فراتاب - گروه اقتصادی: به گزارش فراتاب به نقل از روزنامه حمایت، کمبود سرمایه در گردش یکی از مهمترین مشکلات بنگاه‌های و واحدهای تولیدی خصوصا واحدهای کوچک و متوسط است و این در حالی است که آمارهای اعلام شده نشان می‌دهد در سال‌های اخیر 80 درصد تسهیلات پرداختی بانک‌ها در اختیار حدود 20 درصد از بنگاه‌های صنعتی و خدماتی کشور قرار گرفته است، موضوعی که مورد تایید اصغرنوراله‌زاده، مدیرعامل صندوق کارآفرینی امید هم قرار گرفت و گفت: «20 درصد بنگاه‌های کوچک کمتر از یک درصد تسهیلات شبکه بانکی را دریافت کرده‌اند.» مسئله‌ای که نشان دهنده مشکلات مهم ساختاری در نظام تامین مالی کشور است یعنی فشار مضاعف بر اعتبارات بانکی است به طوری که بازار سرمایه و صنعت بیمه به عنوان دو ضلع از سه ضلع بازار مالی نقش ضعیفی در تامین مالی ایفا کرده‌اند. براساس استانداردها، بازار سرمایه در هر کشوری باید بتواند تامین مالی بنگاه‌های بزرگ را که نیاز به رقم‌های بالای تسهیلات دارند، تامین کند تا نظام بانکی دستش برای تامین مالی بخش‌های کوچک و متوسط باز باشد.
کارشناسان اقتصادی بر این باورند در شرایطی که اقتصاد کشور در رکود است و میزان تقاضای موثر در بازار کاهش یافته برای حفظ بنگاه‌های کوچک و متوسط که درصد بالایی از اشتغالزایی صنعتی را هم بر عهده دارند باید تسهیلات بانکی ارزان قیمت و بلند مدت برای تامین سرمایه در گردش این بنگاه‌ها طراحی شود، اما در ایران به دلیل شکل نگرفتن نظام مالی استاندارد بازارهای سرمایه و صنعت بیمه سهم بسیار ناچیزی در حدود کمتر از 9 درصد از تامین مالی را بر عهده گرفته‌اند و فشار مضاعفی بر اعتبارات بانکی وارد شده است. بخش مهمی از اعتبارات محدود نظام بانکی به دلیل نیاز بالا به نقدینگی از سوی بنگاه‌های بزرگ بلعیده شده و دست بنگاه‌های کوچک و متوسط از تسهیلات بانکی کوتاه مانده است. از سوی دیگر خود نظام بانکی کشور هم از مشکلات گسترده ساختاری مانند بنگاه‌داری، مطالبات معوق و فعالیت موسسات مالی غیر مجاز رنج می‌برد و این عوامل باعث شده چرخه تامین سرمایه در گردش در بخش بنگاه‌های کوچک و متوسط با مشکل جدی روبرو شود. این در حالی است که این بخش امید اصلی اشتغالزایی پایدار در کشور به شمار می‌رود. مدیرعامل صندوق کارآفرینی امید در این باره با بیان اینکه در بحث نظام تامین مالی با مشکل مواجه هستیم، سه شنبه شب در یک برنامه تلویزیونی، گفت: « در سال‌های اخیر ۸۰ درصد تسهیلات بانکی به ۲۰ درصد بنگاه‌های بزرگ پرداخت شده و ۲۰ درصد از کوچک‌ترین بنگاه‌های اقتصادی که مشاغل خانگی شامل آن می‌شود نیز تنها 6/0 درصد از تسهیلات شبکه بانکی را دریافت کرده‌اند.»
غافلگیری بنگاه‌های کوچک و متوسط در شرایط رکودی
براساس تئوری‌های اقتصادی یکی از آسیب‌پذیر‌ترین بخش‌های اقتصادی در دوران رکود اقتصادی در هر کشوری بنگاه‌های کوچک و متوسط هستند و در اقتصادهایی مانند اقتصاد کشورمان که از تئوري‌های اقتصاد لیبرالی پیروی نمی‌کند و براساس مدل دولت- بازار اداره می‌شود، در چنین شرایطی انتظار این است که طرح‌ها و برنامه‌های ویژه‌ای برای حمایت از این بخش اندیشیده شود. برای پی بردن به اهمیت موضوع همین یک مورد کافی است که براساس برخی برآوردهای غیر رسمی میزان سهم این بنگاه‌ها در اشتغال صنعتی کشورمان بیش از 70 درصد است. کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند در شرایط رکودی اقتصاد که کشورمان چند سال است در آن قرار دارد، این بنگاه‌ها دو بار غافلگیر شدند اول به دلیل عمق رکود و دوم به دلیل بی‌توجهی بانک‌ها به تامین سرمایه این بنگاه‌ها. در چنین شرایطی است که براساس آمارهایی که بارها از سوی نمایندگان مجلس بیان شده، در حال حاضر بخش بزرگی از این بنگاه‌ها با کمتر از 30 درصد ظرفیت خود مشغول به کار هستند و بخشی از آنها هم در معرض تعطیلی قرار دارند. به باور کارشناسان اقتصادی برای عبور از چنین غافلگیری شدیدی که می‌تواند آثار مخرب اقتصادی به دنبال داشته باشد باید بازار سرمایه به اندازهای تقویت شود که بار تسهیلات‌دهی به بنگاه‌های بزرگ را از دوش بانک‌ها بردارد. در غیر این صورت در بر همین پاشنه خواهد چرخید. از سوی دیگر بانک‌های کشور هم در سال‌های اخیر به بنگاهدارهای بزرگی تبدیل شده‌اند و بخش مهمی از اعتبارات آنها خرج همین بنگاه‌ها می‌شود و در این میان بنگاه‌های کوچک و متوسط در شرایط دشواری از نظر دسترسی به تسهیلات بانکی قرار گرفته‌اند. بسیار شنیده شده که بخشی از این بنگاه‌ها برای تامین نیازهای فوری‌شان به اعتبارات مالی، به بازار غیر رسمی پولی مراجعه کرده‌اند و تسهیلاتی با سودهای بالای 30 درصد دریافت کرده‌اند که خود باعث ایجاد چرخهای از افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش قیمت کالاهای تولیدی در بازار شده است. نبود امکان دسترسی آسان به تسهیلات ارزان قیمت برای بنگاه‌های کوچک و متوسط داخلی، قدرت رقابت آنها در مقابل رقبای خارجی را کاهش داده و علاوه بر از دست رفتن بازارهای منطقه‌ای قافیه رقابت در بازار داخلی را هم باخته‌اند.
ضرورت توجه به بنگاه‌های کوچک و متوسط
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، توجه به وضعیت بنگاه‌های کوچک و متوسط و فراهم کردن شرایط مناسب برای دسترسی آسان آنها به تسهیلات ارزان، یک ضرورت انکار ناپذیر در شرایط فعلی اقتصاد کشورمان است و دولت و نظام بانکی باید با فوریت در این زمینه اقداماتی عملی را آغاز کنند.
«علیرضا مناقبی»، رییس مجمع واردات در این باره با بیان اینکه کشورهای مختلف، برای حل بحران اقتصادی بنگاه‌های کوچک و متوسط راهکاری‌های مختلفی را تجربه کرده و مدل‌های متفاوتی را پیش گرفته‌اند و دولت باید از تجربه جهانی در این خصوص بهره‌برداری کند، معتقد است: «بنگاه‌های کوچک و متوسط نقش بسزایی در تحرک چرخهای تولید و تجارت دارند و همزمان بخش قابل توجهی از بحران اشتغال را در خود هضم کرده‌اند ولی متاسفانه نه تنها حمایت شایسته‌ای از آنها صورت می‌گیرد، بلکه دست اندازهای متوالی و کارشکنی‌های مختلف، رمق آنها را بریده است.»
به باور کارشناسان در اقتصادی با مقیاس اقتصاد کشورمان، فعالیت گسترده بنگاه‌های کوچک و متوسط با استفاده از تسهیلات ارزان قیمت و بلندمدت بانکی می‌تواند راه حل مهم درمان درد بیکاری باشد. از سوی دیگر آنقدر از عمر بازار سرمایه در اقتصاد ایران گذشته که انتظار داشته باشیم، این بخش از نظام مالی هم در تامین مالی نقشی بر عهده بگیرد و بنگاه‌های بزرگ را تامین مالی کند. اگر بازار سرمایه کشورمان از عهده این وظیفه ذاتی‌اش بر نمی‌آید، باید فکری اساسی برای آن کرد نه اینکه سهم بنگاه‌های کوچک و متوسط از تسهیلات بانکی را گرفت و به بنگاه‌های بزرگ داد.
منصور اولی، خبرنگار اقتصادی
