فراتاب- گروه سیاست خارجی: بعد از پايان دوران رياست‌جمهوري باراک اوباما، مسئله سياست‌هاي رئيس‌جمهوري جديد آمريکا نسبت به ايران، به‌عنوان مهم‌ترين موضوع روز عرصه سياست خارجي مورد توجه تحليلگران سياسي قرار گرفته است. در اين ميان، موضوع برجام بيش از هر موضوع ديگري مورد توجه و تبادل‌نظر قرار گرفته و اين پرسش مطرح شده که تيم جديد دستگاه سياست خارجي آمريکا چه برنامه‌اي نسبت به برجام خواهد داشت. آيا ترامپ طبق وعده‌هاي دوران انتخاباتي خود، برجام را پاره خواهد کرد يا اينکه به توصيه‌هاي مشاوران ارشد خود که مايل به لغو برجام نيستند، گوش خواهد سپرد و به تعهد به اين توافق بين‌المللي وفادار خواهد ماند؟ در سوي ديگر اين مسئله، واکنش ايران در برابر اقدامات احتمالي مهمان جديد کاخ سفيد چه خواهد بود؟ در روزهاي قبل از آغاز به کار رسمي ترامپ، مقامات ارشد سياسي ايران بارها بر اين امر تأکيد کردند که هرگونه بازبيني و تلاش براي تغيير در مفاد برجام به معناي پايان اين توافق است و تهران تحت هيچ شرايطي حاضر به مذاکره دوباره بر سر آن نيست. در ادامه همين روند، بعد از مراسم تحليف ترامپ در 20 ژانويه، شاهد واکنش مقامات ايراني و غير‌ايراني نسبت به برجام بوده‌ايم.
ترامپ برجام را پاره کند، فعاليت هسته‌اي به حالت اوليه باز‌خواهد گشت
اولين واکنش جدي مقامات ايراني نسبت به موضوع برجام بعد از رسميت يافتن قدرت ترامپ در آمريکا را علي‌اکبر صالحي، رئيس سازمان انرژي اتمي ايران ابراز کرده است. صالحي در گفتوگو با شبکه کانادايي سي‌بي‌سي با صراحت واکنش ايران را نسبت به لغو احتمالي برجام از سوي دولت ترامپ ايراد کرده است.
تارنماي این شبکه خبري درباره گفت‌و‌گوي روز شنبه، دوم بهمن خود با صالحي نوشت: «رئيس سازمان انرژي اتمي ايران که معاون رئيس‌جمهوري این کشور نيز هست، اظهار کرد، اگر دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري جديد آمريکا آن‌طور که گفته، توافق هسته‌اي بين‌المللي ايران را پاره کند، تهران مي‌تواند به‌سرعت برنامه هسته‌اي خود را به حالت اول برگرداند.» اين تارنما در توضيح نوشت: «صالحي همچنين اين را که ترامپ در سخنراني مراسم تحليف خود از ايران حرفي نزد، نکته‌ای مثبت دانست اما درعين‌حال، قصد دولت آمريکا براي ساخت سامانه دفاع موشکي براي دفع حملات موشکي ايران و کره‌شمالي را «بي‌معني» خواند و گفت: «ايالات‌متحده 10 هزار مايل (16 هزار کيلومتر) با ايران فاصله دارد و ما هرگز به‌دنبال ساخت موشک‌هايي با چنين بردي نبوده‌ايم.» او اشاره به توان موشکي ايران در سند منتشرشده از سوي دولت جديد آمريکا را اقدامي «سياسي» توصيف کرد و گفت اين اقدام «با هيچ منطقي» نمي‌خواند.
سي‌بي‌سي، توافق هسته‌اي را دغدغه اصلي ايران و برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) که سال گذشته ميان ايران و گروه 1+5 (اعضاي دائم شوراي امنيت و آلمان) شکل گرفت و «نمايش بي‌نظيري از اجماع بين‌المللي» توصيف مي‌کند. اين شبکه همچنين با اشاره به تمديد 10 ساله قانون تحريم‌هاي ايران موسوم به ايسا در آخرين روزهاي دولت اوباما و اظهارات ترامپ عليه توافق هسته‌اي ايران و غرب افزود: «صالحي، طراح کليدي توافقي است که ترامپ مي‌خواهد آن را پاره کند و مي‌گويد اگر ترامپ چنين کاري انجام دهد، ايران آماده است تا برنامه هسته‌اي خود را به سر جاي اولش برگرداند و در اين‌باره «به‌طور مقتضي» واکنش نشان خواهد داد.»رئيس سازمان انرژي اتمي کشورمان در ادامه اين گفتوگو تأکيد کرد: «ما قبلا هم اين کار را کرده‌ايم. آن توافق جواب نداد و ايران قادر بود با سرعت فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را از سر بگيرد. ما آماده‌ايم و مي‌توانيم خيلي راحت برنامه را از سر گرفته و نه‌تنها به سر جاي قبلي خود برگرديم بلکه به‌لحاظ فني در سطح بسيار بالاتري قرار بگيريم. من نمي‌خواهم چنين روزي را ببينم و در چنين وضعيتي تصميم بگيرم اما ما آماده هستيم.»
ايران از آمادگي فني بالايي براي پيشرفت در برنامه هسته‌اي خود برخوردار است
علي‌اکبر صالحي علاوه بر اظهارات و بيان مواضع صريح در ارتباط با واکنش‌هاي ايران به احتمال لغو برجام از سوي دولت ترامپ، در مصاحبه‌اي اختصاصي با خبرگزاري صداوسيما در پاسخ به مواضع ضدبرجام مقامات دولت ترامپ اظهار مي‌کند: «اکنون نمي‌خواهم قضاوت پيشاپيشي در اين‌باره کنم، بايد صبر کنيم و ببينيم دولت جديد آمريکا به‌طور عملياتي چه تصميماتي اتخاذ خواهد کرد. تاکنون صرفا با حرف و حديث مواجه بوده‌ايم، ما مبناي واکنش خودمان را بر اين‌گونه اظهارت نمي‌گذاريم بلکه مبناي واکنش ما، اقدامات و تصميمات واقعي است؛ اميدوارم چنين روزي پيش نيايد.» صالحي در سخنان خود با اشاره به تدابير مقام معظم رهبري گفت: همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند، ما آغازکننده نقض برجام نخواهيم بود، اين مطلب مهمي است؛ موضوع ديگري که ايشان فرمودند، اين است که اگر آنان برجام را نقض کنند، اين آمادگي در صنعت هسته‌اي وجود دارد که در يک سال و نيم بتوانيم به ظرفيت غني‌سازي صد هزار سو برسيم.
ايران براي حفظ امنيت منطقه‌اي و جهاني، خواهان حفظ برجام است
همچنين، معاون رئيس‌جمهوري اظهار کرد: «در حال حاضر، توان ما خيلي بالاتر از پيش از توافق هسته‌اي است. قبل از برجام، ظرفيت غني‌سازي ما 20 هزار سو بود که 10 هزار سوي آن فقط نصب شده بود و کار نمي‌کرد؛ بنابراين ما پل‌هاي پشت سرمان برقرار است. اگر روزي نظام اراده کند که به شرايط قبل از برجام بازگرديم، همان‌طور که آقاي ظريف اعلام کرد، آنان شگفت‌زده خواهند شد؛ البته اميدوار هستيم چنين موضوعي پيش نيايد. در اصل مي‌خواهيم که برجام باقي بماند زيرا آن را متضمن منافع ملي، منطقه‌اي و جامعه جهاني مي‌دانيم و نمي‌خواهيم شاهد اتفاقي باشيم که وادار به عکس‌العمل شويم.»
اروپا، مخالف بازبيني و لغو برجام
علاوه بر اظهارات اخير صالحي، بعد از مراسم تحليف ترامپ، ژان مارک آيرو، وزير امورخارجه فرانسه در گفتوگو با راديو اروپا يک، درباره روي‌کارآمدن دونالد ترامپ در آمريکا و پيامدهاي آن و به‌ويژه سرنوشت توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 واکنش نشان داده است. آيرو گفت: «ما واقعا چيزي درباره سياست‌هاي آينده ترامپ نمي‌دانيم. شايد تنها موردي که او در حوزه روابط بين‌الملل آن را زير سؤال برده، همين توافق هسته‌اي است. بايد بگويم که توافق هسته‌اي بسیار عنصر مهمی بوده و بايد آن را حفظ کرد و اين موضع فرانسه است. بر سر آن ميزي که توافق شد، فرانسه، آمريکا، روسيه، سازمان ملل، اروپا و... حضور داشتند.» وزير امورخارجه فرانسه، در ادامه اين گفتوگو درباره اظهارات ترامپ که ناتو را قديمي و ازکارافتاده خوانده است، گفت: بايد درباره همه اينها با رکس تيلرسون (وزير امور خارجه پيشنهادي ترامپ) صحبت کنيم. درباره موضع آمريکا در مبارزه با تروريسم، رابطه با روسيه و چين و توافق پاريس و توافق هسته‌اي با ايران و اينکه چه آينده‌اي مي‌تواند در انتظار پيمان انتقال انرژي باشد با او گفتوگو کنيم.
در تحليلي کلي، از اولين واکنش‌ها به موضوع پرونده برجام بعد از ورود رسمي ترامپ به کاخ سفيد مي‌توان ابراز کرد که تيم جديد سياست خارجي آمريکا در صورت اراده براي بازبيني و لغو برجام، راه دشواري را در پيش خواهند داشت. بدون ترديد، نه در سطح بين‌المللي و نه از سوي ايران، واکنشي مناسب به اين طرح داده نخواهد شد و اين موضوعي است که مي‌تواند موجب نرمش و کوتاه‌آمدن ترامپ از مواضع راديکال اوليه خود نسبت به برنامه جامع اقدام مشترک شود.
منبع: وقایع اتفاقیه
