فراتاب- گروه بین‌الملل: جهان در عصری به سر می برد که ترور یکی از ده واژه پربسامد رسانه های دنیاست و بدون شک این مسئله با وقوع یازده سپتامبر گره خورده است. بسیاری از کارشناسان یازده سپتامبر را مقطع تحول از تروریسم قدیم به تروریسم جدید می دانند، عصری که پایان نیافت بلکه چهره جدیدی از خود به نمایش گذاشت.
تعاریف متعددی برای تروریسم نوین در عرصه روابط بین الملل بیان شده است اما ابعاد تروریسم نوین را می توان اینگونه تبیین نمود ؛ مرتکبان و سازماندهی آن ماهیتی فراملی دارد، همچنین مبتنی بر افراط گرایی است و از سوی دیگر این نوع تروریسم برای قربانیان خود دست چین نمی کند. به عبارتی تروریسم جدید دیگر در چارچوب قدرت طلبی و منفعت طلبی و یا ملت گرایی دیگر نمی گنجد و اهداف یا قالب های پسامدرن همچون مذهب، هویت و یا جهانی شدن برای توضیح آن کافیست.
اما سوالی که در این میان وجود دارد این است که آیا تروریسم نوین یک پدیده بین المللی است یا جهانی؟
همانگونه که مبرهن است تفاوت های زیادی میان بین المللی شدن و جهانی شدن وجود دارد. بین المللی شدن فرآیند گسترش روابط بین حوزه ها و قلمروهای ملی اطلاق می شود و در نتیجه بین المللی شدن ممکن است کشورها تاثیرات گسترده عمیقی بر یکدیگر بگذارند، اما آنها همچنان مکان هایی متمایز و جدا از یکدیگر باقی می مانند. در واقع عرصه بین المللی ملغمه ای از کشورهای دارای مرز است، درحالی که عرصه جهانی شبکه ای متشکل از شبکه های فرامرزی است.
پدیده های جهانی می توانند در یک زمان و در سراسر جهان گسترش یابند و بدون صرف وقت بین مکان ها تردد نمایند. پدیده های مزبور از این نظر فراسرزمینی و جهانی هستند. به عبارت بهتر تحول هر عنصر بین المللی به جهانی، از طریق سرزمین زدایی یا غیر سرزمینی شدن امکان پذیر می شود. بنابراین مهم ترین خصیصه ای که تحول از تروریسم قدیم به تروریسم جدید را توضیح می دهد غیر سرزمینی شدن تروریسم جدید یا جهانی شدن آن است.
مک لینز در مقاله ای با عنوان چهره تهدید آمیز تروریسم نوین معتقد بوده است که تروریسم نوین جنگ علیه چیزی است که خاورمیانه آن را انحطاط و سقوط اخلاقی غرب خوانده است.
به عبارت بهتر جهانی سازی درصدد همگون سازی فرهنگ های مختلف و ادغام آنها در فرهنگ سرمایه داری است. چنین گرایشی فرهنگ های مذهبی به ویژه در جوامع خاورمیانه را با تهدید مواجه می سازد و نوعی حس به حاشیه رانده شدگی برای هویت مذهبی ایجاد می کند. این به حاشیه رانده شدگی و احساس تحقیر در گرایش افراطی به همراه برداشت های خشونت آمیز از مذهب، شکل گیری سازمان های تروریستی را تقویت می کند.
مانوئل کاستلز در سه گانه خود با بررسی موردی جنبش های معترض به خوبی نشان می دهد که همه این نهضت ها در سیل بنیان شکن شبکه ای شدن عالم، در تلاشند با تکیه بر میراثی که آن را احیاناٌ جاویدان و تغییر ناپذیر به شمار می آورد، حصاری استوار ایجاد کنند و در برابر تغییرات عالم مقاومت می کنند.
از سویی تروریسم نوین یک بعد نگران کننده دارد و آن توانایی بالقوه برای وارد کردن یک ضربه ویرانگر گسترده عذاب آور با سلاح های کشتار جمعی یا تکنیک های جنگ اطلاعاتی است. اگر از 100 اقدام تروریستی فوق خشن 99 مورد ناکام شود، اما یک اقدام تروریستی می تواند قربانیان فوق العاده ای داشته باشد و حس ترس و نا امنی را به حدی در جهان بگستراند که تا کنون جهان تجربه نکرده باشد.
بعد از بروز داعش سوالات جدیدی در این زمینه ایجاد شد؛ یک تشکیلات تروریستی که از سراسر جهان شروع به جذب نیرو می کرد و در عراق و سوریه اعلام حکومت نمود. آیا تروریسم را باید همچنان یک پدیده جهانی در نظر گرفت ، یا یک پدیده فراملی که در یک منطقه ریشه دارد و صدمات آن متوجه سایر نقاط دنیاست؟
شاید بتوان برای پاسخ به این سوال از اصطلاح جهانی_محلی شدن استفاده کرد. به عبارتی جهانی شدن، فرآیندی مکان مند است و همواره در چارچوب محلی به وقوع می پیوندد و به طور واضح تر نوعی دیدگاه جهانی دوخته شده به شرایط محلی است. بر اساس شاخص جهانی تروریسم در سال 2015 74 درصد حملات تروریستی توسط چهار گروه داعش، القاعده، بوکوحرام و طالبان صورت گرفته است که در کشور های عراق، سوریه، افغانستان، پاکستان، یمن و نیجریه پایگاه دارند و خود را دارای ماموریت جهانی می دانند.
به هر حال می توان باور داشت که هیچ چیز به اندازه جهانی شدن به تروریسم نوین خدمت نکرده است، چراکه این پدیده بیش از هر زمانی قابلیت جهانی شدن سود می برد و بهترین نمونه آن زمانی است که القاعده، خالق یازده سپتامبر، علاوه بر استفاده تام جهت برنامه ریزی و سازماندهی حملات، به صورت مستقیم به تمام رسانه های جهان دست یافت.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
