عراق پس از داعش: آبستن درگیری های بیشتر | فراتاب
کد خبر: 4667
تاریخ انتشار: 28 آبان 1395 - 19:49
گزارش ویژه فارین افرز:
در مناطق مورد مناقشه در بخش های شمالی استان دیاله، بخش های شرقی استان نینوا، و شهر کرکوک که پس از عقب نشینی ارتش عراق به تصرف کامل نیروهای کرد درآمد، تنش ها بخصوص بین اعراب و کردها در حال افزایش است.

فراتاب گروه بین الملل: نبرد آزادسازی موصل از دست داعش در جریان است و از هم اکنون پرسش هایی مبنی بر آینده موصل پس از داعش مطرح شده اند. به یقین، شکست داعش در عراق نه به معنای کاهش تعداد گروه های مسلح در این کشور، و نه به معنای محدود شدن ابعاد خشونت ها خواهد بود. حذف داعش در عراق، اگر چه پایانی بر موقعیت دشوار کنونی است اما همزمان به ایجاد فرصت برای رقابت های خشونت آمیز در مناطقی که از داعش پس گرفته می شود، منجر خواهد شد. برای این مدعا دلایل متفاوتی را می توان برشمرد. اول اینکه، داعش از اختلافات قدیمی بین گروه های مختلف زیر سلطه اش بهره برداری کرده و آنها را علیه یکدیگر به بازی گرفته است. دوم اینکه، افزایش بسیار زیاد سلاح و مهمات و حمایت خارجی از گروه های مسلح عراقی در سال های اخیر که برای مبارزه با داعش صورت گرفته، به معنای افزایش ابزارهای در دسترس برای خشونت ورزی است.

متفرق و تحت تصرف

تنش بین گروه های قومی و مذهبی در عراق در حال افزایش است. در مناطق مورد مناقشه در بخش های شمالی استان دیاله، بخش های شرقی استان نینوا، و شهر کرکوک که پس از عقب نشینی ارتش عراق به تصرف کامل نیروهای کرد درآمد، تنش ها بخصوص بین اعراب و کردها در حال افزایش است. طی هفته های اخیر، نیروهای داعش دوباره کرکوک را مورد حمله قرار دادند تا بلکه در مسیر نیروهای ارتش عراق به سمت موصل انحرافی ایجاد کنند. بنا به اظهارات شیخ برهان عاصی، یکی از عرب های عضو شورای استانی کرکوک، پس از یکی از حملات در ماه اکتبر، نیروهای نظامی کرد از طریق بلندگوی مساجد در چندین محله کردنشین، از اعراب آواره درخواست کردند که شهر را ترک کنند، که این کار آنها نشان می دهند نیروهای نظامی کرد بر این باورند بین اعراب و داعش رابطه ای وجود دارد. اعراب منطقه از افزایش نفوذ کردها طی سال های اخیر ناخوشنود هستند. هم اکنون اعراب بیشتر به شکل نیروهای قبیله ای هستند اما پس از آزادسازی مناطق از دست داعش، چه بسا به سازمانی شبه نظامی تغییر شکل بدهند، و در این صورت گروه های بیشتری برای کسب قدرت دست به خشونت خواهند زد.

همزمان با افزایش تنش بین کردها و اعراب، اختلافات دیرپای بین اعراب سنی و شیعی نیز افزایش یافته است. این اختلافات قبل از ظهور داعش نیز وجود داشتند و چه بسا با شکست داعش تشدید شوند. نمونه سلیمان بگ، مثال خوبی در این زمینه است.  سلیمان بگ شهری در مرز بین استان های دیاله و صلاح الدین است که در نیمه دوم سال 2014 توسط نیروهای کرد و شیعی از داعش پس گرفته شد. هم اکنون پس از قریب به دو سال از آزادسازی شهر، نیروهای شیعی به شهروندان سنی اجازه بازگشت به شهر را نمی دهند. مقامات محلی نیز اعلام کرده اند که به دلیل اتکای بغداد به شبه نظامیان شیعی، این گروه ها قدرت زیادی به دست آورده اند و از دستورات حکومت بغداد پیروی نمی کنند.

اختلافات بین شیعیان و سنی ها به جامعه ترکمانان نیز کشیده شده است. شهر تل عفر تنها نمونه ای از این اختلافات است. هنگامی که داعش در ماه ژوئن 2014 این شهر را تصرف کرد، بسیاری از ترکمانان شیعه از شهر گریختند، و بسیاری ترکمانان سنی به داعش پیوسته و شهر را غارت کردند. ترکمانان سنی اموال و املاک برخی شیعیان گریخته از شهر را به فروخته و مصادره کرده اند. تل عفر هنوز تحت تصرف داعش است، اما وقتی که آزاد شود، تنش ها بین ترکمانان شیعی و سنی می تواند بالا بگیرد.

دردسر در کردستان

اگر چه جنگ علیه داعش بسیاری گروه های کردی مختلف خاورمیانه را در برابر دشمن مشترک متحد کرد، اما نتوانسته است پایانی بر خصومت های مابین شان باشد. رقابت گروه های وابسته به حزب کارگران کردستان (PKK) و حزب دموکرات کردستان (KDP) که حزب حاکم در حکومت منطقه ای کردستان است، از زمان عقب راندن داعش از منطقه در نوامبر 2015 افزایش یافته است. اختلافات داخلی بین کردهای عراقی، قطبی سازی جامعه ایزدیان را نیز به دنبال داشته است. امروزه، ایزدی های عراق به گروه های مختلفی تقسیم شده اند: نیروهای طرفدار پ.ک.ک یعنی نیروی حفاظت از شنگال (HPS) و واحدهای مقاومت شنگال (YBS)، و واحدهای پیشمرگه ایزدی طرفدار حزب دموکرات کردستان، و نیروی بسیج شنگال که هدف سیاسی اش خودمختاری سیاسی است. در پایان، رقابتی بین احزاب سیاسی اصلی کردستان عراق، اتحادیه میهنی کردستان و حزب دموکرات کردستان وجود دارد. تنش بین این احزاب بویژه به این خاطر نگران کننده است که هر کدام بخشی از نیروهای پیشمرگه و قسمتی از سرزمین ها را تحت کنترل خود دارند. اخیرا نیز نشانه هایی از تنش بین آنها دیده شده است. برای مثال، در ماه سپتامبر حکومت منطقه ای کردستان (KRG) که بیشتر تحت نفوذ حزب دموکرات کردستان است با حکومت فدرال عراق بر سر استخراج نفت کرکوک به توافقی دست یافت. اما رهبران اتحادیه میهنی کردستان (PUK) توافق را نپذیرفتند و در نامه ای به نخست وزیر عراق، حیدرالعبادی از وی خواستند که بغداد باید چنین موضوعاتی را با آنها مورد مذاکره قرار بدهد نه اعضای حزب دموکرات کردستان.    

رقابت های داخلی و بی ثباتی

اعراب سنی هم اکنون از نظر سازماندهی ضعیف ترین گروه در عراق هستند اما پس از شکست داعش که بسیاری از اعراب عراقی به آن پیوسته اند، این اوضاع می تواند تغییر یابد. در مورد کردهای عراق نیز به همین ترتیب ممکن است در آینده ای نزدیک رقابت های داخلی بالا بگیرد. موصل محل سکونت بسیاری از گروه های عرب سنی است. هم اکنون، آن گروه ها با هم علیه دشمن مشترک فعالیت دارند. اما این همکاری تنها در موارد محدودی است زیرا آنها از منابع متفاوتی مورد حمایت قرار می گیرند. برای مثال، حشدالشعبی از جانب حکومت عراق پشتیبانی می شود در حالی که کتائب الموصل از جانب ترکیه حمایت می شوند. آنها پس از شکست داعش احتمالا با هم وارد رقابت خواهند شد.

میل به انتقام از همکاری کنندگان و طرفداران داعش نیز احتمال درگیری داخلی بین اعراب سنی را افزایش می دهد. برخی اعراب سنی به داعش پیوسته و علیه دیگر اعراب سنی که به قبیله شان تعلق نداشته اند، جنگیده اند. در چنان مواردی، پس از شکست داعش، قبایلی که مورد ظلم قرار گرفته اند می توانند به درگیری تمام عیاری با قبایلی که به عنوان متجاوز نگریسته می شوند روی بیاورند. قبایل آل عبید و آل بیات، در روستایی نزدیک شهر حویجه نمونه ای از این حالت هستند. در اواخر سال 2014، نوجوانی از قبیله آل بیات که به داعش پیوسته بود برای کشتن یک افسر سابق پلیس عراقی که از قبیله آل عبید بود اعزام شده بود. پس از آزادسازی روستا، به دلیل ترس از انتقام، خانواده آن نوجوان داعشی همگی محل را ترک کردند. در مورد اعراب شیعی این قضیه مشابه اعراب سنی است. آنها از جانب منابع مختلفی مورد حمایت قرار می گیرند اما حامی اصلی آنها ایران و حکومت عراق هستند. کشمکش میان آنها تا کنون نیز در مناطق آزاد شده موجب بروز خشونت هایی شده است. برای مثال، در ماه ژوئن سازمان بدر و عصائب اهل حق، که هر دو شبه نظامیان شیعی هستند، برای یک روز در شهر دوزخورماتو با هم جنگیدند که زخمی شدن چندین نفر را در پی داشت. خشونت هنگامی آغاز شد که عصائب اهل حق یکی از اعضای سازمان بدر را ربودند و تنها زمانی درگیری ها پایان یافت که عصائب اهل حق از منطقه عقب نشینی کردند.

بخاطر وابستگی بغداد به شبه نظامیان شیعه، بعید به نظر می رسد که عراق بتواند ارتشی قوی و یکپارچه برای حل چنین مسائلی تشکیل بدهد. تاکنون حکومت مرکزی عراق نتوانسته است فرامین خود را به اجرا در آورد و این کشور سرزمینی مناسب برای گروه های مسلح غیردولتی باقی خواهد ماند. این مسئله به نوبه خود مشکل زاست چرا که گروه های مسلح بیشتری در عراق سر بر خواهند آورد و موجب خواهند شد که ارائه راه حل سیاسی برای مشکلات سخت تر گردد.

منبع: فارین افیرز / نویسندگان: ویرا میرونووا و محمد حسین

برگردان از انگلیسی: هاشم کرمی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

نظرات
آخرین اخبار