حقوق پناهجویان از منظر قوانین بین المللی | فراتاب
کد خبر: 5236
تاریخ انتشار: 18 دی 1395 - 10:02
زهره کرمی
امروزه وضعیت پناهجویان به گونه ای است که کمیساریای عالی پناهندگان آن را اسفبارترین فاجعه انسانی دانسته است

فراتاب گروه حقوق: در طول تاریخ همواره براثر جنگ ها، اشغالها و اشکال مختلف خشونت انسانها مورد آزار و اذیت واقع شده اند و برای رهایی از این آزار و اذیت ها ناگزیر به ترک خانه و کاشانه خود شده و از ترس اینکه مورد خشونت، تجاوز و قتل قرار گیرند جلای وطن نموده و سعی در رساندن خود به مکانی امن داشته و راهی کشورهایی می شوند که از این مصیبت رهایی یابند. متاسفامه امروزه این موج از خشونت و تجاوز به حقوق انسان ها در اقصی نقاط جهان و بویژه منطقه خاورمیانه، باعث فرار و ترک وطن و هجوم سیل عظیمی از پناهجویان به کشورهای دیگر شده است. در همین راستا نوشتار پیش رو بدنبال یافتن پاسخ این پرسش هاست: پناهندگان در قوانین بین المللی چه جایگاهی دارند؟ و از چه حقوقی برخوردارند؟

در ابتدا باید دید که در عرف بین المللی به چه شخصی پناهنده اطلاق می شود. در ماده یک کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان مصوب سال 1951 ژنو در تعریف پناهنده آمده است: "پناهنده کسی است که به علت ترس موجه از اینکه به علل مربوط به نژاد یا مذهب یا ملیت یا عضویت در گروه های اجتماعی یا داشتن عقاید سیاسی تحت شکنجه قرار گیرد و خارج از محل کشور سکونت عادی خود بسر می برد و نمی تواند یا به علت ترس، نمی خواهد خود را تحت تابعیت آن کشور قرار دهد یا در صورتی که فاقد تابعیت است و پس از چنین حوادثی در خارج از کشور محل سکونت دایمی خود بسر می برد، نمی تواند یا به علت ترس مذکور نمی خواهد به آن کشور بازگردد."

حال اگر با توجه به تعریف فوق، اتباع کشوری تحت حمایت قانونی کشور خود قرار نگیرند و مجبور به ترک وطن شوند و برای یافتن پناهگاهی امن وارد کشورهای دیگر شوند، در این حالت وظیفه جامعه جهانی می باشد که از این افراد حمایت نماید تا حقوق این افراد به عنوان فردی از جامعه جهانی تضمین گردد. بنابراین پناهندگان نیز نظیر سایر افراد جامعه جهانی از تمامی حقوق و آزادی های اساسی که در نظام حقوق بشر شناسایی شده اند، بهره مند هستند اما با توجه به وضعیت خاصی که پناهندگان درآن بسر می برند بهره مندی از برخی از حقوق دارای اهمیت ویژه ای است.

در مواد مختلف کنوانسیون حمایت از پناهندگان 1951 ژنو، مهمترین حقوق پناهندگان ذکر شده است. در ماده یک این کنوانسیون به "اصل عدم تبعیض" یعنی "دولت های متعاهد، مقررات این کنوانسیون را بدون هرگونه تبعیض از نظر نژاد یا مذهب یا سرزمین درباره وی اجراکنند" و در ماده 4 به "آزادی پناهنده در اجرای امور دینی و دادن تعلیمات مذهبی به کودکان خود" اشاره شده است.

در سایر مواد این کنوانسیون به تفکیک سایر حقوق پناهندگان، از جمله احوال شخصیه، حقوق مربوط به اموال منقول و غیر منقول، مالکیت معنوی و صنعتی، حق عضویت در جمعیت های غیرسیاسی و غیر انتفاعی و سندیکاهای حرفه ای، حق مراجعه به دادگاه ها، حق اشتغال و بطور کلی نسبت به تمام حق و حقوقی که در مورد اتباع کشورهای خود در نظر گرفته اند، تعیین تکلیف شده است و این اصل مورد تاکید قرارگرفته است که کلیه افراد بشر باید بدون تبعیض، از حقوق بشر و آزادی های اساسی برخوردار گردند.

این در حالی است که با وجود تمام کنوانسیون ها و معاهدات حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه و علیرغم پیشرفت های صنعتی، رعایت اخلاق و حقوق انسانی نسبت به یکدیگر ضعیف و ضعیف تر شده است. امروزه وضعیت پناهجویان به گونه ای است که کمیساریای عالی پناهندگان آن را اسفبارترین فاجعه  انسانی دانسته است.

با توجه به اینکه حقوق پناهندگان به مثابه حقی بشری محسوب می شود و حتی با روند رو به گسترش دایره این حق به سمت حق بشر دوستانه، می توان با رفتارهایی که متضمن نقض حقوق پناهندگان می باشد، از ضمانت اجراهایی که در اسناد بین المللی آمده است برای برخورد با افرادی که نسبت به پناهندگان رفتار خصمانه و غیر متعارف دارند، استفاده کرد.

از طرفی با توجه به بودجه ای که سازمان ملل متحد برای کشورهای میزبان پناهجویان در نظر گرفته و پرداخت می کند، دولت میزبان نیز موظف به عملکرد بهتر با پناهجویان و اجرای دقیق مفاد کنوانسیون ها و معاهدات می باشند.

همچنین در مقابل حقوق و مزایایی که پناهندگان از کشور میزبان دریافت می دارند مکلف به انجام تعهدات و وظایفی هستند. وظیفه اصلی که پناهنده دارد این است که خود را با قوانین و مقررات آن کشور و اقداماتی که برای حفظ نظم عمومی به عمل می آید تطبیق دهد. (ماده 2 کنوانسیون 1951 ژنو)

با عنایت به تمام کنوانسیون ها و معاهدات و الحاقیه های بین المللی که در خصوص پناهندگان وجود دارد و ازجهت بشر دوستانه وحقوقی مشکلات آوارگان را مورد توجه جامعه بین المللی قرارداده است، با این حال حقوق و تکالیف مربوط به پناهندگان به دلیل نداشتن پشتوانه و ضمانت اجرایی قوی، ازجهت عملی و اجرایی با مشکلات پیچیده ای مواجه است، به گونه ای که کشورها با توجه به مصالح و منافع ملی خود با پناهندگان برخورد نموده و گاهی مسائل حقوقی تحت الشعاع مسائل سیاسی قرار می گیرد، از این رو پناهندگان در بیشتر کشورها با مشکلات و سختی های متعددی مواجه هستند و به سختی گذران زندگی می کنند.

 

 

زهره کرمی کارشناس ارشد حقوق خصوصی در دانشگاه آزاد اسلامی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار