فراتاب - سرویس بین الملل: «اردشیر پشنگ» کارشناس مسایل کُردها در خاورمیانه در گفت وگو با ایرنا اظهار کرد، کُردهای سوریه در جریان تحولات و بحران این کشور بر تمامیت ارضی سوریه تاکید داشته اند، با این حال به دنبال الگویی موسوم به خودمدیریتی دموکراتیک برای پیگیری حقوق خود هستند.
همزمان با پیشرفت بحران در سوریه و کاهش تسلط دولت دمشق بر قلمرو این کشور، کُردهای سوریه در وضعیتی ویژه و جبهه ای مشترک با دولت در برابر گروه های تروریستی چون «داعش» و «جبهه النصره» قرار گرفتند. اکنون در کنار پیروزی های ارتش سوریه، پیشروی کُردها در شمال غرب و شمال شرق این کشور فضای تازه ای را برای این اقلیت قومی ایجاد کرده است. همچنین، پشتیبانی های آمریکا و روسیه، کُردهای سوریه را به یکی از بازیگران اصلی بحران و تعیین کننده آینده این کشور تبدیل کرده است.
به باور برخی ناظران، پیشنهادی چون فدرالی شدن سوریه طی روزهای اخیر را نیز باید از جمله نمودهای حمایت مسکو از کُردهای سوریه به شمار آورد که واکنش دیگر بازیگران بحران سوریه را برانگیخته است. در این میان، ترکیه به دلیل نگرانی از نقش مهم کردها در آینده سوریه، به شدت با پیشروی آنان به سمت منطقه های شمالی و مرزهای ترکیه مخالف است تا جایی که در هفته های گذشته بارها مواضع کُردها را خمپاره باران کرده است. برای تحلیل وضعیت کُردهای سوریه، آگاهی از گروه بندی های داخلی آنان و نقش این اقلیت قومی در آینده سوریه، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با پشنگ کارشناس مسایل کُردی، به گفت و گو نشسته است. در ادامه متن کامل گفت وگوی ایرنا با پشنگ آمده است:
اگر بخواهیم نگاهی کلی به وضعیت گروه های کرد سوریه داشته باشیم، گروه های کردی اصلی بازیگر در تحولات سوریه شامل چه گروه هایی می شوند و حوزه های اصلی عملیات آن ها در چه مناطقی است؟
بطور کلی گروههای اصلی کُرد سوریه را می توان زیر مجموعه دو حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) و دموکرات (الپارتی) تقسیم کرد. اتحاد دموکراتیک از زمان تاسیس اش تا به امروز، نزدیکی و گرایش بیشتری به حزب کارگران کردستان (PKK) داشته و الپارتی با مجموعه ای از احزاب کوچک تر از زمان وقوع بحران در سوریه به اربیل و شخص مسعود بارزانی بیشتر نزدیک بوده است. این دو حزب رقیب سرسخت هم به شمار می روند و حتی می توان رقابت موجود میان آنها در شمال سوریه را تحت تاثیر رقابتی بزرگتر میان حزب دموکرات کردستان (عراق) با پ.ک.ک در مناطق مختلف کردنشین ارزیابی کرد. از نظر جهت گیری هم یک تمایز جدی دیگر بین این دو وجود دارد ائتلاف کُرد سوری که الپارتی در محوریتش قرار دارد رابطه بسیار گرم تری با اوپوزیسیون ضد اسد و نیز ترکیه دارد در حالیکه حزب اتحاد دموکراتیک دارای چنین وضعیتی نیست.
باید کُردها را موفق ترین گروه در عرصه میدانی در مبارزه با داعش و آزادسازی مناطق مختلف در مقایسه با دیگر گروهها از جمله ارتش سوریه، حزب الله لبنان و ... دانست.
اما در عرصه میدانی وضعیت کاملاً متفاوت است هر سه کانتون کردنشین در شمال سوریه بطور کامل در اختیار اتحاد دموکراتیک تحت رهبری صالح مسلم است و الپارتی عملاً حضوری میدانی ندارد در حالیکه این حزب دست کم 5 تا 8 هزار نیروی نظامی آموزش دیده دارد؛ علت این امر هم، اجازه ندادن حزب رقیب برای حضور در منطقه است. این رقابت طرفین آنچنان شدید است که در زمانی که خطر سقوط کوبانی هر آن بیشتر از قبل می شد و کردهای مدافع ( YPG - شاخه نظامی اتحاد دموکراتیک) از کمبود نفر و تسلیحات رنج می بردند اما مانع از حضور نیروهای الپارتی و دیگر احزاب کُرد سوری نزدیک به اربیل بودند. لذا در عرصه میدانی وضعیت کاملاً به نفع اتحاد دموکراتیک است و این حزب به حاکم بلامنازع شمال سوریه (روژاوا به تعبیر کُردها) شده است.
در حوزه دیپلماسی هم وضعیت تا حدودی متفاوت است اینک حزب اتحادیه دموکراتیک به عنوان موثرترین گروه مبارز با داعش دارای روابط بسیار گرم با آمریکا و روسیه است و حتی واشنگتن در برابر فشار آنکارا حاضر نشد این حزب را به عنوان یک گروه تروریستی قلمداد کند اما با اینحال فشارهای ترکیه مانع از آن شد تا در کنفرانس موسوم به ژنو3 بتوانند حضور یابند در حالیکه نمایندگان ائتلاف شورای ملی کردستان سوریه بدون مشکلی به این مذاکرات دعوت شده اند و در گفت و گوها حضور دارند.
با توجه به تحولات میدانی اخیر در سوریه و به ویژه پیشروی های ارتش در حومه حلب، وضعیت نیروهای کردی در سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟
بطور کلی از وقتی که وعده های ابوبکر بغدادی برای تسخیر کوبانی و پیش بینی های اردوغان و داود اوغلو در خصوص سقوط کوبانی در اثر مقاومت حماسی کُردها و حمایت هوایی ائتلاف بین المللی همگی نقش بر آب شد شاهد بودیم، گریلاهای YPG از وضعیت تدافعی به وضعیت تهاجمی تغییر آرایش داده اند این مساله البته بسیار فراتر از مسائل روحی –روانی ناشی از مقاومت کوبانی و عدم سقوط آن است، در حقیقت همکاری مشترک غرب (آمریکا) و کردها در کوبانی و همزمان وضعیت مشابهی که در کردستان عراق میان پیشمرگان کُرد و ائتلاف در شنگال و ... روی داد، این واقعیت را نشان داد که استراتژی حمله مشترک و همزمان غربی ها از هوا و کُردها از زمین، موثرترین حربه علیه داعش است، شاهد افزایش تعاملات و همکاری های میان طرفین هستیم. و با همین روند و نیز مسلح تر شدن کُردها در طول سال 2015 بیش از 182 درصد بر اراضی تحت امر اتحاد دموکراتیک افزوده شد، یعنی روند برخلاف سال 2014 برعکس شد و این کردها بودند و هستند که در حال آزادسازی یکی پس از دیگری شهرها و روستاها و مناطق مختلف از دست داعش هستند که در اوج آن شاهدیم آنها خود را به 40 کیلومتری رقه –پایتخت داعش- رساندند.
طی روزهای اخیر نیز دور جدیدی از حملات کُردها برای آزاد سازی مناطق تحت اشغال داعش، جبهه النصره و احرارالشام در دو جبهه مختلف شروع شده است. در شمال غرب سوریه و شمال حلب شاهدیم که با حمایت هواپیماهای جنگنده روسی آنها موفق شدند شهرهای تل رفعت و اعزاز را آزاد کنند و در این راه تهدیدات و حملات توپخانه ترکیه هم چاره ساز نبود و در غرب و استان حسکه با حمایت حملات هوایی آمریکا و دیگر اعضای ائتلاف بین المللی موفق به آزاد سازی شهر الشدادی شده اند.
لذا به طور کلی باید کُردها (نیروهای حزب اتحاد دموکراتیک) را موفق ترین گروه در عرصه میدانی در مبارزه با داعش و آزادسازی مناطق مختلف در مقایسه با دیگر گروهها از جمله ارتش سوریه، حزب الله لبنان و ... دانست.
وضعیت تعامل کردها با دولت مرکزی سوریه و نیروهای روسی چگونه است؟ آیا هم پیمانی های اخیر میان آن ها در بلند مدت نیز می تواند ادامه داشته باشد؟ به توجه به بمباران اخیر ترکیه علیه مواضع کردهای سوریه این پرسش پیش می آید که ترکیه چه نگاهی به کردهای سوریه دارد و چرا مواضع آن ها را در منطقه اعزاز و در شمال حلب بمباران می کند؟
ترکیه تا اینجای کار یکی از بازندگان اصلی بحران سوریه است البته تاکید میکنم تا اینجای کار! چون روندها و وضعیت بحران سوریه در عرصه میدانی و دیپلماتیک آنقدر شکننده و پیش بینی ناپذیر است که می تواند خروجی های تعجب آوری را در پایان بدنال داشته باشد. ترکیه امیدوار است اگر سناریوی مطلوبش که روی آمدن اخوانی های میانه رو در دمشق در زمانی کوتاه است، اتفاق نیافتد دست کم سناریوی سوریه بی اسد به وقوع بپیوندد که در این صورت هم خود را قدرت دست بالاتر نسبت به رقبای منطقه ایش از جمله ایران پیش بینی می کند.
در قبال وضعیت کُردها آنها از همان روز اول مخالف قدرت گیری کردهای سوری بوده و هستند، چون اتحاد دموکراتیک را شاخه سوری پ.ک.ک قلمداد می کنند و تحولات در شمال سوریه را بسیار تاثیر گذار بر روند و دیدگاه کُردهای خود ارزیابی می کنند، بطور مثال بسیاری از تحلیل گران علت رویگردانی بخش قابل توجهی از کردهای ترکیه از حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی و رای دادن به حزب دموکراتیک خلقها با رهبری دمیرتاش را ناشی از سیاست های ترکیه در قبال کوبانی در کردستان سوریه قلمداد می کنند.
ترکیه نمی خواهد کُردها بیش از این قدرت بگیرند و احتمالا یک منطقه خودمختار شبیه به شمال عراق را ایجاد و برای خود تثبیت کنند (البته اینک در عمل ایجاد شده است) و به همین دلیل دست به هر اقدامی خواهد زد اما تاکنون تهدیدها و برخی حملات ترکیه در عمل چندان کارساز نبوده است آزادسازی اعزاز و تل رفعت که ترکیه آنها را خط قرمز برای کردها اعلام کرده بود موید این امر است.
با توجه به خطوط قرمزی که ترکیه در خصوص ایجاد اقلیم کردی در سوریه برای خودش مشخص کرده، در چه شرایطی احتمال مداخله نظامی این کشور در سوریه وجود دارد؟ همچنین در تحولات اخیر سوریه، آمریکایی ها نشان داده اند از کردهای سوریه در مقابل مخالفت های ترکیه با آن ها حمایت می کنند. به نظر شما دلیل این حمایت ها چیست و تا کجا می تواند ادامه داشته باشد؟
آمریکایی ها در عمل دیده اند چه در عراق و چه در سوریه کردها موثرترین و با ثبات ترین نیروها در مبارزه با داعش هستند، همچنین کردها موفق شده اند در مناطق تحت امرشان بطور نسبی تعامل بهتری با دیگر گروهها و اقلیت های غیرکُرد داشته باشند بطور مثال در کردستان عراق در حالیکه دولت از 2013 بودجه کردها را قطع کرده است اما بیش از 2 سال است آنها میزبان یک و نیم میلیون آواره عرب از دیگر مناطق هستند و یا در شمال سوریه رفتار حزب حاکم با اقلیت ها ملایم تر از دیگر جاهای سوریه است.
البته جان کربی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا چندین بار تاکید کرده است که آمریکا از کردهای سوریه حمایت نظامی در برابر داعش می کند اما از آنها برای تشکیل یک اقلیم خودمختار در شمال این کشور حمایت سیاسی نخواهد کرد، اما خب مقامات آنکارا معتقدند این حمایت های سیاسی نهایتاً زمینه ساز قدرت گیری بیش از پیش کردها و ایجاد یک منطقه خودمختار خواهد شد.
به همین دلیل همانطور که گفتم ترکیه از هیچ اقدامی برای شکست خوردن کردها فروگذار نخواهد کرد مقامات ارشد آنکارا به صراحت می گویند فلان شهر و فلان منطقه را نباید کردها واردش شوند معنی ساده این سخن آن است که آنها می خواهند مناطق مذکور و مردمان ساکن در آن تحت اشغال و ستم دهشت انگیز داعش باقی بمانند!!! حتی در راه آزادسازی این مناطق بسیار بیشتر از تهدید یا کمک های محتمل مخفی به نیروهای آنجا، خود بصورت مستقیم مواضع کُردها را توپباران می کنند و این یعنی در عمل ترکیه در دوشادوش داعش در برابر پیشروی کردها می جنگد که در نوبه خود پدیده ای شگفت انگیز و بدون هیچ توجیهی در عرصه منطقه ای و بین المللی به شمار می رود.
کردهای سوریه تا کنون تاکید کرده اند که خواهان تجزیه سوریه و تشکیل یک کشور کُردی نیستند اما آنها الگوی واقع بینانه شان را تشکیل نوعی حکومت خودمختار تحت عنوان «خودمدیریتی دموکراتیک» قرار داده اند.
ترکیه همچنین تلاش زیادی کرده و می کند تا آمریکا را از ادامه حمایت از کردها منصرف کند، تلاشی که تا اینجای کار بی نتیجه باقی مانده است و یا در مذاکرات ژنو3 همانطور که ذکرش رفت مانع از حضور کُردها شد؛ با همه این اوصاف است که بنده معتقدم انفجارهای اخیر آنکارا که در آن در زمانی کوتاه از سوی اردوغان و داود اوغلو انگشت اتهام به سوی PYD و YPG نشانه رفت چندان با واقعیات نمی تواند همخوانی داشته باشد و البته چندان هم برای افکار عمومی چه در داخل ترکیه و چه خارج از این کشور اقناع کننده به نظر نرسید حتی آمریکایی ها هم بطور رسمی واکنشی منفی به اتهام زنی ترکیه بروز دادند.
و امکان حمله نظامی؟
ترکیه به تنهایی اعتماد به نفس حمله به سوریه بصورت رسمی را ندارد بدون حمله نظامی هم در اثر اشتباهات پی در پی و محاسبات غیردقیقش متاثر از این بحران شده است و اینک شنیدن اخبار انفجار و ناآرامی در ترکیه کم کم برایمان در حال عادی شدن است.
از نظر میدانی هم حضور روسیه در سوریه و تنش های جدی که با ترکیه دارد، مانع از آن می شود تا مقامات آنکارا بخواهند مستقیم به سوریه لشکرکشی کنند، سناریوی ایده ال ترکیه برای این منظور اقدام جمعی از طریق ناتو بوده است که جواب نداده است، دولت اوباما هم کاملاً مخالف چنین اقدامی است لذا در عمل ترکیه به کارهای پیشین خود در سوریه ادامه می دهد، برخی از شبه نظامیان را تقویت می کند، از ترانزیت عبور و مرور افراد رادیکال احتمال همچنان چشم پوشی می کند یا سخت گیری کمتری می کند و اما در برابر کُردها تا حدی جدی تر اقدام خواهد کرد بخصوص اگر کُردها بخواهند تمامی نوار مرزی شمال سوریه را از اشغال داعش آزاد کنند و ارتباط میدانی ترکیه با داخل سوریه را قطع کنند، در این صورت اقداماتی نظیر تشدید حملات توپخانه ای و حتی عملیات های بازدارنده سریع در داخل سوریه (با شعاع کم از مرز البته) محتمل خواهد بود.
کردهای سوریه به خوبی نشان داده اند مبارزین بسیار قابل و توانمندی در میدان جنگ هستند و از راه مبارزه با داعش برای خود اعتبار قابل توجهی خریده اند حال اگر این قابلیت رزمی آنها در میدان دیپلماسی ادامه پیدا کند امکان داشتن یک اقلیم کُردی چندان دور از دسترس نخواهد بود.
کردهای سوریه چه نگاهی به آینده سوریه دارند و موضع آن ها نسبت به استقلال کردها و تشکیل دولت کردی چگونه است؟
ابتدا باید تاکید کنم که کردهای سوریه نسبت به دیگر همنژادانشان در دیگر کشورها طی دهه های اخیر وضعیت سخت تری داشته اند درست است حوادثی نظیر کشتار و نسل کشی درسیم در ترکیه و یا انفال و حلبچه در عراق علیه شان رخ نداده است اما تحت بیشترین فشار ممکنه بوده اند از جمله بسیاری از آنها به دلیل کُرد بودنشان فاقد بدیهی ترین حقوق ممکن مانند حق داشتن شناسنامه و اوراق شناسایی بوده اند و شاهدیم دولت سوریه تنها پس از دچار شدن این کشور به بحران حاضر شد این مساله را بپذیرد و اعلام کند مساله افراد فاقد هویت و اوراق شناسایی را حل می کند. اما طی پنج سال اخیر بحران و جنگ به آنها فرصتی بی بدیل داده است بی شک آنان اینک یکی از مهمترین گروههای دارای قدرت در سوریه هستند تنها گروهی که همزمان مورد حمایت آمریکا و روسیه است و حتی دولت سوریه (سخنگوی دولت این کشور) آنان را بخشی از ارتش سوریه قلمداد می کند!
اما در خصوص طرح و برنامه کردها برای آینده باید گفت کردهای سوریه تا کنون تاکید کرده اند که خواهان تجزیه سوریه و تشکیل یک کشور کُردی نیستند اما آنها الگوی واقع بینانه شان را تشکیل نوعی حکومت خودمختار تحت عنوان «خودمدیریتی دموکراتیک» (که اینک هم برقرار است) قرار داده اند. مساله مهم این است بحران سوریه همچنان ادامه دارد، بازیگران مختلف نیز در آن حضور دارد و تضاد منافع و اهداف میان آنها عمیق است، لذا در چنین وضعیتی به باور بنده، امکان وقوع هر سرنوشتی برای سوریه محتمل است که این امر بی شک بر وضعیت کردهای این کشور و حد و حدود خواسته هایشان تاثیر مستقیم خواهد داشت.
با توجه به حمایت های روسیه از کردها و تاسیس دفتر نمایندگی آن ها در مسکو، آیا می توان انتظار شکل گیری یک اقلیم کردی در سوریه را داشت؟
اقلیم کردی اینک در عمل در شمال سوریه ایجاد شده است هرچند همزمان جنگ و درگیری و بی ثباتی در این قسمت نیز ادامه دارد و ممکن است این خودمختاری وضعیتی موقت باشد. کردهای سوریه به خوبی نشان داده اند مبارزین بسیار قابل و توانمندی در میدان جنگ هستند و از راه مبارزه با داعش برای خود اعتبار قابل توجهی خریده اند حال اگر این قابلیت رزمی آنها در میدان دیپلماسی ادامه پیدا کند امکان داشتن یک اقلیم کُردی چندان دور از دسترس نخواهد بود. صالح مسلم رهبر حزب اتحاد دموکراتیک روابط بسیار خوبی چه با واشنگتن و چه با مسکو پی ریزی کرده است در داخل سوریه هم آنان عملاً هم با اوپوزیسیون سوریه تا حدی در ارتباط هستند هم با دولت دمشق و این وضعیت قابل تحسین است اما پاشنه آشیل آنها به فقدان یک متحد منطقه ای موثر باز می گردد آنان نه تنها یک متحد جدی منطقه ای ندارند بلکه برعکس یک دشمن قوی منطقه ای در جوار مرزهای شمالی شان بنام ترکیه را می بینند که دارای قدرت و نفوذ زیادی در عرصه منطقه ای و بین المللی است حال باید دید برآیند این نقاط قوت و ضعف و نیز توانمندی ها و محدودیت ها سرانجام چه خواهد شد، تا اینجای کار کردهای سوریه نشان داده اند به خوبی به قواعد حاکم در بازی آشنا هستند هرچند نباید فراموش کرد که فقدان تحریک دیپلماتیک کُردها در یکصدسال اخیر یکی از بزرگترین ضعف ها و موثرترین مسائل بر سرنوشت شان در کشورهای مختلف بوده است. لذا می بایست در انتظار آینده، حوادث و تحولات بعدی نشست! و دید آیا کردهای سوری خواهند توانست در بازی دیپلماسی با بزرگان نیز چونان میدان جنگ با داعش سربلند از کارزار خارج شوند یا خیر؟
منبع: ایرنا (خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران) لینک مطلب در ایرنا:
کُردهای سوریه الگوی «خودمدیریتی دموکراتیک» را دنبال می کنند
