«آستانه» آخرین فرصت برای حل دیپلماتیک بحران سوریه! | فراتاب
کد خبر: 5198
تاریخ انتشار: 29 دی 1395 - 17:53
محمود مبارک شاهی
مذاکرات آتی آستانه ی قزاقستان می تواند آخرین فرصت برای حل بحران سوریه بدون درگیری مستقیم قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای باشد.

 فراتاب - گروه بین الملل: آتش بس کنونی میان مخالفان و دولت سوریه بعد از خروج توافقی مخالفان از شرق حلب، وضعیت جدیدی در سوریه پیش خواهد آورد که حاکی از تعاملات ژئوپولیتیکی در منطقه و موثر بر سرنوشت بشار اسد خواهد بود. بمباران های چند ماهە هواپیماهای سوریە و روسیە در شرق حلب و بە کارگیری تمامی نیروهای زبدە و کارآمد روسی، سوری و ایرانی بە عنوان فرماندە و یا مشاورین جنگ، کاملا در خانە ی معادلات ژپوپولیتیکی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای قابل تحلیل و ارزیابی است. بیرون راندن مخالفان از شرق حلب، به عنوان گرانیگاه قدرت چند دولت منطقه ای حامی بشار اسد و یا به قول فرمانده ارتش سوریه امم المعارک محسوب می گردید. حال که شرق حلب با خروج مخالفان سوریه با اتوبوس های کارناوالی به سوی ادلب صورت گرفت و ظاهرا توازن قدرت به سوی دولت بشار اسد و حامیانش سنگینی می نماید این سوال اساسی به ذهن متبادر می شود که چرا با وجود این پیروزی و این وضعیت پیش آمده و در شرایطی که به قول مقامات سوری مخالفان در تنگنای ژئوپولیتیکی واقع شده اند امروزه بحث آتش بس و از سرگیری مذاکرات مطرح می شود؟ در پاسخ به این سوال باید از جوانب داخلی و خارجی تحولات سوریه مورد کنکاش و ارزیابی دقیق، غیرجانبدارانه و علمی قرار گیرد که مطمئنا نتایج به دست آمده با امر واقع و شرایط موجود تطابق خواهد داشت.

از لحاظ داخلی از چند بعد باید وضعیت موجود را مورد بررسی قرارداد.
1: سیاسی و امنیتی
امروزه سوریه با پدیده ی حفره های حکومت و کشور (the holes in the state) روبرو است. بخش های شمالی و کردنشین عملا از دست نیروهای دولت مرکزی خارج شده اند استان های ادلب، رقە، درعا، حواشی بیشتر شهرها از جمله دمشق در اختیار مخالفان است. از لحاظ امنیتی در صورت قطع حمایت ایران و روسیه ارتش بعثی عربی سوریه به هیچ عنوان توان کنترل امنیت کشور و مناطق تحت نفوذ را نخواهد داشت. از لحاظ وجاهت بین الملی دولت فعلی سوریه شرایطی بسیار سختی دارد. اتحادیە اروپا و کشورهای امریکای شمالی که از بازیگران تعیین کننده معادلات سیاسی جهانی و تاثیر گذار بر سازمان ملل هستند دولت فعلی را چندان به رسمیت نمی شناسند و عملا بیشتر سفارتخانه ها و نمایندگی های سیاسی کشورها در سوریه به حالت تعطیلی و تعلیق در آمده اند هرچند در عین حال گفته می شود برخی از آنها بقای دولت اسد را به روی کار آمدن یک دولت نامشخص و احتمالا رادیکال ترجیح می دهند. زمانی دولت فعلی سوریه خود از بنیان گذاران اتحادیه عرب محسوب می شد بعد از تحولات اولیه در سوریه از این اتحادیه اخراج شد و وجاهت قبلی خود را از دست داد.


2: از لحاظ اقتصادی
از لحاظ اقتصادی دولت فعلی سوریه با بحران جدی مالی روبه رو است. تمامی زیر ساخت های اقتصادی سوریه در جریان جنگ داخلی نابود شده اند. مهمترین قطب اقتصادی کشور حلب به تلی از خاک تبدیل شده است. مناطق استراتژیک انرژی و کشاورزی کشور در دست کردها و مخالفان است. بخش عظیمی از پتانسیل های توریستی کشور آسیب جدی دیده اند و تا سال ها منابع گردشگری کشور به روال عادی بر نخواهند گشت. جبران خسارت های وارده ناشی از جنگ در خوش بینانه ترین حالت نیازمند بیش از پانصد میلیارد دلار سرمایه گذاری است.

 

3: فرهنگی
از لحاظ خسارت های فرهنگی وضعیت بسیار بغرنج تر است. بیشتر میراث های فرهنگی و تمدنی کشور در لابلای تعصبات کورکورانه ی هر دو طرف منازعه و بخصوص داعش از بین رفتند. شهرهای تاریخی و اماکن ثبت شده توسط یونسکو به شکل تاسف آوری دچار تخریب جدی گردیده اند. شکاف مذهبی و قومی بسیار تعمیق یافته است و هویت ملی جای خود را به هویت های مذهبی و قومی داده است و عملا همگرایی ملی رنگ باخته است. مدت پنج سال است بخش مهمی از بچه های واجب التعلیم و دانش آموزان بخش های قابل توجهی از کشور از امر تحصیل به دور مانده اند و این مساله بحران جدی نیروی کار کیفی را در آینده در پی خواهد داشت. از لحاظ روحی و روانی مردم سوریه دچار بحران عاطفی می باشند. بخش زیادی از بچه ها والدین خود را از دست داده اند. بیش از ده میلیون نفر از مردم سوریه از خانه و کاشانه ی خود به دیگر مناطق سوریه و یا کشورهای همجوار و دیگر کشورها آواره شده اند. لذا با این اوصاف و بیان شمه ای کوتاه از وضعیت داخلی، آیا امیدی به حل بحران سوریه با وجود دولت فعلی متصور می باشد؟


ب: از لحاظ خارجی
از زمان وقوع تحولات سوریه در سال 2011 کشورهای جهان خصوصا بازیگران منطقه ای به دو قطب جداگانه تقسیم بندی شده اند. از سویی کشورهای عربی منطقه به رهبری عربستان سعودی و ترکیه به عنوان همسایه ی شمالی و کشورهای اروپایی و ایالات متحده از جانب دیگر از همان اوایل بحران، خواستار کناره گیری بشار اسد از قدرت و برگزاری انتخابات آزاد با نظارت مجامع بین الملی شدند در مقابل ایران و روسیه و تا حدودی چین با تمام توان و از راه دیپلماتیک و نظامی و مالی از دولت فعلی حمایتی همه جانبه نشان داده اند. دولت های حامی بشار اسد از همان ابتدا با اشراف بر گفتمان غالب جهانی یعنی مخالفت با بنیادگرایی اسلامی و مساله ای تروریسم، تمامی مخالفان بشار اسد را در قالب گروه های تروریستی و تکفیری به جهان معرفی می نمودند و با این ادعا که اگر دولت بشار اسد ساقط شود آلترناتیو موجود در این کشور مجموعه ای از گروه های خشونت طلب و افراطی می باشند که بە خون تمامی غربی ها تشنه می باشند این تحلیل زیرکانه تا حدود زیادی وجاهتی رسانه ای پیدا نمود و افکار عمومی غرب را نسبت به تحولات سوریه و بحران داخلی آن دچار تردید و تعلل نمود واکنش های بسیار محتاطانه ی دولت اوباما ورای مخالفت پارلمان بریتانیا به مداخله ی این کشور در سوریه تا حدود زیادی از این زاویه قابل تحلیل و واکاوی است. عقب نشینی ترکیه از مواضع قبلی بعد از حل بحران سیاسی با روسیه و همچنین تحولات داخلی این کشور بعد از کودتای نافرجام و از سرگیری جنگ و درگیری در کردستان ترکیه و ساقط شدن پروسه ی آشتی با بازداشت رهبران کرد حزب دمکراتیک خلق ها، و همچنین عدم همراهی برخی از کشورهای اثر گذار عربی همچون مصر با خواست های مخالفان بشار اسد شرایطی را به وجود آورد که دولت روسیه با پشتیبانی همه جانبه و بمباران های متعدد، توازن نیرو را در جنگ حلب به نفع دولت سوریه تغییر دهد.


حمایت قاطعانه روسیه و ایران از دولت بشار اسد در سوریه و بازپسگیری کامل شهر استراتژیک حلب تا حدی معادلات میدانی در سوریه را با تغییراتی مواجه گردانیده است. اما مساله دیگر که باید به آن توجه کرد تغییر رئیس جمهوری در امریکاست، بدون شک با روی کار آمدن دونالد ترامپ کاندیدای جمهوری خواهان، وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه فصل جدیدی را آغاز خواهد نمود و دولت پوتین به هیچ عنوان تمایلی به مخدوش شدن رابطه ی دوستی با همتای امریکایی خود در ارتباط با بحران سوریه نخواهد داشت. از همین زاویه است مذاکرات آتش بس بصورت اورژانسی در روسیه صورت گرفت و تمامی گروه های مخالف سوای داعش و جبهه النصره از هرگونه تعرض مصون شدند. این آتش بس با مخالفان به نوعی رسمیت شناختن آنها و سیگنالی است به پیکارجویان داعش و جبهه النصره که در شکل و شمایلی جدید خود را در میان سایر گروه های مخالف سازماندهی نمایند. 

 

 

محمود مبارکشاهی دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی و مسئول انجمن ڤەژین

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار