فراتاب - گروه اقتصادی: منصور اولی سال‌هاست بین دو گروه از کارشناسان اقتصادی در مورد نقش مخرب یا نقش سازنده نفت در اقتصاد ایران بحث‌های داغی در گرفته است، در این میان اما گروه میانه‌ای هم هستند که بر این باورند نفت در اقتصاد کشورمان همزمان هم یک تهدید و هم یک فرصت است. این گروه بر این باورند نحوه استفاده از همه منابع خدادادی است که تعیین کننده نقش آنها در اقتصاد هر کشوری است. خود این منابع به صورت مجرد نه خوب هستند نه بد. آنها برای روشن شدن پایه‌های استدلال‌شان نروژ را به عنوان یک کشور تولیدکننده نفت که اقتصادش در عین حال کم‌ترین وابستگی را به نفت دارد، مثال می‌زنند. به باور این کارشناسان هر چند شاید به دلایل مختلف نتوان اقتصادی مانند اقتصاد کشورمان را از وابستگی به نفت مانند این کشور رهاند اما راهکار میانه‌‌تری هم وجود دارد و آن هم ایجاد ارزش افزوده برای محصولات خام و از جمله نفت است. از این منظر است که جایگاه گسترش صنایع پاییندستی نفت در اقتصاد کشورهای نفت‌خیز اهمیتی دو چندان می‌یابد. به باور کارشناسان سرمایه‌گذاری در مرحله اول در بخش‌های پاییندستی مانند صنایع پتروشیمی و در مرحله بعدی صنایع پلاستیک و شوینده و نساجی و بسیاری صنایع دیگر می‌تواند به راحتی تهدید وابستگی کشورهای نفت‌خیز به آن را به فرصتی برای بالنده شدن صنایع مختلف و گسترش اشتغالزایی و افزایش صادرات و ایجاد ارزش افزوده و افزایش درآمد ناخالص داخلی تبدیل کند. همین چند روز قبل، بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان در حاشیه بهره‌برداری از یک کارخانه در تبریز گفت: «در عصر حاضر پلاستیک طلا است.» در دل این جمله می‌توان به اهمیت گسترش صنایع مختلف پاییندستی فرآورده‌های پتروشیمی پی برد. به نظر می‌رسد با توجه به تجربه‌های فراوان و موفق کشورمان در حوزه گسترش پتروشیمی، وقت آن رسیده که گسترش صنایع پایین دستی پتروشیمی هم به صورت ویژه مورد توجه قرار بگیرد.
ظرفیت‌های بالای صنایع پلاستیک در ایران
وابستگی صنایع مختلف، به صنعت به پلاستیک‌سازی، در جهان به شدت در حال گسترش است. هیچ صنعتی را نمی‌توان یافت که برای تامین قطعات و مواد اولیه مورد استفاده خود، وابسته به صنایع پلاستیک نباشد. از قطعات خودرو گرفته تا تولیدات لوازم خانگی وابستگی زیادی به قطعات و محصولات پلاستیکی دارند و حتی میزان مصرف این قطعات در صنایعی مانند هواپیماسازی و ماشین‌آلات سنگین هم به شدت بالا است. صنایع پلاستیک به شدت در حال گسترش است و مواد اولیه اصلی این صنایع هم محصولات پتروشیمی است. حتی در صنایع «های‌تک» و به شدت وابسته به تکنولوژی‌های روز هم این صنایع پلاستیک است که به محصول نهایی سر و شکل می‌دهد. این اهمیت و نقش گسترده محصولات پلاستیکی را حتی در مصارف روزانه و آشپزخانه‌های منازل هم به وفور می‌توان یافت و بر کسی پوشیده نیست که صنایع ساختمانی تا چه حد به صنایع پلاستیک و پی وی سی و غیره نیازمند است. این حضور گسترده و روبه فزونی صنایع پلاستیکی در صنایع و محصولات مختلف در حالی است که ظرفیت‌های مناسبی از سال‌ها قبل در صنعت پلاستیک‌سازی کشورمان ایجاد شده و از سوی دیگر یکی از مهمترین مزیت‌های کشورمان در این زمینه بهره‌مندی از فعالیت تعداد زیادی پالایشگاه و پتروشیمی است.
ایران یکی از تولیدکنندگان مواد اولیه مورد نیاز صنایع پلاستیک است و به باور کارشناسان وقت آن رسیده که صنایع پلاستیک‌سازی به صورت جدی تقویت شود. این صنعت قابلیت بسیار بالایی در ایجاد اشتغال، صادرات محصول با ارزش افزوده بالا و جلوگیری از خام فروشی محصولات نفتی و پتروشیمی دارد که قاعدتا همه این ظرفیت‌ها هم در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی حائز اهمیت بسیار بالایی است. یکی از مهمترین موضوعاتی که به باور کارشناسان در این حوزه باید به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد، تولید بر اساس دانش فنی روز دنیاست. کاهش قیمت نفت یکی از بزرگ‌ترین اتفاقاتی بود که در سال گذشته رخ داد و به واسطه آن صنایع پلاستیک با مشکلات جدی روبه‌رو شدند. زمانی که نفت در دنیا با کاهش قیمت روبه‌رو شد پتروشیمی‌ها قیمت خود را افزایش دادند و مشکلی که در نتیجه این مبادلات به وجود آمد بر هم خوردن نظم عرضه و تقاضا در بازار بود. صاحبان واحدهای صنعتی در زمینه تولید محصولات پلاستیک و پلیمر در عرضه و تقاضای بازار با مشکلات جدی روبه‌رو شدند. این در حالی است که این اتفاق به دلیل کاهش ناگهانی قیمت نفت رخ داد. یکی از سیاست‌هایی که دولت می‌تواند با استفاده از آن صنایع پلاستیک ایران را نجات دهد جلوگیری از قاچاق و واردات بیش از حد نیاز بازار است. یکی دیگر از مسائل مهمی که به باور کارشناسان باید به صورت جدی‌تر مورد توجه قرار بگیرد، تغییر فاز و نحوه نگرش فعالان حوزه پلاستیک به این صنعت است.
در سال‌های گذشته بیشترین توجه به تولید محصولات پلاستیکی مورد مصرف از سوی خانوارها معطوف بوده و به باور کارشناسان با حفظ این تولیدات، باید صنایع پلاستیک را به سمت تولید محصولاتی که در صنایع دیگر به شدت مورد مصرف هستند سوق داد از جمله تولید قطعات پلاستیکی با کیفیت بالا برای استفاده در صنایع، خودروسازی، لوازم خانگی و مهم‌تر آن در صنایع نوینی مانند کامپیوتر و گوشی‌ها تلفن همراه و غیره. این تغییر فاز البته به اعتقاد کارشناسان نیازمند یک برنامه‌ریزی جدی بالادستی و ورود جدی دولت به عنوان حامی است.
صنایع شوینده، بهداشتی و لاستیک‌سازی مورد توجه قرار بگیرد
یکی دیگر از صنایع مهم پاییندستی پتروشیمی در کشورمان که ظرفیت‌های بسیار بالایی برای افزایش تولید و صادرات دارد و سرمایه‌گذاری‌های به نسبت مناسبی هم در آن در سال‌های گذشته انجام شده، صنایع شوینده است. این صنعت هم در حد بالایی وابسته به صنایع پتروشیمی است و اتفاقا یکی از محصولات پر مصرف هم در بازارهای داخلی و هم در بازارهای خارجی خصوصا بازارهای منطقه به حساب می‌آید. برندهای شناخته شده ایرانی در حوزه شوینده‌ها و محصولات بهداشتی هم در بازار داخل و هم در بازارهای منطقه کم نیستند و با تقویت حضور این شرکت‌ها در این بازارها می‌توان در حد بالایی برای محصولات پتروشیمی ارزش افزوده ایجاد و کمک فراوانی هم به ایجاد اشتغال کرد. این محصولات از نظر کیفی با محصولات مشابه اروپایی هم قابل رقابت هستند و به باور برخی کارشناسان بازارهای منطقه و حتی بازار قفقاز می‌تواند یکی از مقاصد خوب برای صادرات این محصولات باشد. از سوی دیگر صنایع لاستیک سازی( تایرسازی) کشورمان هم یکی از صنایع مهم پایین دستی نفت است که توان فنی بالایی دارد و می‌توان روی آن به صورت ویژه حساب کرد. ایران در حوزه تولید تایر استاندارد و با کیفیت بالا در منطقه جایگاه نحست دارد و خصوصا در حوزه تایرهای بزرگ دارای مزیت‌های نسبی است. این محصول هم می‌تواند به عنوان یک محصول صادراتی به صورت ویژه مورد حمایت قرار بگیرد.
منصور اولی، خبرنگار اقتصادی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
