فراتاب - گروه بین الملل: جهان در سال 2016، از غیرقابلپیشبینیترین اتفاقات تاریخی پرده برداشت. هماینک در آستانه سال نو میلادی به نظر میرسد دیگر میتوان بسیاری از رویدادهایی که قرار است در این سال اتفاق بیفتد را پیشبینی کرده و یا در مورد نتایج انتخاباتهای در پیش رو تحلیلهای واقعبینانهتری داشت. از سوی دیگر اگر تمام تلاش خود را نیز به کار ببریم نمیتوانیم اتفاقاتی نظیر حوادث تروریستی را پیشبینی کنیم و درعینحال انتظار میرود که با توجه به ضعیفتر شدن هرروزه داعش در سوریه و عراق، میزان عملیاتهای تروریستی در کشورهای اروپایی افزایش یابد. جدای از مسائل و نگرانیهای امنیتی در جهان، سال 2017 قرار است سالی تعیینکننده برای بسیاری از مردم جهان و بهخصوص اروپاییان باشد و برگزاری انتخاباتهای مختلف در کشورهای اروپایی و امکان روی کار آمدن دولتهای پوپولیست و راستگراهای افراطی بیشتر از هر زمان دیگری وجود دارد؛ اما آیا دنیا در سال 2017 نیز مانند سال 2016 و 2015، شاهد اتفاقات و حوادث خونین و جنگهای غیرقابلپیشبینی خواهد بود؟ باید منتظر ماند و دید.
فرانسه
پس از رفراندوم برگزیت و پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا، احتمال پیروزی یک پوپولیست دیگر در کشورهای اروپایی افزایشیافته است؛ این امر گروهی از ناظران را بهشدت بیمناک ساخته و گروه دیگری را امیدوار. اگر «مارین لوپن»، پیروز شود اتحادیه اروپا یک چالش وجودی دیگر روبهرو خواهد شد، روسها این انتخاب را جشن خواهند گرفت و واکنش دونالد ترامپ هم کاملاً روشن است؛ اما از روند تحولات بهگونهای است که به نظر میرسد اگر انتخابات به دور دوم کشیده شود به دلیل احتمال بالای ائتلاف میان گروه های چپ و میانه رو, «فرانسیس فیون»، کاندیدای حزب راستمیانه جمهوریخواه از شانس بالایی برای پیروزی خواهد داشت.
آلمان
انتخابات آلمان یکی دیگر از رویدادهای مهم اروپا در سال 2017 میلادی است. البته نمیشود این اتفاق را بهصورت حادثهای مختص به آلمان و اروپا نگاه کرد. بهاحتمالزیاد زمانی که مردم آلمان در ماه سپتامبر سال 2017 به سمت صندوقهای رأیگیری میروند، مارین لوپن و یا فرانسوا فیون بر کرسی ریاست جمهوری در الیزه تکیه زدهاند؛ و بهاحتمالزیاد در هلند نیز «گیرت ویلدیرز» نخستوزیر شده است. با این مسائل میتوان پیشبینی کرد که فشارها بر آنگلا مرکل بیشتر از پیش خواهد بود. البته نمیتوان از حوادثی که قرار است تا ماه سپتامبر سال آینده میلادی رخ میدهد نیز بهسادگی گذشت. اتفاقات و حوادث تروریستی در آلمان کار برای حزب مرکل را بهشدت سخت میکند و به نظر نمیرسد قرار باشد این حوادث بهزودی خاتمه یابد. اگر نگاهی به انتخابات آمریکا انداخته باشیم میتوانیم ردپای حقههای روسی در انتخاباتهای بعدی در اروپا را نیز شاهد باشیم.
انگلستان و کابوس برگزیت
برگزیت، برگزیت و برگزیت ... این کلمهای است که در سال 2016 لرزه بر اندام بسیاری از انگلیسیها و مردم اروپا انداخت. روح برگزیت تا سالهای بعد همچنان انگلستان را تسخیر خواهد کرد. احتمالاً «ترزا می» برای انتخابات سراسری در انگلستان را در سال 2017 اعلام نخواهد کرد. او مجبور نیست تا سال 2020 انتخابات زودهنگام برگزار کند اما ممکن است این اقدام را در راستای تقویت حزب محافظهکار در مجلس انجام بدهد. بهاحتمالزیاد ترزا می، اولین اقدامات برای اجرای ماده 50 قانون لیسبون و یا همان خروج انگلیس از اتحادیه اروپا را انجام دهد بااینحال بسیاری از مردم انگلیس بر این باورند که او باید با به تأخیر انداختن این مسئله و کمک گرفتن از دادگاه عالی انگلستان بهنوعی از زیر بار اجرایی کردن این مسئله شانه خالی کند. هر اتفاقی که بیفتد، داستان جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا در حقیقت نهتنها در سال 2017، بلکه در سالهای آینده نیز همچنان ادامه پیدا خواهد کرد. درباره گروه اپوزیسیون و حزب کارگر نیز میتوان به این پیشبینی رسید که جرمی کوربین برای سالی دیگر همچنان ریاست این حزب را بر عهده خواهد داشت و باوجوداینکه نمایندگان حزب کارگر زیاد هم به او و سیاستهایش باور ندارند اما او را از سمت خود برکنار نخواهند کرد.
آمریکای دونالد ترامپ در سال 2017
مهمترین پدیده سال 2017 دونالد ترامپ است. مهمترین مسئلهای که انتخاب دونالد ترامپ بهعنوان رئیسجمهور آمریکا به جهان نشان داد این بود که در هیچ کشوری نمیتوان به نظرسنجیهای انتخاباتی توجه کرد و آنها را مبنا و پایه رأی مردم قرارداد. انتخاب دونالد ترامپ اما تأثیر دیگری نیز برجهان داشت. در حال حاضر بیشتر کشورهای جهان در این امیدواری به سر میبرند که شعارهای تبلیغاتی و انتخاباتی ترامپ در حد همان شعار باقی بماند و هیچوقت به مرحله عمل نرسد. بااینحال چندین اقدام و پیشبینی مهم در خصوص عملکرد دولت ترامپ وجود دارد که ذهنها را در سال 2017 نیز به خود مشغول میدارد. اول اینِکه آیا واقعاً ترامپ آمریکا را از ماجرای توافق هستهای با ایران بیرون میکشاند؟ دومین مسئله این است که آیا واقعاً ترامپ قصد دارد به دور آمریکا دیوار بکشد و هزینه آن را نیز از مکزیک دریافت کند؟ سؤالات دیگری هم در این خصوص مطرح است: آیا رابطه آمریکا و چین به دلیل نوع خاص روابط ترامپ و مسئولان تایوانی با بحران مواجه خواهد شد؟ و آیا سیستم و رویکرد جدیدی در قبال روسیه در پیشگرفته میشود؟ آیا او واقعاً جلوی مهاجرت مسلمانان به آمریکا را میگیرد؟ درهرصورت هر اقدامی که ترامپ قرار است در آمریکا انجام دهد، یک نتیجه در بر نخواهد داشت. جامعه آمریکا قرار است یکی از غیرقابلپیشبینیترین دوران خود را سپری کند و این مسئله به معنی این است که آشفتهترین دوران امریکا نیز از 20 ژانویه سال 2017 و زمانی که ترامپ به کاخ سفید برود، آغاز خواهد شد.
توافق هستهای شکننده ایران
یکی از مهمترین اتفاقاتی که میتوان از هماینک با قطعیت زیادی در مورد آن صحبت کرد، احتمال فروپاشی و از بین رفتن قرارداد هستهای قدرتهای بزرگ با ایران است. با رویکردی که آمریکا در پیشگرفته و با اصرار شدید جمهوری خواهان کنگره به وضع تحریمهای جدید علیه ایران میتوان پیشبینی کرد که ایران نیز در سال 2017 گامهای مستحکمتری را در مقابل این اقدامات انجام دهد. به همین دلیل میتوان پیشبینی کرد که در خاصترین شرایط میتوان این مسئله را انتظار داشت که آمریکا بهسوی یکجانبه از اجرای این قرارداد پا پس بکشد و آن را در حد توافق بین ایران، روسیه، چین و اتحادیه اروپایی پایین بیاورد. اگر تحریمهای آمریکایی علیه ایران ادامه پیدا کند، مطمئناً اصل این قرارداد چه در نوع ایرانی – اروپایی آن و یا ایرانی – آمریکایی آن در معرض خطر قرار خواهد گرفت. حضور ترامپ در رأس قدرت آمریکا این مسئله را با بحرانها و چالشهای بیشتری روبهرو میسازد. ترامپ شاید بخواهد با وضع تحریمهای جدید یاران را بهسوی مذاکره جدید با دولت او بکشاند اما ایران نشان داده که نمیخواهد ب این مسیر کشانده شود و به همین دلیل احتمال فروپاشی این قرارداد بیشتر از قبل است. اگر قرار باشد این قرارداد ادامه پیدا کند، روسیه، چین و اتحادیه اروپایی کار سختی در پیش رو خواهند داشت.
روسیه
نمیتوان از آینده دنیا در سال 2017 سخن گفت و از وضعیت روابط روسیه و کشورهای اروپایی و بهخصوص آمریکا مطلبی ننوشت. آخرین روزهای سال 2016، روزهای تنش فوقالعاده در روابط روسیه و آمریکا بود. با اقداماتی که دولت اوباما در دقیقه نود درباره روسیه انجام داد، احتمال شکلگیری جنگ سرد دیگری در روابط دو کشور – البته اگر دوران ریاست جمهوری اوباما همچنان ادامه مییافت - بعید به نظر نمیرسید اما مسئله ترامپ و روابطش با پوتین، مسئله دیگری است.
در شرایطی که اروپا بهشدت دچار اختلاف شده و رابطه پوتین با ترامپ نیز تاکنون «خوب» توصیفشده است، میتوان امید داشت که روابط تا حدودی در بین دو طرف به سمت مثبت شدن پیش رود. دولت ترامپ بهاحتمالزیاد بخش مهمی از تحریمهای آمریکا علیه روسیه را برمیدارد و از اروپا نیز خواهد خواست که از این اقدامات پیروی کند. بااینحال رقابت دو کشور در مسائلی نظیر سوریه و اسراییل بیشتر از پیش خواهد بود. روسیه با نزدیک شدن به تهران، سعی دارد یکتنه مسئله سوریه را پایان دهد و این نزدیکی روابط به دور شدن روسیه از اسراییل منتهی خواهد شد. این مسئله در شرایطی که ترامپ بهشدت به نتانیاهو نزدیک است، میتواند تنشهایی را در روابط دو کشور ایجاد کند؛ اما بااینحال ترامپ قصد ندارد روابط دو کشور را تا حد جنگ سرد پایین بیاورد و این از دکترین اوباما در قبال روسیه بهتر است. در خصوص روابط روسیه با اروپا نیز میتوان انتظار داشت که پوتین با استفاده از اختلافاتی که بین اعضای اتحادیه اروپایی وجود دارد، تلاش خود برای از بین بردن تحریمها را بیشتر کند و درعینحال بیشتر از پیش به آلمان نزدیک شود. به نظر میرسد بازیهای قدرت در سراسر جهان درنهایت به نفع روسیه در حال تمام شدن است و این قدرت این کشور در جهان را بسیار بیشتر از قبل میسازد.
ترکیه
ترکیه سال پرآشوبی را پشت سر گذاشته است و انتظار میرود در سال 2017 نیز همچنان تبعات مختلفی را از کودتای ناموفق سال 2016 در سیستم سیاسی و اجتماعی این کشور شاهد باشیم. از یکسو قدرت اردوغان بهعنوان رئیسجمهور ترکیه هرروز بیشتر از روز قبل میشود و از سوی دیگر هرروز شاهد موج جدیدی از بازداشتها، کنترل شبکههای اجتماعی و مسدود کردن آنها و رویارویی با خبرنگاران را شاهد خواهیم بود. اردوغان بهشدت به دنبال این است که سیستم سیاسی در ترکیه را به سمت سیستم ریاست جمهوری پیش ببرد و در این راه تمام مخالفان خود را به اسم مبارزه با گولنیسم از سر راه برمیدارد. در سال جدید میلادی باید شاهد ادامه یافتن این روند باشیم و بهاحتمالزیاد مسئله تغییر سیستم سیاسی در این کشور نیز اجرایی خواهد شد. یکی از مسائلی که این روزها بهشدت باعث نگرانی کشورهای اروپایی شده است اما نه نوع برخوردها، بلکه تلاش اردوغان برای بازگرداندن حکم اعدام به سیستم قضایی این کشور و استفاده از آن برای برخورد با مخالفان سیاسیاش است. به نظر میرسد سال 2017، سالی تعیینکننده در این راستا باشد.
افزایش تنشها در خاورمیانه
رقابت ایران و ترکیه بهویژه در شمال سوریه و عراق افزایش خواهد یافت؛ ترکیه بر توسعه نفوذ خود و مقابله با تجزیهطلبی کُردها تمرکز خواهد کرد و در مقابل ایران نیز از «حوزه نفوذ» خود دفاع خواهد کرد. در این میان روند تضعیف داعش ادامه خواهد یافت اما هنوز بهعنوان یک نیروی نظامی در خاورمیانه نقشآفرین خواهد ماند. از سوی دیگر تضعیف شدن داعش باعث میشود تمایل این گروه به مناطقی که بیشترین میزان تکفیری را روانه آن کرده بیشتر شود و تعداد حملات این گروه در خارج از خاورمیانه نیز افزایش خواهد یافت.
اندیشکده مطالعات امنیتی و راهبردی استراتفور، در پیشبینی خود از سال 2017 اعلام کرد که القاعده توانسته است مواضع خود در خاورمیانه را تقویت کند از همین رو انتظار میرود سال آینده به میزان زیادی بر فعالیتهای خود بیفزاید. بر اساس این گزارش، القاعده تحت نامهای جدید در لیبی، الجزایر، مالی، مصر و یمن در حال نمود است و پیشبینی میشود نفوذ آن در آینده افزایش یابد اما نگرانی اصلی در این خصوص متوجه جزیره العرب است بهویژه اینکه توافق محرمانه القاعده با عربستان بر سر یمن از بین رفته است درنتیجه عربستان هدف احتمالی این گروه خواهد بود.
این اندیشکده در گزارش جدید خود در مورد تحلیلهای اطلاعاتی و امنیتی سال 2017، احتمال اینکه جنگ سوریه در سال جدید پایان یابد، ابراز تردید کرد. کارشناسان اندیشکده استراتفور ضمن اشاره به اینکه قدرت داعش در عراق و سوریه تحت تأثیر حملاتی که به مواضع آن شده است، کاهشیافته است درعینحال تأکید کردند که این وضعیت بر توان داعش برای حملات تروریستی جدید تأثیر چندانی نخواهد داشت. این اندیشکده هشدار داد که نیروهای بازمانده داعش در مناطقی که آزادشده است، حضور خود را حفظ خواهند کرد و با سوءاستفاده از دستهبندیهای طایفهای و نژادی در سوریه همچنان فعال خواهند ماند، از همین رو پیشبینی میشود عراق صحنه حملات شدید تروریستی باشد هرچند داعش درصحنه میدانی در برابر نیروهای عراقی شکستخورده است.
کارشناسان این اندیشکده همچنین تأکید کردند که حملات داعش بیرون از منطقه خاورمیانه ادامه خواهد یافت، اما گسترده بزرگی را شامل نمیشود و آن دسته از افراد مسلح که از عراق و سوریه به کشورهای خود بازمیگردند برای کشورهای عربی خطرناک خواهند بود و بهموازات افزایش خطر این گروهها اقدامات اطلاعاتی و امنیتی برای مقابله با چالشهای احتمالی نیز افزایشیافته است.
کارشناسان این مرکز با ابراز تردید در خصوص پایان جنگ سوریه در سال 2017، یادآور شدند باوجود پیشروی ارتش سوریه و دستاوردهای آنان اما پیروزی نهایی نیازمند پیشروی در محورهای زیاد دیگر و نیز حفظ مناطق آزادشده در شمال سوریه بهاضافه پاکسازی مناطق متعدد بین حلب و دمشق از هرگونه حضور مخالفان مسلح است. همچنین تحلیلگران اندیشکده استراتفور پیشبینی کردند که درگیری بین ارتش سوریه و داعش در دیرالزور از سرگرفته شود از همین رو نیروهای سوری باید آزادسازی میدانهای نفتی اطراف تدمر در حومه حمص را در اولویت قرار دهند.
ارتقای قدرت اقتصادی چین
تنها منطقه آسیا – اقیانوسیه نیست که شاهد افزایش نفوذ چین در سال 2017 نخواهد بود؛ پکن همچنین مناسبات خود با مسکو را در زمینههای انرژی، همکاریهای نظامی و تکنولوژیهای مجازی تقویت خواهد کرد. چین در منطقه آسیا – اقیانوسیه همچنان یک بازیگر تعیینکننده باقی خواهد ماند، اگرچه اقتصاد این کشور – که برای 3 دهه مداوم رشد خود را ادامه داده – اخیراً تضعیفشده است. درواقع میزان رشد اقتصادی چین کمتر خواهد شد. همچنین نگرانیهای موجود درباره بدهیهای هنگفت شرکتها ادامه خواهد داشت. پکن همچنین با خطراتی از ناحیه کابینه ترامپ هم روبهرو است؛ اگر ترامپ به وعدههای خود برای وضع تعرفههای جدید بر کالاهای چینی عمل کند، پس از تماسهای جنجالی ترامپ با تایوانیها، زمینه دیگری به بر شکافهای واشنگتن و پکن افزوده میشود. همچنین به نظر میرسد چینیها که با طرح دعاوی تملک بر دریای جنوبی چین، نگرانی کشورهای مختلف را در پی داشتهاند، در سال 2017 رویکرد تعدیلشدهتری را در این خصوص در دستور کار خورد قرار میدهند. براساس پیشبینیهای اندیشکده استراتفور، چین در حال تغییر استراتژی توسعهطلبی تهاجمی خود با یک استراتژی مرکب از همکاری و فشار است.
تداوم حکمرانی زوما در آفریقای جنوبی
اگرچه گزارشهای قابلتوجهی از فساد، «جاکوب زوما»، رئیسجمهور فعلی آفریقای جنوبی را احاطه کرده و همین میزان از تبهکاری و سوءاستفاده در بسیاری از نظامهای سیاسی دموکراتیک به عزل حکام فاسد از قدرت میانجامد، اما زوما همچنان از شانس بالایی برای تثبیت قدرت خود برخوردار است. او بخش مهمی از دوران تصدی خود بر دولت آفریقای جنوبی را صرفِ تضمینِ بقای خود در قدرت کرده است. تضعیف نقش نهادهای مستقل و نیز کنگره آفریقای جنوبی و نیز حامیپروری گسترده باعث میشود او همچنان در عرصه سیاسی کشور بلامنازع باقی بماند. از سوی دیگر تداوم اقتدار زوما به تشدید شکافهای موجود در فراکسیونهای مخالفش در کنگره و کمتر شدن شانس انتخاب یکی از متحدان کنگره در سال 2019 نیز خواهد انجامید.
کاهش آزمایشهای هستهای کره شمالی
آزمایش 2 بمب هستهای و نیز 20 موشک بالستیک، به نگرانی جامعه بینالمللی نسبت به پیوینگیانگ دامن زده است. کره شمالی به جهانیان ثابت کرده که ابایی از نگرانی آنها ندارد؛ اما آزمایش یک موشک هستهای در سال آینده بعید به نظر میرسد. مجامع غربی بارها این امر را خط قرمز خود خواندهاند و گفتهاند هرگونه واکنشی که لازم است را در مقابل چنین اقدامی انجام خواهند داد. درحالیکه واشنگتن دوره نوسان و انتقال قدرت را از سر میگذراند، پیونگیانگ از ابعاد مقابلهبهمثل آمریکا در صورت تحقق چنین اقدامی اطمینان ندارد و لذا حرکت بهسوی آزمایش موشکی دارای قابلیت حمل کلاهک هستهای بعید به نظر میرسد.
تثبیت قیمت نفت روی پایه 50 دلار
با توجه به تصمیماتی که اخیراً اعضای اوپک برای تعدیل صادرات نفت خود گرفتهاند و نیز تحرکات دیگر کارتلها به نظر میرسد تا پایان سال 2016 قیمت نفت به زیر 50 دلار نخواهد آمد. توافقهایی که میانِ تولید کنندگان بر سر صدور نفت انجامشده، قیمت نفت را روزهای پایانی 2016 افزایش خواهد داد؛ اما از سوی دیگر به نظر میرسد در صورت تداوم اتفاقنظر میان تولید کنندگان نفت، سطح صادرات نفت شل آمریکا یکی از اصلیترین عواملی است که قیمت جهانی نفت را تعیین میکند. بااینحال مقامات حوزه انرژی در جهان هنوز بر این فکر که قیمت نفت برای جذب سرمایهگذاری کم است پافشاری میکنند و درنتیجه افزایش قیمت نفت ادامه خواهد یافت؛ بنابراین در تلاش برای افزایش جذابیت حوزه انرژی برای سرمایهگذاران، سیاست کشورها و سازمانهای مختلف تولید و بازاریابی فعال در حوزه نفت؛ بر این اساس خواهد بود که قیمت نفت همچنان روندی سعودی داشته باشد.
افزایش فشار جهان بر اسرائیل
سال 2016 رویهمرفته برای اسرائیل متحمل حوادث خوبی نبود؛ حرکت برخی کشورهای جهان برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطینی (نظیر سوئد و برزیل) و همچنین تصویب قطعنامه الزامآور ضد اسرائیلی برای اولین در شورای امنیت سازمان ملل در مقابل اشغالگریهای دولت یهود و سیاست شهرکسازی آن، روند حوادث را تغییر داد. درحالیکه کابینه راستگرای افراطی «بنیامین نتانیاهو» درصدد بود با افزایش شهرکسازیهای خود گروههای فلسطینی را وادار به پذیرش انضمام سرزمینهای اشغالی به تلآویو کند و با آنها در موضع ضعف مذاکره کند، اما تصویب قطعنامه ضد صهیونیستی و نیز کنفرانس پاریس که قرار است در خلال آن برخی از دیگر کشورهای تعیینکننده اروپایی مانند فرانسه، فلسطین مستقل را به رسمیت بشناسند میتواند بازی اسرائیل را تغییر دهد و از مانع اشغالگری بیشتر اسرائیل شود. گروههای فلسطینی اگرچه هنوز اختلافات جدی با یکدیگر دارند اما استراتژی واحدی برای استفاده از ظرفیت سازمانهای بینالمللی برای احقاق حقوق ملت فلسطین دنبال میکنند. «صائب عریقات»، دبیرکل سازمان آزادیبخش فلسطین اعلام کرده که بهزودی طرح دیگری را به برای ترسیم یک زمانبندی مشخص بهمنظور عقبنشینی اسرائیل از سرزمینهای اشغالی به شورای امنیت ارائه خواهد کرد. براساس این طرح قرار است نظامیان اسرائیلی تا اواخر سال 2017 به مرزهای 1967 عقبنشینی کند.
مرزهای 1967 شامل کرانه باختری، قدس شرقی و منطقه غزه است. هماکنون اسرائیل قدس شرقی و بخشهای زیادی از کرانه باختری را در اشغال خود دارد. اسرائیل همچنین در این دو منطقه اقدام به شهرکسازی میکند. این اقدام با انتقاد شدید اتحادیه اروپا و آمریکا روبهرو است. اگرچه ممکن است روند عقبنشینی صهیونیستها بهسرعت به نتیجه نرسد، اما شکلگیری حرکتی در بین کشورهای غربی برای جلوگیری از اشغالگری رژیم صهیونیستی روند جدیدی است که تحتفشار افکار عمومی پس از سالها اعتراض میتواند بخشی از حقوق ملت فلسطین را استیفا کند.
برگردان به فارسی: منصور براتی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است