ترکیه و کردها تداوم سیکل جنگ، صلح و بحران | فراتاب
کد خبر: 5136
تاریخ انتشار: 8 دی 1395 - 00:52
اردشیر پشنگ
در قطع مذاکرات و عدم دستیابی به صلح هم می توان هم حزب حاکم و هم پ.ک.ک را مقصر نامید اما باید دید چرا طرفین نهایتاً چنین مسیری را یعنی بحران و جنگی دوباره را آغاز کردند؟

فراتاب گروه بین الملل: بحث از سه بخش مختلف اما مرتبط با هم تشکیل شده است، بخش نخست به تاریخچه مختصر کردها در امپراتوری عثمانی، بخش دوم به کردها در دوران ترکیه نوین تا 2002 و بخش سوم به کردها در دوره حزب عدالت و توسعه اختصاص پیدا کرده است. ابتدائاً بصورتی بسیار گذرا به بررسی روابط تاریخی کُردها در ترکیه و بخصوص از زمان امپراتوری عثمانی بپردازم:

 

الف - مساله کُرد از عثمانی تا ترکیه

از 1514 یعنی پس از جنگ چالدران عملاً سه چهارم از خاک مناطق کردنشین برای همیشه از ایران جدا و به عثمانی الحاق شد. از این زمان عملاً سرنوشت بخش عمده کُردها با ملل تحت لوای خلافت امپراتوری عثمانی گره خورد. بطور کلی از 1514 تا پایان جنگ جهانی اول و اضمحلال امپراتوری عثمانی می توان چهار دوره مختلف برای کردها برشمرد:

 

دوره اول - دوره خودمختاری گسترده کُردها

پس از پیروزی سلطان سلیم بر شاه اسماعیل صفوی و جدا شدن بخش عمده مناطق کُردنشین از امپراتوری ایران، حاکم عثمانی با امضای معاهداتی داخلی، به امارت های کُردنشین خودمختاری داخلی و امتیازات گسترده ای داد تا از این راه بتواند جلوی طغیان احتمالی آنان و پیوستن شان به حکومت صفوی را بگیرد. هرچند سطح روابط طرفین گاه دچار نوسان می شد اما بطور کلی این روند تا پایان قرن هفدهم و به مدت حدود 200 سال ادامه پیدا کرد.

 

دوره دوم - دوره محدودیت کُردها و شورش های نوپای ناسیونالیستی

با آغاز افول قدرت عثمانی در اروپا، سلاطین ترک در صدد بسط نفوذ در داخل و جذب نیروهای بیشتر برای ارتش خود برآمدند یکی از اولین مناطق مورد توجه، امارات کُردنشین بود از سوی دیگر امپراتوریهای در حال ظهور دیگری نظیر روسیه نیز بدنبال گسترش سرزمین های تحت امر خود بودند، بدین ترتیب در طول سده نوزدهم کردستان عثمانی به صحنه سه درگیری مختلف تبدیل شد از سویی این منطقه شاهد چندبار لشکر کشی سلاطین عثمانی برای سرکوب و محدودتر کردن امیران کُرد بود و از سوی دیگر کردستان به محل بروز جنگ های دامنه دار عثمانی با روسیه و عثمانی با ایران تبدیل شد.

این درگیری ها در کنار رواج اندیشه ناسیونالیسم باعث نوعی هویت گرایی در بین کُردها شد به نحوی که بدرخان بیگ، میرمحمد، یزدان شیر و بخصوص شیخ عبیدالله هریک در اقدامات جداگانه خود به نوعی دنباله روی اندیشه ایجاد کردستان مستقل بودند و این به معنای تغییر رابطه ی هویتی مذهبی پیشین از مرید –مرشدی میان کُردها با سلطان عثمانی که نقش خلیفه مسلمین را نیز همزمان ایفا می کرد به رابطه ی هویتی -قومیِ کُرد –ترک بود اما هنوز ناسیونالیسم کُردی رشد چندانی نکرده و کاملاً نوپا بود.

 

دوره سوم - کُردها در دوره نوعثمانیسم

نوعثمانیسم نوعی قرائت فراقومی و ملی از هویت های مختلف در داخل امپراتوری بر اساس اندیشه های پان اسلامیستی بود. سلطان عثمانی بدین منظور امتیازات متعددی را نیز به گروه های مختلف قومی از جمله اعراب، ارمنی ها و کُردها داد و حتی کُردها مختار شدند تا سواره نظام خاص خود با عنوان «حمیدیه» تاسیس نمایند. این روند تا قدرت گیری جنبش ترکان جوان ادامه یافت و توانست تا حدودی مانع از بروز شورش های جدی دیگری در داخل قلمروی عثمانی شود.

 

دوره چهارم کردها دوره جنبش ترکان جوان

با آغاز قرن بیستم فعالیت های جنبش ترکان جوان شدت بیشتری گرفت و ابتدا با حضور همه گروه های قومی و ملی دیگر از جمله ترک، عرب، کُرد، يهودي، ارمنی و آلبانیایی در فرانسه جمعیتی بنام «اتحاد و ترقی» را راه اندازی کردند سپس این جنبش در سال 1908م قیام نمود و توانست عبدالحمید را وادار به پذیرش خواست های خود مانند گشایش پارلمان و اجرای قانون اساسی نماید. اما خیلی زود رهبران ترک تبار جنبش به سمت ایده ناسیونالیسم تورانی (ترکی) و نفی دیگر هویت های قومی حرکت کردند این امر در تحریک و تقویت ناسیونالیسم کُردی، عربی و ارمنی بسیار تاثیرگذار بود. کشتار وسیع ارامنه و در پاره ای موارد کُردها منجر به شعله ورتر شدن ناسیونالیسم کُردی در امپراتوری عثمانی شد.

 

وقوع جنگ جهانی اول (1914- 1918)

وقوع جنگ جهانی اول و ورود عثمانی به آن مهمترین رخداد بین المللی تاثیرگذار بر سرنوشت کُردستان عثمانی بود. اما این جنگ که در حدفاصل سال های 1914 تا 1918م به وقوع پیوست علیرغم خوشبینی های اولیه نه تنها نتیجه درخوری برای کُردها در بر نداشت بلکه باعث هرچه پیچید ¬تر شدن سرنوشت و بعضاً وخیم تر گشتن مشکلات کُردهای عثمانی شد.

 

سایکس -پیکو نخستین توافق (غیررسمی بین المللی) و موثر بر سرنوشت کُردها

بر اساس توافقات سایکس –پیکو شمال عراق در کنار سوریه به منطقه نفوذ فرانسه تبدیل شد و بخش های شمال شرقی کردستان عثمانی نیز تحت عنوان ارمنستان به روسیه واگذار می شد. اما در آخرین ماه های جنگ و عمدتاً به دلیل برخی الزامات ژئوپلتیکی و نیز کشف نفت در بخش هایی از کردستان که در نزدیکی بین النهرین بود؛ انگلیسی ها با تحرکاتی نظامی سعی کردند در مفاد توافق پیشین با فرانسه تغییراتی ایجاد کنند که البته موفق به این امر نیز شدند و در نتیجه آنها علیرغم اینکه در معاهده سور بر پذیرش خودمختاری و زمینه سازی بر برای استقلال کردستان با دیگر قدرت ها و نیز ترکیه توافق کرده بودند اما در  مذاکرات لوزان عملاً به تعهدات خود نسبت به کُردها پشت کردند و با همراهی فرانسه و تحت فشارهای ترکیه کردستان عثمانی را به چهار تکه ی مختلف تقسیم نمودند بخش محدودی از آن به ارمنستان رسید و سه بخش دیگر در میان کشورهای تازه تاسیس ترکیه، سوریه و عراق تقسیم شدند.

 

ب- کردها در ترکیه امروزین (از دهه 1920 تا 2002)

می توان گفت نخستین مشکل اساسی کُردها در ترکیه امروزین، با تاکید کمال مصطفی بر انتخاب نام «ترکیه» بر سرزمین اصلی باقیمانده از امپراتوری عثمانی آغاز شد عنوانی که می توان آن را تحت تاثیر نحله های ترکی جنبش ترکان جوان و متاثر از اندیشه های ملی گرایانه تک قومی برای ساخت دولتی جدید بود. انتخاب نام ترکیه نخستین محدودیت رسمی بود که حاکمان جدید آنکارا برای کُردها، ارمنی ها و دیگر اقلیت های قومی، زبانی و مذهبی در ترکیه قائل شدند. اصول جدید قانون اساسی ترکیه و «ترک» خواندن همه شهروندان ترکیه یکی دیگر از مسائل اساسی بود و همچنان هست که بطور رسمی و قانونی هویت دیگر ساکنان آناتولی و ترکیه امروزی را انکار می کنند، ساکنانی که بعضاً برخی از آنها همچون کُردها و ارمنی ها دارای قدمت تاریخی  و به قولی چند هزار ساله در مقابل اقوام مهاجر ترکی بودند که تنها چند صد سال بود وارد آناتولی شده و حالا این منطقه را «ترکیه» نیز نامیده بودند!

سیاست ایجاد مناطق یکدست و قومیت یکدست به قیمت انکار دیگر اقوام و گروهها بلافاصله با اعتراض، شورشها و قیام های گروههای مختلف از جمله کُردها مواجه شد قیام هایی که با واکنش سخت و شدید دوُل وقت ترکیه روبرو شد و از آن روست که شاهد روی دادن کشتارهای درسیم، زیلان و ... هستیم. این امر بعدا با گسترش سیاست آسیمولاسیون (تلاش برای تغییر هویتی و انکار دیگر هویتها و اضمحلال آنها در فرهنگ ترکی) به مرحله ای رسید که دستگاههای رسمی سخن پراکنی و مقامات ترکیه از واژه «ترک کوهی» برای توصیف کُردها استفاده می کردند.

 

ترکیه و حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک)

اما از 1984 حزب کارگران کردستان ترکیه با مشی چپ گرایانه و در فضای عصر دو قطبی در ترکیه مبارزه مسلحانه علیه دولت مرکزی این کشور را آغاز کرد مبارزات و جنگ هایی که طی بیش از سه دهه بی آنکه طرفی پیروز شود، نهایتاً باعث کشته شدن بیش از 50 هزار نفر و وارد ساختن خساراتی در حدود 300 میلیارد دلار (بنا به گفته مقامات حزب عدالت و توسعه) در این کشور شد.

 

ج - حزب عدالت و توسعه «بهاری کوتاه» در حل مساله کُرد

با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه شاهد آن هستیم این حزب دست به اصلاحاتی «انقلاب وار» در عرصه های مختلف داخلی و خارجی زد و یکی از مهمترین آنها تلاش برای حل مساله کُرد بود در این زمان شاهد کاهش درگیری های نظامی میان پ.ک.ک و دولت ترکیه هستیم و این روند کم کم به یک آتش بس غیررسمی منجر شد از سال 2009 در برخی از رسانه های بین المللی خبری انتشار یافت که حاکی از آن بود دولت ترکیه با رهبران پ.ک.ک در اروپا وارد مذاکرات صلح شده است این روند پر نوسان همچنین حمایت «عبدالله اوجالان» رهبر محبوس کُرد که از 1999 توسط نیروهای امنیتی ترکیه و با همکاری سازمان موساد اسرائیل و سازمان سیای آمریکا ربوده شده و در زندان ایمرالی بود، مواجه گردید.

مجموعه این سیاست های داخلی و خارجی نوید یک ترکیه نوین و کشوری موفق در عرصه های مختلف را به منطقه و جهانیان می داد ترکیه اینک نه تنها کردها را انکار نمی کرد بلکه با آنان مذاکره می کرد، سیاست توسعه اقتصادی و صنعتی با سرمایه گذاری قابل توجه را در استانهای 20 گانه عمدتاً کردنشینش آغاز کرده بود از سوی دیگر تابوی ارتباط با ارمنستان را شکسته و با در پیش گرفتن سیاست «تنش صفر با همسایگان» به بسط روابط سیاسی و بخصوص اقتصادی اش دست می زد و با سرعت قابل توجهی پله های موفقیت توسعه ای و بخصوص اقتصادی را طی می کرد به نوعی که این کشور، حزب حاکمش و شخص اردوغان کم کم محبوبیتی منطقه ای و حتی الگوساز را بدست می آوردند!

اما همه این مسائل همزمان با روی دادن بهار عربی و تغییر در اولویت های سیاست خارجی این کشور و وقوع برخی تحولات در داخل این کشور تغییر کرد در رابطه با کُردها هم که طرفین به نزدیک ترین وضعیت برای دستیابی به صلح رسیده بودند و حتی اوجالان طی نامه ای رسمی خواهان به زمین گذاشتن اسلحه توسط پ.ک.ک شد، به ناگاه مذاکرات قطع گردید.

 

حزب دموکراتیک خلق ها

در این میان اما اتفاقی دیگر در ترکیه و در بین کردها روی داده بود کُردها توانستند سرانجام با عبور از فیلتر 10 درصدی پارلمان، برای نخستین بار تحت لوای یک حزب واحد وارد پارلمان شوند و عملاً تبدیل به سومین حزب بزرگ پارلمان ترکیه شوند صلاح الدین دمیرتاش رهبر اصلی این جریان با حمایت شخصیت های سیاسی و بعضاً مستقل کُرد نظیر احمد ترک، لیلا زانا و ... پرچم دار جریان مبارزه مدنی کُردها در عرصه سیاسی این کشور بودند.

 

دوگانه مبارزه سیاسی و مدنی کُردها در ترکیه

از هنگامه وقوع بهار عربی در منطقه و بخصوص از سال 2013 نوعی دوگانگی در مبارزات کُردها در ترکیه در حال مشاهده است، بال نظامی کُردها همچنان در قندیل و تحت لوای پ.ک.ک و بال سیاسی و مدنی آنها در داخل ترکیه و در چارچوب قانون اساسی این کشور به فعالیت مشغول است. در این بین به نظر می رسد نوعی رقابت و تعارض بین این دو بال به مرور زمان روی داده است، امری که حتی می توان آن را نوعی عبور از عبدالله اوجالان از سوی رهبران پ.ک.ک در قندل نیز تفسیرش کرد، اوجالان در این زمینه به صراحت در دو نامه خود حرکت پ.ک.ک برای از سرگیری جنگ و بخصوص جنگ شهری را اشتباهی استراتژیک ارزیابی کرده بود. اما هنوز به دلیل محبوبیت قابل توجه اوجالان، جناح رادیکال پ.ک.ک از استفاده از اصطلاح «عبور از اوجالان» بطور علنی و رسمی استفاده نکرده اند.

 

انتخابات 2015 و قربانی شدن مبارزان مدنی کُرد

اما انتخابات 2015 که در بهار آن سال روی  داد کلید استارت روندی بود که امروزه نتیجه اش را شاهد هستیم و آن هم منگنه شدن جریان مبارزه و فعالیت سیاسی و مدنی کُردها از سوی دو جناح مایل به وقوع درگیری نظامی و جنگ یعنی هم در حزب عدالت و توسعه و هم در پ.ک.ک بوده است امری که طی هفته های اخیر شاهد آن هستیم که علاوه بر رهبران حزب بیش از 1000 نفر از اعضای آن در سراسر کشور به بهانه و اتهام همکاری و رابطه با پ.ک.ک بازداشت شده اند.

در قطع مذاکرات و عدم دستیابی به صلح می توان هم حزب حاکم و هم پ.ک.ک را مقصر نامید اما باید دید چرا طرفین نهایتاً چنین مسیری را یعنی بحران و جنگی دوباره را آغاز کردند؟

  

 

بخش دوم پاسخ به سئوالات مطرح شده از سوی حاضرین در جلسه تلگرامی:

 

سجاد پرچمی: با توجه به محدودیت های پیش روی آقای اردوغان و پرستیژ خاص ایشون و تعریف خاصی که ایشان از جایگاه خود دارند و با توجه به محدودیت های ساختاری موجود در نظام ترکیه که مانع ایشان برای اهدافشان می شد که اشاره شد؛ چقدر این دیدگاه میتواند مطرح و صحیح باشد که کودتای شبه نظامی اخیر با توجه به ضعف شدید کودتا از لحاظ قدرت و زمان اتفاق افتادن حداقل بدون اطلاع ایشون نبوده و در جهت فراهم کردن شرایط بوده است؟

پشنگ: در خصوص کودتا نظرات مختلفی وجود دارد از ساختگی بودن کودتا تا واقعی بودن آن و نظریه بینابین هم از لو رفتن کودتا (برخی رسانه های مسکو مدعی اند، روسیه در آخرین ساعات از طریق سیستم استراق سمع خود از کودتا آگاه شده و موضوع را به اردوغان اعلام کرده است)، به نظرم شاید در زمان فعلی دیگر مهم نباشد کدام نظر و فرضیه مهم است، مهم این است اردوغان از کودتا به مثابه بهانه ای جدی برای کنار زدن همه مخالفان خود و حتی حامیانش در شب کودتا استفاده کرده است و چند ده هزار نفر را بازداشت و یا از کار برکنار کرده است، و به سرعت به سمت افزایش قدرت خود و تلاش اش برای تغییر قانون اساسی و تغییر سیستم پارلمانتاریستی به ریاستی بر می دارد وی به نوعی برای برنامه ها و اهداف 2023 و 2070 که ترسیم کرده است بودن در راس قدرت را لازمه کار خود می داند!

 

علی ترابی: شما آینده ی قوم کرد را در ترکیه چگونه می بینید؟ و اینکه چه کسری از جمعیت ترکیه کرد نژاد می باشند؟

پشنگ: پاسخ به جناب ترابی: وضعیت مبارزات کُردها در ترکیه برای آینده بسیار پیش بینی ناپذیر است سیاست های امروزین حزب حاکم از یکسو و روندهای بین المللی و منطقه ای جاری، به باورم مهمترین فاکتور موثر در آینده کردها در ترکیه خواهد بود، اگر فشار و محدودیت برای فعالین مدنی و سیاسی به شیوه امروزین باشد یعنی بصورت شبانه رهبران سومین حزب بزرگ کشور را به اتهام حمایت از تروریسم بازداشت کنند، جنگ با پ.ک.ک ادامه یابد و در سوریه علیه دستاوردهای کردها پس از سالها فشار در برابر نظام حاکم در سوریه، همچنان فشار و درگیری ایجاد کنند، طبیعی است که فضای مطالبات کردها در ترکیه رادیکال تر از امروز می شود. روند فعلی به گونه ای است که به باورم فقط حزب حاکم می تواند دریچه ای بر روی آن بگشاید و اگر دیر اقدام کند، هر وضعیتی در ترکیه آتی در میان مدت قابل تصور است.

از نظر جمعیتی آمار مختلفی ارائه می شود ولی دست کم یک چهارم استانهای ترکیه اکثریت کردنشین دارند و در شهرهای بزرگ نظیر آنکارا و استانبول هم گفته می شود 15 تا بعضاً 25 درصد جمعیت کرد است نکته مهم دیگر میزان زاد و ولد در میان کردها و ترکهاست، معاون پیشین نخست وزیر ترکیه در سال 2010 پیش بینی کرده بود با توجه به میزان رشد جمعیت، در حدفاصل سالهای 2035 تا 2050 جمعیت کردها و ترکیه مساوی خواهد شد.

 

رامتین رضایی: با سلام خدمت جناب اقای پشنگ و سپاس فراوان از ارائه خوبتان. به نظر شما قرار گرفتن و همراهی کردهای سوریه در ائتلاف جبهه ازاد و همسویی با ترکیه نمی توانست شرایط مناسب تری هم برای کردهای ترکیه و هم کردهای سوریه به وجود اورد؟ به نظر بنده اصرار بیش از حد بر ایجاد کردستان مستقل در شمال سوریه کلیه معادلات را به ضرر کردها تغییر داد.

پشنگ: وضعیت کردهای سوریه تابعی از وضعیت کردهای ترکیه و بخصوص پ.ک.ک بود در زمانی که کردهای سوریه در حال قدرت گیری بودند روابط میان ترکیه و پ.ک.ک به شدت در حال سرد شدن بود و سرانجام مذاکرات قطع شد، همچنین کردهای سوریه بخشی از قدرت و ازادی عمل خود را مرهون سیاست منطقه ای ایران و دمشق میدانند در این برهه، تهران و دمشق به باور من با دادن ازادی عمل و حتی تسلیح کردها در مرز 870 کیلومتری سوریه با ترکیه، عملا یک سد جدی در برابر نفوذ ترکیه و حمایت این کشور از گروههایی نظیر ارتش ازاد و گروههای میانه رو و رادیکال اسلامگرا ایجاد کردند. علاوه بر ترکیه اوپوزیسیون ضد اسد هم موافق قدرت گیری کردها و بخصوص حضور حزب اتحاد دموکراتیک نبود و اینها مانع جدی برای همسویی کردهای سوریه با دیگر مخالفین اسد بودند، کما اینکه این مساله را هم فراموش نکنیم کردها خود مایل بودند و هستند جریان سومی و نه وابسته به یکی از دو طرف باشند و در هر دو سو هم بازی کنند بودند که تا مدتی این سیاست برای آنها جواب می داد.

 

علی ترابی (سوال دوم): به نظر شما ایران چگونه و چه سیاستی را باید در قبال جنبش مدنی کردها بگیرد؟

پشنگ: پاسخ این سوال را بنده قبلا در مقاله ای مفصل تر که در دیپلماسی ایرانی منتشر کرده بودم داده ام لینک آن را در اینجا قرار می دهم:

http://pashang.ir/news/22

 

بهنام: باسلام خدمت اقای پشنگ با چه نظریه ای میتوان تحولات 6 سال اخیر در خاورمیانه را بر اساس نظریات روابط بین الملل تببین کرد؟

پشنگ: با نظریات مختلفی می توان تحولات و وضعیت فعلی را مورد بررسی قرار داد از رئالیسم تهاجمی گرفته تا نظریه های امنیت منطقه ای، از نظریه جنگ و تغییر گیلپین گرفته تا نظریه های مربوط به هویت و ملی گرایی، اما به باورم یک نظریه به تنهایی پاسخگوی وضعیت فعلی خاورمیانه نیست و باید با رویکردی نسبی گرایانه و ترکیبی از نظریه ها به بررسی و تبیین وضعیت فعلی پرداخت.

 

علیرضا مکی: اینه که آینده تشکیل کردستان از مجموع کشورهای در حال بحران منطقه رو چقدر نزدیک به واقعیت می بینید؟

پشنگ: به نظرم در کشور عراق به این موضوع بسیار نزدیک هستیم و بسیار بعید می دانم در حدفاصل دوره زمانی کوتاه تا میان مدت، عراق را به شکل امروزین آن ببینیم و البته بد نیست یادی کنم از جمله آقای محمد حاجی محمود دبیرکل حزب سوسیال دموکرات عراق که تشبیه جالبی دارند: کسانی که با هواپیما بر فراز آسمان عراق را می بینند عراق را یکپارچه می بینند اما اگر بر روی زمین و سوار بر خودرو باشید می بینید عراق عملاً سه تکه جدای از هم است! این وضعیت در سوریه و ترکیه فعلا پیش بینی پذیر نیست در سوریه به نظرم در بهترین حالت ممکن، احتمال دارد کردهای این کشور وضعیتی شبیه عراق در ابتدای دهه 1990 را تجربه کنند.

 

فاطمه قابل رحمت: در جنبش پارک گزی 2013،یکی از علل شیفت جنبش از یک مطالبه زیست محیطی و شهری به مطالبات سیاسی، حضور کردها بود و این  علی رغم رویکردی بود که در آن زمان عدالت و توسعه برای مذاکره با کرد ها داشت. نظر شما در این باره چیست؟

پشنگ: سیاست های توسعه ای اردوغان اعم از توسعه اقتصادی و یا باز کردن فضای سیاسی یک پاسخ پاردوکسیکال برای وی و حزب حاکم داشته است که اتفاقا یکی از علل سخت گیری و فشار فعلی بر روی کردها نیز به شمار می رود به این معنی که هرقدر فضای سیاسی در کردستان بازتر شده و توسعه بهبود یافته گرایش به مسائل هویتی و آگاهی از آن هم بیشتر شده است، البته این امر تحت تاثیر عوامل مختلف و مهم دیگر نظیر جهانی شدن، انقلاب رسانه ها، شبکه های اجتماعی و ماهواره و اینترنت نیز هست، همین امر باعث گردید در انتخابات سال گذشته بخش قابل توجهی از کردها که پیش از این آرای خود را به سبد حزب عدالت و توسعه می ریختند و در سه انتخابات پیاپی از عوامل اصلی پیروزی اش باشند، اینبار رای خود را حزب دموکراتیک خلق ها بدهند! اشتباه اردوغان هم در قبال کردها از اینجا شروع شد بهترین کار این بود تلخی این وضعیت را قبول می کرد تا در دراز مدت دموکراسی و همزیستی مسالمت آمیز کردها و ترکها را باهم بیشتر تضمین کند، اما هدف کوتاه مدت را بر سود بلند مدت برگزید و دیدیم که نتیجه انتخابات را بطور غیرتلویحی نپذیرفت، انتخابات مجدد برگزار کرد و در حد فاصل این دو انتخابات عملاً برای بدست آوردن آرای ناسیونالیست های ترک و کردهای محافظه کار و مذهبی کشور را وارد یک شبه جنگ داخلی کرد، پ.ک.ک در این زمان بهانه لازم را به اردوغان داد و به باور من در بازی ای قرار گرفت که اردوغان بدنبالش بود.

مساله پارک گزی و دیگر جنبش های اجتماعی هم متاثر از فضایی کلی بود که در بخش نخست این پاسخ، به آنها اشاره داشتم.

 

علیرضا رسولی: جناب پشنگ به نظر شما این اردوغان نبود که با حمله متینگهای حزبی حزب دمومراتیک خلقها معادلات صلح را یکطرفه به هم ریخت؟ ایا فکر می کنید که تمام برنامه های اردوغان برای پیگیری حل مسئله ملت کرد به منظور کسب مشروعیت برای پیاده سازی برنامه های نوعثمانی اش بود؟

پشنگ: تا حد زیادی با شما موافقم.

 

بهنام (سئوال دوم): در چند سال اخیر افزایش وزنه سیاسی کردها به خاطر حمایت امریکا بوده یا نه این مهم شدن به خاطر هویت طلبی کردها بوده است؟

پشنگ: هم هویت طلبی کردها، هم تغییر شرایط اجتماعی و بین المللی با توجه به شبکه های اجتماعی، افزایش تحصیل کردها، گسترش اینترنت و توسعه و هم سیاست خواسته و ناخواسته قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای، و بخصوص رقابت قدرتهای منطقه ای با هم که باعث شده است حتی مصالح پیشین نظیر در پیش گرفتن سیاست های کنترل و مدیریت کردها توسط چهار کشور دارای کُرد دست کم برای مدتی کناری رود.

 

م.الف: محور ایران-روسیه-ترکیه چه تاثیری میتواند در رسیدن به اهداف برای کردها رقم بزند؟

پشنگ: محور مذکور اگر بسیار بهم نزدیک شوند در حدی که محور شوند، که به باورم امکانپذیر نیست! اگر اینچنین شود به ضرر کردها در ترکیه، عراق و سوریه خواهد بود ولی منافع متعارض طرفین در منطقه مانع از آن می شود چنین محوری شکل گیرد و اگر بگیرد (مثل وضعیت فعلی در سوریه) کوتاه مدت خواهد بود، حتی پیش بینی می شود، همکاری های تهران و مسکو در سوریه با رسیدن به نقطه ای خاص از هم دور شود چون منافع و نگاههای مختلفی دارند

 

هاشم کرمی: به نظر شما این چرخه جنگ و صلح در نهایت می تواند به جنگ داخلی در ترکیه منجر شود یا با توجه به اثراتی که بر اقتصاد و امنیت ترکیه داشته است دولت اردوغان در نهایت مجددا به میز مذاکره باز می گردد؟

پشنگ: طی یکسال اخیر دست کم در استان های جنوب شرقی ترکیه نوعی جنگ داخلی وجود داشته و همچنان دارد اما به نظر می رسد نهایتاً دولت مرکزی و البته پ.ک.ک یکبار دیگر مجبور خواهند شد در پشت میز مذاکره بنشینند چون ادامه این وضعیت برای هیچیک از طرفین در یک بازده زمانی میان مدت، امکانپذیر و منجبر به نتیجه نخواهد بود

 

سرکاو غفاری: آیا یکی از دلایل اینکه مذاکره برای دستیابی به صلح در ترکیه به انجام نمی رسد این نیست که تنها حزب بزرگ کورد فعال ترکیه پ.ک.ک است؟

پشنگ: پ.ک.ک بی شک یکی از بزرگترین و موثرترین احزاب کُرد در خاورمیانه است اما همانطور که اشاره شد علاوه بر مقصر بودن دولت مرکزی ترکیه، خود پ.ک.ک هم در به سرانجام نرسیدن مذاکرات صلح مقصر است در این بین کسانی چون دمیرتاش سهم اشتباه دولت را بزرگتر می دانند!

 

منافزاده: وضعیت کردها پسا بحران عربی را چگونه ارزیابی می کنید با توضیحاتی که ارائه فرمودین آیا می توان دور جدیدی از روابط صلح جویانه بین آنها و دولت اردوغان متصور شد؟

پشنگ: در کل وقوع بحران و عبور از وضعیت ایستا به نفع کسانی است که از وضع موجود ناراضی هستند، کردها در خاورمیانه وبخصوص در عراق و سوریه و ترکیه از این قاعده مستثنی نیستند، به همین دلیل است اقای بارزانی رهبر اقلیم کردستان مدام از پایان سایکس پیکو سخن می راند، به نظرم وقوع بحران های مختلف و بعضا تراژیک برای کردها نظیر بمباران شیمیایی حلبچه و یا ظهور داعش و اقداماتی که در شنگال (سنجار) کرد به رغم تلخی ها و مرارتی که برای آنان داشت، دستاوردهای قابل توجه داشته است، وضعیت کردها در سوریه را ببینید امروزه همه از آنها صحبت می کنند در حالیکه تا چندی پیش نیروهای امنیتی حافظ و بشار اسد حتی به بسیاری از آنها شناسنامه هم نمی دادند، در عراق پس از انفال (1987 تا 19899 و اقدامات فجیع دیگر آنها در وضعیت قابل توجه فعلی هستند و یک شبه دولت نسبتاً مستقل ایجاد کرده اند و در ترکیه هم به رغم همه فشارها شاهد آن هستیم که به پارلمان راه یافتند، من معتقدم حزب حاکم در ترکیه نهایتاً چاره ای ندارد که یکبار دیگر وارد مذاکره شود،

حتی در ایران خودمان نیز اهنگ این تغییرات را می توانیم ببینیم، انتخاب اولین سفیر کرد سُنی، آموزش زبان کردی در دانشگاهها و ... همه و همه حاکی از تغییرات در خاورمیانه است، تغییراتی که به باور من درآن وضعیت کُردها از قبل بهتر خواهد بود بهتر بودنی که گاه برای آن باید تاوان زیادی نیز دهند مثل مبارزه با داعش.

 

میران: آیا به نظر شما ترکیه با اتخاذ سیاست شرق گرایی از یک سو و تلاش برای الحاق به اتحادیه اروپا از سوی دیگر،دچار نوعی سردرگمی شده است؟ جایگاه مسئله ی کورد را در این ارتباط چگونه ارزیابی می کنید؟

پشنگ: موافقم ترکیه در کل در سیاست خارجی اش و نیز داخلی خود دچار پارادوکس و سردرگمی قابل توجهی است، کافی است سیاست این کشور در سوریه را دنبال کنیم، برخی از تحلیلگران بازپس گیری حلب بدست ائتلاف حامی اسد را متاثر از این سردرگمی ترکیه ارزیابی می کنند.

 

رامین: به نظر شما آیا ترکیه نوعی بازگشت به دوران قبل از حاکمیت حزب عدالت و توسعه یابه عبارتی دیگربازگشت به انکار هویت اقلیت های ملی، دینی،  را درپیش گرفته است؟

پشنگ: فکر میکنم راه پیشین در ترکیه که انکار کردها و دیگر اقلیت ها بود دوباره تکرار نخواهد شد حزب حاکم ترکیه هم نمی تواند تا میان مدت سیاست مبتنی بر فرار رو به جلو را در پیش بگیرد و با بحران سازی اقدام به محدود کردن ازادی و فضای سیاسی و کنار زدن رقبا بزند

 

روژیار: آیا با اعلام جنگ اردوغان علیه کردها و با توجه به پیش بینی نویسنده و دیپلمات  امریکایی مایکل روبین آیا ترکیه تجزیه خواهد شد؟

پشنگ: تجزبه ترکیه در کوتاه مدت بعید است اما در میان مدت هر وضعیتی در ترکیه بخصوص اگر روند طبق روال فعلی باشد دور از ذهن نخواهد بود دست کم یکی از گزینه های ولو با شانس اندک خواهد بود

 

ف،ز،میم: به نظرشما آیا ترکیه نوعی بازگشت به دوران قبل از حاکمیت حزب عدالت و توسعه یابه عبارتی دیگربازگشت به انکار هویت اقلیت های ملی، دینی،... را درپیش گرفته؟

پشنگ: درگیری ترکیه با کردها چه در داخل کشور و چه در سوریه، در شرایط فعلی منطقه بی شک به نفع ایران بوده است.

 

سخن پایانی: با آرزوی روزی که تنوعها و تفاوتها اعم از نژادی، زبانی، قومی، ملی، جنسی، مذهبی، فکری و ... از حالت تهدید تبدیل به فرصت شود و نهال صلح، زندگی مسالمت آمیز، احترام به دیگران و توسعه در این منطقه پرآشوب سربلند کند از بردباری همه شما خوبان و همراهان گرامی بسیار سپاسگزارم، پوزش می طلبم اگر چنانچه ارائه و یا پاسخ ها آنگونه نبوده اند که باید باشند که طبیعتاً ناشی از میزان بضاعتم در این حوزه است، وقت همگی بخیر.

 

  • بخش تاریخی مذکور عمدتاً برگرفته از کتاب «کردها در میانه جنگ ایران و عراق» بود که دوستان می توانند مشخصات آن را در لینک زیر مشاهده و مطالعه کنند http://pashang.ir/news/136
  • لازم به ذکر است که مقاله مذکور در نشستی تلگرامی در گروه مطالعات روابط بین الملل ارائه شده است.
  • بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
نظرات
آخرین اخبار