فراتاب - گروه بین الملل: نگاه راهبردی نسبت به غرب و به ویژه اتحادیه ی اروپایی همواره قطب نمای سیاست داخلی و خارجی جمهوری ترکیه به شمار می آمده است. گفتمان غرب گرایی در طول دهه ها چنان بر فضای سیاسی این کشور سایه انداخته که هر جنبش یا حزبی در ترکیه نیز ناچار به تبیین رابطه ی اندیشه های خویش با این رهیافت مسلط بوده است. آرزوی پیوستن به اتحادیه ی اروپایی از اولین روزهای بنیان گذاریش همواره دغدغه ی اصلی سیاستمداران ترکیه بوده و در این راه گام های بزرگی هم برداشته اند.
رفتار حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه، در برخورد با اتحادیه ی اروپایی روند پر افت و خیزی را تجربه کرده است. از سال 2005 که فرآیند گفتگو بر سر الحاق ترکیه به اتحادیه آغاز شد، این کشور اصلاحات مهمی را به انجام رساند که از آن جمله می توان به لغو مجازات اعدام، اصلاحات دامنه دار اقتصادی - تجاری، کاهش قدرت ارتش در سیاست، افزایش حقوق فرهنگی گروه های قومی و مذهبی و پاره ای آزادی های سیاسی اشاره کرد. اما نکته ی مهم در این رابطه گونه ای رفتار فرصت طلبانه است که دولت ترکیه نسبت به اروپا دارد. یعنی آنجا که اصلاحاتی نظیر کاهش توان دخالت ارتش در سیاست یا اعطای امتیازات به کردها به افزایش قدرت و نفوذ حزب عدالت و توسعه کمک می کرد، از آن استقبال می شد، اما حال که به دنبال کودتای نافرجام در ترکیه موجی از بازداشت ها و فشارها بر گروه های گوناگون به شکل روز افزونی تشدید شده همان معیارهای حقوق بشری اتحادیه ی اروپایی همانند مانعی دست و پا گیر در برابر اقدامات اردوغان عمل می کنند.
بهره گیری ابزاری از موضوع پناهجویان سوری برای امتیازگیری از اتحادیه ی اروپایی، از سرگیری درگیری ها در مناطق جنوب شرقی ترکیه، دخالت های لجام گسیخته ی ترکیه در سوریه و عراق و تشدید بحران در این کشورها، برقراری وضعیت فوق العاده در پی کودتای نافرجام که به نادیده گرفتن بسیاری از حقوق شهروندی مردمان این کشور انجامید و در نهایت زمزمه ی بازگشت مجازات اعدام، واکنش اروپا را برانگیخت که نمود روشن آن را در رای غیر الزام آور پارلمان اروپا به تعلیق گفتگوهای عضویت ترکیه می توان دید که بی تردید در نگرش مقامات اتحادیه و افکار عمومی اروپا بی تاثیر نخواهد بود. بگذریم از اینکه بحث هایی نیز در مورد احتمال وضع برخی تحریم ها علیه ترکیه از گوشه و کنار اتحادیه به گوش می رسد.
می توان اینگونه برداشت کرد که رفتار سلطان مآبانه ی اردوغان و کنار گذاشتن افراد موجه، معتدل و خردمند حزب عدالت و توسعه نظیر عبداالله گل یا احمد داوداوغلو به همراه موجی از افراط گرایی برخاسته از نگرانی دولت ترکیه از پیامدهای داخلی سیاست های حزب در آینده ی این کشور، ترکیه را بیش از پیش از مسیر پیوستن به اروپا دور کرده است. روندی که گویی چندان هم برای اردوغان نگران کننده و مشکل ساز نیست و او با فرافکنی و انداختن گناه این اتفاق بر گردن اروپا و اشاره به عدم پایبندی آنان به قول و قرارهایشان از جمله لغو روادید میان ترکیه و کشورهای عضو اتحادیه ی اروپایی- در ازای ساماندهی وضع پناهجویان در ترکیه- نه تنها از این پیشامد ها ناراحت نیست بلکه از این روند برای افزایش اقتدار خود و نشان دادن ژست استقلال طلبانه در برابر به اصطلاح زیاده خواهی های غرب هم بهره می برد.
اگر اوضاع به همین منوال پیش رود و فرصت طلبی دولت ترکیه ناگهان اقتضای برقراری دوستی با اتحادیه ی اروپایی نکند، رابطه ی دو سوی تنگه ی بسفر به این زودی ها بهبود نخواهد یافت و در این میان این مردم ترکیه هستند که با سیاست های ناصواب دولت مردانی چون اردوغان از مواهب و امکانات داشتن یک رابطه ی مبتنی بر احترام متقابل و منافع اقتصادی و اجتماعی برآمده از آن با کشورهای اروپایی بی بهره می مانند.

پدرام هدایتی کارشناس ارشد روابط بین الملل

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «قراتاب» بلامانع است