فراتاب – گروه بین الملل: پس از گذشت 5 سال از بهار عربی، مصر از هدف انقلاب خود یعنی ملتی آزاد، قوی و مترقی، دور مانده است. به نظر می رسد شرایط برای انقلابی دیگر فراهم گردیده و رژیم، ترس خود را از قیام احتمالی با سرکوب مخالفان خود نشان می دهد. سیسی هم ناامنی را احساس و اعلام کرده انقلاب جدید، مصر را ویران خواهد ساخت. گمانه زنی های متعدد در مورد احتمال قیام مردمی، خبر از مصری بی ثبات و آماده ی تغییر می دهد.

در حالی که پیش بینی زمان و چگونگی شکل گیری انقلاب پیش رو دشوار است، به نظر نمی رسد نگرانی رژیم خیالی باشد. این روزها همان قدر پشتیبانی و انگیزه برای قیامی دیگر وجود دارد که در 25 ژانویه 2011 شاهد بودیم. وضعیت اقتصادی واجتماعی مصر در سال 2016 شبیه به همان شرایطی است که منجر به نارضایتی مردم و شکل گیری قیام معروف 2011 شد: دیکتاتوری مشابه با قبل از قیام 2011، عملکردهای وحشیانه پلیس، وخامت اوضاع اقتصادی، هدف قرار گرفتن فعالان سیاسی و روزنامه نگاران توسط نیروهای امنیتی و پارلمانی که چهره های طرفدار دولت بر آن مسلط هستند.

با این که دولت مصر در سال 2010 در برخی از زمینه ها کاملا بی رحمانه عمل می کرد، این کشور در سال 2016 با شرایط بدتری رو به رو است، چرا که دولت تا حد زیادی موفق شده دیواری از ترس میان شهروندان و دولت بنا کند. باتوجه به نارضایتی عمومی و عمل ننمودن دولت به وعده هایی که داده بود، نگرانی رژیم بی دلیل نیست. در این شرایط، مردم مصر، بیش از پیش آماده ی شکل گیری موج جدیدی از اعتراضات می باشند. با وجود تصویب قانون "ممنوعیت اعتراض" در سال 2013، اعتراضات و ناآرامی ها هر چند کمتر، باز هم به چشم می خورند.

باید توجه داشت قیام 2011 در مصر پس از پنج سال مبارزه ی قابل توجه کارگران مصری شکل گرفت. موج اعتصابات کارگری کاتالیزوری برای تسریع سقوط مبارک بود. حال این سوال مطرح است که با وجود اعتصابات کارگری در دوران سیسی، آیا وی هم به سرنوشت مبارک دچار خواهد شد. خشونت پلیس و متعاقب آن عدم پاسخگویی به مردم، یکی دیگر از نیروهای محرک قیام 2011 بود و این معضل امروزه هم در مصر مشاهده می شود. دلیل دیگر نارضایتی مردم سیاست  خارجی دولت سیسی، از جمله واگذاری جزایر صنافیر و تیران واقع در دریای سرخ به عربستان سعودی بود، که با انتقاد بسیاری از مردم مصر مواجه شد.

از سوی دیگر به دلایلی احتمال شکل گیری انقلابی جدید پایین می باشد. اخوان المسلمین، در نتیجه ی دستگیری های گسترده و  سرکوب امنیتی به طور قابل توجهی تضعیف شده است. این گروه اسلام گرا پس از انقلاب 2011 در مصر به قدرت رسید، اما به دلیل حمله به کلیساها، در طول و پس از حکومت مرسی مورد سرزنش و تنفر مسیحیان مصری قرار گرفت. همچنین لیبرال ها و جوانان انقلابی که از طرفداران اخوان بودند، علاقه ی خود را نسبت به این گروه از دست دادند. کم تدبیری مرسی و همچنین تشکیل کمپین بدگویی از اخوان توسط طرفداران مبارک در رسانه ها، در طول حکومت مرسی و حتی پس از آن، اتحاد میان اخوان المسلمین و سایر احزاب سیاسی را غیر محتمل نمود. حکومت سیسی هم که کاملا اخوان را از گردونه خارج کرد.

در شرایطی که تضاد و بی اعتمادی موج می زند، دولت، از ترس مردم برای تثبیت قدرت خود و اعمال کنترل بیشتر بر شهروندان استفاده می کند. اخیرا هم دولت مصر، تظاهرات طرفداران اخوان را به شدت سرکوب نمود. البته اخوان واکنش شدید و بی رحمانه ی رژیم نسبت به مخالفان سیاسی خود را از یاد نمی برد. مهم نیست مردم چه قدر از شرایط کنونی مصر ناامید هستند، آن ها هم خسته اند و هم اتحادی وجود ندارد که متضمن انقلاب باشد. شکاف و اختلاف میان جناح های مختلف آن ها را از یکدیگر جدا نموده است.  احزابی که زمانی اتحادشان در میدان تحریر تاریخ ساز شد، امروز این اتحاد را دور از ذهن می دانند، چرا که فاقد رهبری، برنامه ریزی و چشم اندازی مناسب می باشد.

برای شکل گیری قیام در خور نتیجه ای مطلوب، گروه های انقلابی باید خود را بازسازی نموده، از تجربیات سال های قبل استفاده کرده و به اجماع برسند، البته این کار نیاز به زمان دارد. در حالی که وضعیت اقتصادی امروزه در مصر بسیار مهم است، بعید است بازسازی حکومت به سبک مبارک، با توجه به جمعیت جوان و ناآرام مصر و چشم انداز اقتصادی ناامید کننده، زیاد دوام بیاورد و چه بسا سیسی هم به سرنوشت همتایان خود دچار شود. برای نگه داشتن رژیم نظامی تحت حمایت سیسی، وی نیاز به تامین حمایت مردمی یا حداقل پایان بخشیدن به نارضایتی گسترده دارد. باید دید آیا تظاهرات اخیر هواداران اخوان المسلمین همراه با شرایط متزلزل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی توانسته زمینه را برای شکل گیری انقلابی جدید ایجاد کند یا با سرکوب خشونت آمیز آن، اعتراضات در نطفه خفه شدند. 

مریم درّی کارشناسی ارشد روابط بین الملل

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است