فراتاب - گروه بین الملل: منوچهر شفیعی شب گذشته ایالات‌متحده آمریکا در اقدامی شگفت‌آور و برخلاف انتظار قطعنامه محکومیت شهرک‌سازی اسرائیل در شورای امنیت را وتو نکرد و به‌این‌ترتیب مسیر تصویب شدن قطعنامه مذکور هموار شد. این اقدام غیرمعمول از یکسو شاید سرآغاز تحولی بزرگ در سیاست خارجی آمریکا باشد و از سوی دیگر شاید در صرف آخرین تحرک «باراک اوباما» در فاصله یک ماهه‌ای که به خروج او از کاخ سفید باقی است، خلاصه شود و مبین انگیزه‌های شخصی وی باشد.
اگر نگاهی به وضعیت فعلی آمریکا نگاه دقیق‌تری بیندازیم در خواهیم یافت که عدم تمایل این کشور برای درگیر شدن در بحران‌های جهانی، حاکی از تلاش آمریکا برای رساندن پیام دیگری به متحد دیرینه و نیز دیگر کشورهای برخوردار از حمایت خود دانست؛ آمریکا مایل به درگیر شدن در ماجراجویی‌های آنان و نیز بحران‌های گسترده‌ای که در پی این ماجراجویی‌ها دامنش را می‌گیرد، نیست. فشارهای دیپلماتیک واردشده به اسرائیل نیز در راستای رساندن همین پیام ارزیابی می‌شود.
چندانکه این کشور در طول سال‌های گذشته باوجود ورود روسیه به بحران سوریه و اهمیت بحران برای دو کشور حاضر به اقدام مشابه و ورود نیروهای خود به‌صورت گستره در خاک سوریه نشد و در زمان بازپس‌گیری حلب نیز از انجام اقداماتی که بتواند حلب را برای مخالفان دولت بشار اسد حفظ کند خودداری کرد و تنها اقدام آمریکایی‌ها متهم ساختن ایران و روسیه به اعمال خشونت در زمان بازپس‌گیری شهر بوده است. همچنین در طول عملیات نظامی عربستان علیه یمن, آمریکا از درگیری مستقیم در این بحران خودداری کرد و حتی زمانی که نیروی دریایی این کشور از خاک یمن هدف موشک قرار گرفت به حمله‌ای کوتاه علیه اهداف راداری و موشکی انقلابیون یمن اکتفا کرد. بنابراین طبیعی به نظر می‌رسد که دولت آمریکا در راستای رساندن این پیام به متحدهای خود تلاش کنه؛ چرا که هزینه‌های امنیتی که آمریکا در دفاع از متحدان خود متحمل می‌شود فراتر از توانایی این کشور است. از این رو آن‌ها نیز باید نسبت به امنیت خود مسئولیت پذیری بیشتری نشان دهند و از انجام اقدامات بحران‌زا خودداری کنند. همین نکته را «دونالد ترامپ»، نامزد پیروز انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز در دوره رقابت‌های انتخاباتی مورد تصریح قرار داده بود. او گفته بود آمریکا بر روی مشکلات داخلی تمرکز خواهد کرد و متحدهای آمریکا باید نسبت به امنیت خود مسئولیت بیشتری قبول کنند.
اگر این تحلیل را قرین با واقعیت و برخوردار از اعتبار بدانیم و انفعال اوباما در حمایت از اسرائیل تداوم سیاست این کشور برای حفظ خود از درگیر شدن در بحران‌های منطقه‌ای باشد؛ می‌توان این اقدام را سرآغاز تغییرات بزرگی در سیاست خارجه آمریکا دانست، چراکه این کشور در خاورمیانه، شرق آسیا و اروپای شرقی ازاین‌پس دیدگاهی محافظه‌کارانه و انزواگرایانه‌تر اتخاذ خواهد کرد و برخلاف دوره ریاست جمهوری «جرج بوش» از ماجراجویی‌های نظامی و جنگ‌های پرهزینه خودداری خواهد شد. در این شرایط کشورهای چالش‌گری مانند روسیه، چین و ایران این فرصت را خواهند یافت که نفوذ خود در مناطق مختلف جهان را گسترش دهند و نظم آمریکایی جهان عقب‌نشینی جدی را تجربه خواهد کرد.
موضع مقابل اما بر این اساس مبتنی است که انفعال آمریکا در دفاع از اسرائیل بیش از هر چیز ناشی از رو به اتمام بودن دوره ریاست جمهوری باراک اوباما است و او با این اقدام کوشیده است اقدامی تاریخی را در کارنامه فردی و حزبی خود به ثبت برساند و عملکرد شخصی وی اینگونه اقتضا کرده است. برای به آزمون گذاشتن این دیدگاه باید به انتظار آغاز کار دونالد ترامپ و اجرای سیاست خارجه وی نشست. در صورت ادامه این فرایند می‌توان گفت که آمریکا خواستار دوری از مشکلات متحدهای خود و بازسازی توانمندی این کشور از طریق مواجهه با مشکلات داخلی است.
در پایان می‌توان دیدگاه سوم و منفی نگرانه ای را نیز ارائه داد و آن این‌که پس از کاهش توانایی آمریکا تهدید بازگشت این کشور به درون مرزهای خود موجب ایجاد نگرانی در بین متحدهای این کشور شده است. اقدام ایالات‌متحده، باعث بدگمانی و عدم اطمینان شرکای آمریکا می‌شود و می‌تواند به اهرم فشاری برای نزدیک شدن و وابستگی بیشتر متحدهای این کشور به آمریکا شود. در جهان کنونی که تهدیدات، اقتصادی، زیست‌محیطی، نظامی و تروریستی در حال افزایش و گسترش است چنین تهدیداتی موجب رقابت متحدهای آمریکا برای کسب حمایت آمریکای ترامپ شود.
بااین‌حال همچنان باید تا آغاز رسمی ریاست جمهوری دونالد ترامپ منتظر بمانیم و شاهد این باشیم که دولت او پس از آغاز کار خود چه سیاستی را نسبت به بحران موجود در جهان و متحدهای آمریکا آغاز خواهد کرد. جهان حال حاضر با بحران‌هایی مانند تنش بین فلسطین و اسرائیل، روند رو به گسترش تروریسم، گرمایش جهانی و افزایش اقتصادهای شکننده یا آمریکا را به مداخله بیشتر وا خواهد داشت یا او را به عقب‌نشینی از نقش جهانی خود وادار خواهد کرد.
منوچهر شفیعی، کارشناس ارشد روابط بین الملل
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
