فراتاب – گروه فرهنگی / فاطمه نبی پور: در حالی که انتظار می رود نهادهای دولتی نهایت حمایت و همکاری را با انتشاراتی ها داشته باشند شاهد آن هستیم که گاه سختگیری های موجود در امر سانسور موجب اتلاف هزینه و بروز بی اعتمادی نسبت به مراکز نشر نیز شده است.
طی چند سال اخیر پدیده ای که در حوزه فرهنگ و ادب کشور به وفور دیده می شود بحث چاپ و نشر غیرقانونی کتاب است. این مسئله که در سراسر کشور به چشم می خورد، شامل کتاب های دانشگاهی، ادبی و ترجمه می شود و به شکل قابل توجهی فعالیت های مربوط به نشر و چاپ کتاب را تحت الشعاع قرار داده است. این امر با پیشرفت فناوری و ورود دستگاه های چاپ به بازار کتاب رونق بیشتری گرفته است و امروز به معضلی تبدیل شده که حوزه کاری ناشران را به شدت تهدید می کند؛ در این شرایط سود جویان هنگامی که می بینند کتابی با تیراژ بالا به بازار وارد می شود اقدام به چاپ غیرقانونی آن می کنند و به این طریق اوضاع برای نشر قانونی کتاب دشوار می شود. همچنین سختگیری هایی که در مسیر دریافت مجوز قانونی از وزارت ارشاد و نهاد های مربوطه برای چاپ و نشر صورت می گیرد عامل دیگری است که به بروز این رفتار غیرقانونی و غیراخلاقی دامن می زند.
در حال حاضر شاهد آن هستیم که حتی بسیاری از فروشگاه های معتبر کتاب خواسته یا ناخواسته به توزیع این نوع کتاب ها پرداخته اند. به هرحال مجموع این مسائل به ناشران ضربه زده و در اغلب موارد فعالیت آن ها متوقف شده است. اگر چه در این خصوص گفته شده که کارگروهی با همکاری قوه قضاییه تشکیل شده تا با این امر مقابله کند اما هنوز اقدامی صورت نگرفته و می بینیم که این مسئله به شکل قابل توجهی در سراسر کشور رشد یافته است. با این وجود به نظر می رسد که نمی توان تمام مسئولیت ها را به عهده وزارت ارشاد و قوه قضاییه دانست بلکه بخش عمده این مشکل با فرهنگ سازی و ایجاد آگاهی در جامعه برطرف می شود.
«علی عبدالهی» در این خصوص به خبرنگار فراتاب گفت: دلیل اصلی بروز این مشکل این است که متاسفانه بازار رسمی کتاب نمی تواند پاسخگوی نیاز متقاضیان باشد؛ همچنین می بینیم که بسیاری از کتاب هایی که متقاضیان زیادی دارند در بازار یافت نمی شود لذا افراد مجبور می شوند که به فروشگاه هایی مراجعه کنند که کتب غیر قانونی را توزیع می کنند.
این شاعر و مترجم ادبی در این خصوص توضیح داد: بخش عمده ای از مشکلات، ناشی از مسائل اقتصادی است به این صورت که اگر کتابی پرفروش باشد بسیاری از سودجویان که به شکل غیر قانونی در این حوز فعالیت می کنند بدون پرداخت حق تالیف به چاپ کتاب اقدام می کنند که این امر آسیب جدی به مولف و ناشر اصلی کتاب می زند.
وی اذعان داشت: برای جلوگیری از افزایش پدیده چاپ غیرقانونی کتاب لازم است سیستم نظارتی دقیق تری ایجاد شود تا با جدیت بیشتر عواملی که موجب بروز این امر می شود را شناسایی کنند.
همچنین عبدالهی همچنین با اشاره به اینکه سانسور کتاب در کشور ما به وفور دیده می شود تصریح کرد: بسیاری از کتابخوانان نسبت به کتاب هایی که به شکل رسمی و قانونی منتشر می شوند بی اعتماد شده اند و ترجیح می دهند سراغ منابع غیر قانونی بروند.
این پژوهشگر افزود: در حالی که انتظار می رود نهادهای دولتی نهایت حمایت و همکاری را با انتشارات ها داشته باشند می بینیم که سختگیری هایی که در امر سانسور وجود دارد موجب اتلاف هزینه و بروز بی اعتمادی نسبت به مراکز نشر شده است.
وی در این باره اظهار داشت: در دنیای امروز که با وجود اینترنت دسترسی به منابع اصلی و سانسور نشده به راحتی امکان پذیر است، بحث ممیزی بی معنی می باشد و تنها پیامدی که دارد بروز بی اعتمادی و رونق فعالیت های غیرقانونی در حوزه کتاب و نشر آن است.
عبدالهی با تاکید بر اینکه دایره ممیزی ها در کتب ممنوعه باید محدود شود گفت: در حال حاضر بسیاری از کتاب های صادق هدایت و یا صادق چوبک به شکل قانونی منتشر نمی شوند لذا افراد به سراغ نسخه های غیر قانونی و بی کیفیت آن ها می روند که در سراسر کشور توزیع می شود.
در همین زمینه «گودرز پایکوب» از ویراستاران فعال در عرصه کتاب در این خصوص گفت: اغلب کتاب ها که به صورت قانونی چاپ می شوند به دلیل مسائل اقتصادی، توسط افرادی که در صنعت چاپ فعال هستند به شکل دیجیتال کپی می شوند.
این فعال ادبی با اشاره به اینکه ناشران گمنام و غیرمعتبر در این خصوص دخیل هستند تصریح کرد: در حال حاضر شاهد آن هستیم که بسیاری از کتاب های پر فروش با نام انتشارات اصلی اما به صورت غیر قانونی چاپ می شوند که این موجب بروز اختلال در آمار تیراژ کتاب می شود.
وی همچنین افزود: در حال حاضر بیش از 3000 انتشارات ثبت شده اند، در صورتی که کمتر از 100 مورد آن ها با شرایط اقتصادی فعلی توانسته اند فعالیت کنند. دیگر واحدها به چاپ کتب مذهبی یا به اقدامات غیرقانونی مانند آن چه که ذکر شد پرداخته اند. این امر هم موجب بی اعتبار شدن آن ها می شود و هم فضای نشر و چاپ کتاب را مسموم می کند.
پایکوب افزود: اگرچه اتحادیه ناشران در این خصوص بارها وعده هایی مبنی بر مقابله با این موضوع داده است اما تا به امروز اقدامی نکرده است و نتوانسته کارآمد باشد.
این پژوهشگر ادبی با تاکید بر اینکه ممیزی و سانسور ضربه جدی به صنعت چاپ کتاب زده است، گفت: در بسیاری از موارد می بینیم افرادی در وزارت ارشاد برای این کار منسوب شده اند که صلاحیت و تخصص کافی ندارند لذا سختگیری های بیش از اندازه آن ها کار در این حوزه را دشوار کرده است.
پایکوب همچنین اعلام داشت: برداشتن یارانه ای که به کاغذ اختصاص داشت موجب افزایش قیمت کتاب شده و این خود تاثیری آشکار در افزایش پدیده نشرغیرقانونی کتاب داشته است.
اما روزبه کیاییان مدیر فروش نشر چشمه یکی دیگر از کارشناسانی بود که به بیان دیدگاه های خود در این خصوص دست زد و به خبرنگار فراتاب گفت: دلیل اصلی شیوع چاپ و نشر غیر قانونی کتاب مسائل اقتصادی است که هرچه قیمت کتاب بالاتر باشد سود ناشی از جعل کتاب نیز بیشتر خواهد بود لذا این مسئله به شکل مستقیم در بروز این امر موثر است.
مدیر فروش نشر چشمه همچنین تصریح کرد: هنگامی که کتابی گران است قطعا متقاضیان استقبال بیشتری از نسخه های غیرقانونی می کنند چرا که این دو با اختلاف قیمت قابل توجهی در بازار عرضه می شود.
وی اظهار داشت: اگر چه طبیعی است که گران شدن کتاب، خرید آن را دشوار کند اما باید توجه داشته باشیم که اگر به عنوان مثال مواد غذایی مورد نیاز گران شود آیا قابل توجیح است که افراد برای دستیابی به آن اقدام به دزدی کنند؟! به این ترتیب با فرهنگ سازی باید اهمیت و تاثیر این جریان را به جامعه گوشزد کنیم.
این فعال حوزه نشر با اشاره به اینکه چاپ افست کتاب نسبت به قبل تسهیل شده است گفت: پیش از این چاپ افست به راحتی امکان پذیر نبود اما امروزه می بینیم هر فردی که در حوزه چاپ کتاب فعالیت داشته می تواند دست به این کار بزند.
کیاییان همچنین اذعان داشت: یکی از عواملی که موجب افزایش این امر شده است گسترش دایره کتب ممنوعه می باشد که مسئله ای فراتر از سانسور و ممیزی است زیرا امروز می بینیم که بسیاری از کتاب ها مانند آثار محمود دولت آبادی مجوز نشر نمی گیرند که این تاثیر منفی خواهد داشت و به تبع آن چاپ غیرقانونی کتاب نیز افزایش می یابد.
وی افزود: به نظر می رسد کلید حل این مشکل تنها فرهنگ سازی در جامعه است زیرا هنوز مردم متوجه نیستند که این مسئله چه آسیب جدی ای به کتاب و کتابخوانی وارد می کند.
کیاییان توضیح داد: از آنجا که در حال حاضر مشکل چاپ غیرقانونی کتاب بسیار گسترده شده امکان این وجود ندارد که از طریق قوه قضایی و نیروی انتظامی با آن برخورد کرد بلکه می توان امیدوار بود که با فرهنگ سازی در جامعه و آگاه کردن مردم نسبت به عواقب این امر جلوی گسترش روزافزون این مشکل را گرفت.
وی با اشاره به اینکه مقابله با این مسئله نیازمند عزم همگانی است گفت: همانطور که صداو سیما و وزارت ارشاد برای مقابله با کپی و توزیع غیرمجاز فیلم اقدام کردند لازم است که این دو نهاد برای مبارزه با چاپ غیرقانونی کتاب نیز همکاری کنند با این وجود هنوز مشخص نیست که تعلل وزارت ارشاد در این راستا چه دلیلی دارد.
تهیه گزارش از فاطمه نبی پور، خبرنگار گروه فرهنگی فراتاب
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
