فراتاب‌ـ گروه فرهنگی: نمایشنامه پرنده آبی به عنوان اثری سمبلیک در 6پرده و 12صحنه جزو موفق ترین آثار موریس مترلینگ محسوب می شود. این کتاب که با عنوان قصه پریان خوانده شده ماجرای سفر فرزندان هیزم شکن فقیری است که در شب سال نو پری ای که نه چندان شباهت به پریان دارد برآن ها ظاهر می شود و می خواهد آن ها را در جستجوی پرنده آبی که به نوعی نماد خوشبختی است هدایت کند.
این اثر که برجسته ترین نمایشنامه مترلینگ است در سال 1907 نوشته شد و توانست برنده جایزه نوبل در سال 1911 شود، همچنین این کتاب به سرعت به چندین زبان ترجمه شد. این کتاب را عبدالحسین نوشین در سال 1317 شمسي به زبان فارسی ترجمه و در مجله ماهانه موسيقي چاپ کرد.
مترلینگ نویسنده فرانسوی زبان که تحت تاثیر مکتب سمبولیسم بود آثار متعددی خلق کرد که اکثر آن ها نمایشنامه هستند، برخی از آن ها عبارتند از «جاده های کوهستانی»، «راز بزرگ»، «صاحبخانه ناشناس»، «مرگ»، «ساعت ریگی»، «عرصه فرشتگان»، «قانون بزرگ»، «قبل از سکوت بزرگ»، «دروازه بزرگ»، «خدا و هستی»، «بعد چهارم»، «رستاخیز»، «نابینایان»، «موریانه» .
سمبولیسم در پایان صده نوزدهم و در واکنش به رئالیست ها شکل گرفت، و برخلاف رئالیست ها که جامعه را به گونه ای که وجود داشت نشان می دادند سمبولیست ها به نمایش کلی وضعیت انسان پرداختند. اگر چه در همه آثار رئالیست می توان فاکتورهایی یافت که آن را بدانیم اما وجه تمایز این دو زمانی محسوس خواهد بود که در اثر سمبلیک همه عناصر نمادین در راستای تکامل نماد مرکزی قرار گیرند.
نگاهی به پرنده آبی در نشست انجمن نقد ادبی
انجمن نقد ادبی ایران در سیزدهمین نشست نقد رمان که در محل انتشارات علمی و فرهنگی برگزار می کند به بررسی نمایشنامه پرنده آبی می پردازد. این نشست با حضور دکتر مریم حسینی رییس انجمن نقد ادبی ایران، سمیرا قیومی، زهرا خسروی و همچنین جمعی از علاقه مندان و پژوهشگران ادبی برگزار گردید.
زهرا خسروی که از پژوهشگران ادبیات داستانی و مکاتب ادبی است ضمن معرفی آثار و شرح کوتاهی از زندگی مترلینگ، گفت: نمایشنامه پرنده آبی را نمی توان یک اثر سمبلیک خالص خواند زیرا سرنخ هایی از ریالیسم در آن وجود دارد که در پرده اول نمونه های آن کاملا مشهود است.
وی در نقد این اثر تصریح کرد: با اندکی تسامح می توان الگوی سفر قهرمان را که جوزف کمپل مطرح کرده بود در این نمایشنامه دنبال کنیم با این تفاوت که در پرنده آبی قهرمان منفعل و کنش پذیر است.
خسروی با اشاره به اینکه شخصیت ها در این نمایشنامه به شکل نمادین ایفای نقش می کنند اظهار داشت: در جای جای این اثر شخصیت ها بُعد پرسشگر وجودی انسان را نشان می دهند و در برخی موارد می توانند تعبیری از شخصیت قصه پریان باشند.
این پژوهشگر ادبی تصریح کرد: نماد هایی که در پرنده آبی آمده در تمام فرهنگ ها دیده می شود به عنوان مثال جانوران سمبلیک مانند گاو، اسب، گربه و سگ از نماد های مشترک است یا حضور حیوانات در کنار قهرمان از ویژگی هایی هستند که در اغلب آثار سمبلیک وجود دارد.
ردی از ادبیات کودک در نمایشنامه پرنده آبی
در ادامه نشست دکتر سمیرا قیومی در خصوص جنبه های ادبیات کودک در نمایشنامه پرنده آبی گفت: از آن جا که در زمان خلق این اثر ادبیات کودک وجود نداشت نمی توان پرنده آبی را یک نمایشنامه منحصرا برای کودک دانست اما برخی ویژگی های آن موجب می شود که رگه هایی از ادبیات کودک در این اثر به چشم آید.
این پژوهشگر ادبیات کودک توضیح داد: حضور ویژگی های برجسته ناتورالیسم دراین اثر مانند بازگشت به بدوی گرایی و دوران کودکی، برتری گذشته بر فرهنگ معاصر و همچنین حضور طبیعت به عنوان برشی از تجربه زیسته انسان می تواند بهانه ای برای نزدیکی پرنده آبی به یک اثر کودکانه باشد.
وی با تاکید بر اینکه ژانر فانتزی یکی از فاکتورهای مشخص ادبیات کودک است اظهار داشت: می توان تاثیر پذیری نویسنده از این ژانر را در پرنده آبی مشاهده کرد به عنوان مثال سفر به دنیای جادویی برای درک دنیای حقیقی که از مضامین اصلی ژانر فانتزی است در این اثر دیده می شود.
قیومی همچنین تصریح کرد: آنچه که باعث می شود که پرنده آبی را یک اثر فانتزی ندانیم این است که به دلیل تبحر نویسنده در بکارگیری مفاهیم و معانی، می توان به درک مشخص و یگانه ای از این معانی رسید و این ویژگی اثر، در تعارض با ژانر فانتزی است.
جلسه بعدی نشست انجمن نقد ادبی ایران در 12 بهمن ماه 95 در ساختمان انتشارات علمی و فرهنگی تشکیل می شود که به بررسی و نقد نمایشنامه فاوست اثر گوته می پردازد.
گزارش از فاطمه نبی پور، خبرنگار گروه فرهنگی فراتاب
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانه است
