فراتاب – گروه بین الملل: انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهوری امریکا، این پرسش را مطرح کرده است که سیاست خارجی آمریکا در دوره ترامپ در قبال خاورمیانه چگونه خواهد بود؟ نگاه دقیق تر به سیاست های گذشته آمریکا در مورد داعش نشان می دهد که استراتژی خارجی امریکا تابع ساختار سیاسی این کشور از یک سو و چگونگی بازی، بازیگران تاثیر گذار آن کشور از سوی دیگر است. خاورمیانه، در حال حاضر با مسایل مختلفی مانند رادیکالیسم، مساله فلسطین، مشکلات عربستان با یمن، مساله سوریه و قدرتمندتر شدن ایران روبرو است که همین مسائل این منطقه را در کانون توجهات جهان قرار می دهد. دونالد ترامپ هنگامی که مسئولیت هدایت کاخ سفید را بر عهده بگیرد، با یک پازل پیچیده در خاورمیانه مواجه خواهد شد. صحبت‌هایی که وی در زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری اش گفته تنها بخش اندکی از سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه را شامل خواهد شد.
آنچه در سیاست خارجی آمریکا نقش آفرینی می کند، دو متغیر ملی و نظام‌گرایانه است و دیگر متغیرها (متغیر فردی و مربوط به نقش) با درجه اهمیت کمتری، نقش تقویت‌کننده را در این رهیافت ایفا می نماید.
با این همه، در نظام سیاسی آمریکا نقش افراد به نسبت ساختار کمتر است؛ یعنی می‌توان نتیجه گرفت که ما شاهد یک تحول اساسی در سیاست خارجی ایالات‌متحده آمریکا نسبت به خاورمیانه نخواهیم بود. برای نمونه شاهد این نخواهیم بود که آمریکا به یک‌باره از حمایت متحدان محافظه کار عرب خود و نیز رژیم اسرائیل دست بردارد و به سمت ایران و سوریه تغییر جهت دهد. بخش های مختلف ساختار حکومتی می تواند انتخاب های سیاست خارجی تصمیم گیرندگان را محدود سازد و یا گسترش دهد. این مساله از آنجا حائز اهمیت است که با وجود حاکمیت ساختار نظارت و موازنه در آمریکا حتی در صورت تمایل رئیس‌جمهوری برای تغییرات بنیادین، کنگره و نهادهای دیگری که وجود دارند از این امر ممانعت خواهند کرد.
با این حال، با روی کار آمدن ترامپ سیاست سنتی جمهوری‌خواهان در خاورمیانه نیز دچار تحول خواهد شد. تحلیلگران، این تحول را ظهور یک طیف پوپولیست با نمایندگی دونالد ترامپ به جای طیف نومحافظه‌کار جمهوریخواه به نمایندگی جرج بوش تعبیر می کنند. این نکته از آنجا حائز اهمیت است که ترامپ چندان تعلقات حزبی پر رنگ به جمهوری‌خواهان ندارد. بنابراین جنبش پوپولیستی جدید آنچنان که به نظر می‌رسد چندان محافظه کار نیست؛ این جنبش پوپولیستی به دنبال احیای اقتدار از دست رفته آمریکاست.
به نظر می رسد مهمترین برنامه خاورمیانه ای ترامپ، مقابله با داعش خواهد بود؛ در جریان مبارزات انتخاباتی، دیدگاه ترامپ برای مقابله با داعش افراطی تر از نظرات محافظه کارترین جمهوری خواهان بود.
دونالد ترامپ در اظهارات خود گفته است مقابله با گسترش اسلام افراطی باید هدف سیاست خارجی آمریکا و به واقع جهان باشد. وی با یادآور شدن خطر گسترش اسلام افراطی و وقوع حوادث تروریستی در آمریکا استراتژی خود را برای مقابله با داعش تبیین کرده است. طرح او برای داعش، گسستن منابع مالی این گروه تروریستی است. وی در جریان یکی از مناظرات انتخاباتی خود از لزوم اعزام 30 هزار سرباز پیاده نظام امریکایی برای جنگ علیه داعش در عراق و سوریه سخن گفت. این ادعای ترامپ، با توجه به مشکلات داخلی آمریکا و تجربه حضور قبلی این کشور در خاورمیانه به نظر می رسد عملی نشود.
استقبال روسیه از ریاست جمهوری ترامپ نیز نشان می دهد روابط کاخ سفید و کرملین پس از یک دوره تنش، رو به گرمی برود. از نگاه ترامپ، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، سیاستمدار قدرتمند قابل احترامی است که منافع مشترکی با آمریکا در نابودی داعش دارد و بنابراین می تواند شریک واشنگتن باشد. به نظر می رسد ترامپ با طرح پوتین برای سوریه موافق است و با تثبیت قدرت اسد در سوریه مشکلی ندارد. البته پوتین نیز به نوبه خود گفته که در دوران ریاست جمهوری ترامپ روابط ایالات متحده ـ روسیه بهتر خواهد شد.
اما این به معنی نیست که وی بتواند هر عملی را که بخواهد در خاورمیانه انجام دهد؛ زیرا مساله داعش با مسائل منطقه چون سوریه، عربستان، ترکیه گره خورده است. ترامپ در دوره تبلیغات انتخابات، عربستان را تهدید کرد که اگر با گروه تروریستی داعش نجنگد، توقف خرید نفت از این کشور را در صورت رئیس‌جمهور شدن بررسی خواهد کرد. درکنار این، بین مواضع ترامپ و حزب جمهوریخواه به‌ویژه نومحافظه‌کاران تناقض وجود دارد و در مرحله شکل‌گیری سیاست‌ها باید دید که کدام‌یک از این دیدگاه‌ها عملی خواهد شد.
در مجموع، با توجه به پیچیدگی مسائل منطقه و رفتار پیش بینی ناپذیر ترامپ، پیش بینی سیاست های وی را مشکل خواهد کرد. آنچه مشخص است رویکرد وی در برابر داعش کلی است به این معنا که رویکردهای او از مواضعی به شدت واقع گرایانه تا رویکردی کاملا استعمارگرایانه در نوسان است. در کنار این به نظر می رسد مواضع حزب جمهوریخواه نسبت به دیدگاه‌های ترامپ تسلط بیشتری خواهند داشت. اما برای ارزیابی سیاست خارجی رئیس‌جمهوری جدید آمریکا در برابر داعش باید منتظر باشیم و ببینیم که وزیر خارجه و وزیر دفاع منتخب ترامپ چه کسانی خواهند بود.
مهدی لکزی دانشجو دکتری واحد تهران مرکزو پژوهشگر میهمان مرکز مطالعات خاورمیانه و عضو گروه ترکیه شناسی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
