوان به آنها اشاره کرد، در ارتباط با بيان اهداف نشست آستانه است. در ميانه صحبتهاي قاسمي، ادامه آتشبس در سوريه و ارسال کمکهاي انساندوستانه به اين کشور بهعنوان دو هدف اساسي آستانه مطرح شدند. بيان اين مواضع، به نوعي تأييدي بر اين مسئله است که ايران حفظ ثبات و امنيت سوريه را مقدم بر هر سناريوي ديگري ميداند و از هر تلاشي براي بازگشت آرامش به شهروندان سوري استقبال خواهد کرد.
ديدار ديميستورا با جابري انصاري قبل از برگزاري اجلاس آستانه
قبل از آغاز رسمي نشست آستانه در روز دوشنبه (چهارم بهمن)، نماينده ويژه دبيرکل سازمان ملل متحد در امور سوريه با حسين جابريانصاري، سرپرست هيأت اعزامي ايران به اجلاس بينالمللي آستانه، ديدار و گفتوگو کرد. در اين ديدار، جابريانصاري با اشاره به اقدامات و رايزنيهاي ايران، روسيه و ترکيه براي موفقيت اجلاس آستانه و تأکيد بر ضرورت نقشآفريني فعال سازمان ملل در تسهيل گفتوگوهاي سوري- سوري اعلام کرد: نشست سهجانبه ايران، روسيه و ترکيه، جايگزين گروه بينالمللي حمايت از سوريه (ISSG) نيست. استفان ديميستورا نيز در اين ديدار، ضمن تأکيد بر آمادگي سازمان ملل متحد براي تسهيل گفتوگوهاي دولت سوريه و گروههاي مسلح اين کشور در اجلاس آستانه، ابراز اميدواري کرد که اين اجلاس بتواند به تحکيم آتشبس و فراهمکردن زمينه براي حل سياسي بحران سوريه کمک کند. حضور استفان ديميستورا در آستانه و ديدار او با نماينده ديپلماتيک ايران را ميتوان نشان از اهميت نشست آستانه دانست. حضور نماينده سازمان ملل در امور سوريه و بر عهدهگرفتن مديريت جلسه، مهر تأييدي بر مشروعيت بينالمللي نشست خواهد بود و ميتوان تأثيرات تصميمات اتخاذشده از آن را براي تعيين مذاکرات آتي و آينده بحران سوريه بسيار مهم ارزيابي کرد.
به حاشيه راندهشدن آمريکا در مذاکرات آستانه
همزمان با برگزاري نشست آستانه، شبکه بلومبرگ در گزارشي اختصاصي، اين موضوع را مورد بحث قرار ميدهد که تلاش مشترک ايران، روسيه و ترکيه براي پاياندادن جنگ سوريه با آغاز مذاکرات صلح در قزاقستان وارد مرحلهاي جديد ميشود؛ مذاکراتي که در آن آمريکا به حاشيه رانده شده است. درواقع، آمريکا اکنون در حاشيه جنگ سوريه قرار دارد و مذاکرات آستانه را نظارهگر خواهد بود. درنتيجه اين روند، حداقل دستاورد آستانه براي بانيان اصلي نشست، افزايش قدرت ديپلماتيک و سياسي کشورهاي ايران، روسيه و ترکيه در مذاکرات آينده حل بحران سوريه خواهد بود.
منبع: وقایع اتفاقیه