جوانان، رسانه ها و هویت بریکولاژ | فراتاب
کد خبر: 4554
تاریخ انتشار: 20 آبان 1395 - 00:35
ماریا صدریان
امـروزه وسـایـل ارتـبـاط جمعى در تمامى کشورها نقش حساس و مهمى را در زمـیـنه هاى مختلف از جمله سیاسى، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگى ایفا مى کنند. اهمیت رسانه هاى گروهى تا حدى است که دانـشـمـنـدان در تقسیم بندى مراحل تاریخى تمدن بشر، آن را لحاظ کرده اند.

فراتاب- گروه اجتماعی: ارزش ها و هنجارهای اجتماعی در طول تاریخ بشریت، همواره در معرض تغییر و تحول بوده است و در مورد جوامعی که صنعتی شدن و نوسازی اقتصادی را تجربه کرده اند، تغییرات، هنجارها و ارزش های اجتماعی به موازات شروع روند فوق افزایش یافته است.
امـروزه وسـایـل ارتـبـاط جمعى در تمامى کشورها نقش حساس و مهمى را در زمـیـنه هاى مختلف از جمله سیاسى، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگى ایفا مى کنند. اهمیت رسانه هاى گروهى تا حدى است که دانـشـمـنـدان در تقسیم بندى مراحل تاریخى تمدن بشر، آن را لحاظ کرده اند. آلوین تافلر تـمـدن بـشـرى را بـه سـه مـرحـله تـقـسـیـم مـى کـنـد کـه شامل مرحله کشاورزى ، مرحله صنعتى و مرحله فراصنعتى یا عصر ارتباطات و اطلاعات است. در عـصـر فراصنعتى ، قدرت در دست کسانى است که شبکه هاى ارتباطى و اطلاعاتى را در اختیار خود دارند.
امروز نقش و جايگاه رسانه ها در حدی است كه نمي توان زندگی را بی حضور آن ها قابل تصور دانست. رسانه ها فقط وسيله سرگرمی نيستند؛ بلكه در بسياري از جنبه های فعاليت اجتماعی و فردی ما دخالت و نقش دارند. گسترش و توسعه وسايل ارتباط جمعی در زندگي انسان ها به حدی است كه عصر كنونی را عصر «ارتباطات» ناميده اند. بعيد نيست كه انسان امروزی را انسان رسانه ای و فرهنگ جديد و هویت فردی و اجتماعی را محصول تولیدات وسايل ارتباط جمعی بدانيم.
رسانه ها در كنار نهادهای ديگری كه طرز تفكر جامعه را می سازند، نقش عمده ای ايفا مي كنند. بررسی های روانشناسی اجتماعی در زمينه نقش و قدرت رسانه ها نشان مي دهد كه رسانه های گروهی دارای چنان قدرتي هستند كه مي توانند نسلی تازه در تاريخ انسان پديد آورند؛ نسلی كه با نسل های پيشين از جهت فرهنگ، ارزش ها، هنجارها و آرمان ها، بسيار متفاوت است. رسانه ها از طريق ارائه هنجارهاي خاص اجتماعی، به افراد تلقين می كنند كه رفتار ارائه شده در رسانه ها، رفتار «مناسب اجتماعی» است.
درگذشته كه الگوها و نقش ها اندك و محدود بودند، هويت يابی نسبتا آسان بود؛ اما در جوامع صنعتی امروز و با توجه به تعدد منابع هويت يابی از جمله رسانه هاي متعدد كه الگوهاي متنوع و متضاد را فراروی نسل جوان و نوجوان قرار می دهند، هويت يابی آنان را با دشواري های بسياری مواجه كرده است.

با گسترش تکنولوژی های نوین ارتباطی و اطلاعاتی، ارزان شدن و در دسترس بودن آن ها برای همگان، فضای تعاملی در جهان شکل گرفته است که از آن به جهانی شدن یاد می شود و عرصه های مختلفی از زندگی بشری را شامل می شود. عرصه فرهنگی نیز یکی از همین عرصه ها می باشد که با توجه به انعطاف آن بیش از سایر عرصه ها تحت تاثیر قرار گرفته است. به واقع هویت در جهان معاصر به صورت چند رگه ای و "بریکولاژی" و به بیان دیگر ترکیبی از عناصر هویت (ایرانی، اسلامی، مدرن و غربی) شکل گرفته است.
به واقع باید گفت انسان ها امروزه در معرض نهادهای رسانه ای متولد می شوند، می انديشند، دنيا را در اين رهگذر می شناسند و رفتارهای خود را براساس الگوهاي برگرفته از كتاب، مجله، فيلم، ماهواره، اينترنت و... (يعنی رسانه های رايج عصر ما) سامان می دهند. در واقع کنش گران در جوامع معاصر یک هویت یکپارچه که برگرفته از یک اجتماع، قومیت یا ملیت باشد، ندارند. بلکه آنان می کوشند همچون بریکولورها آنچه را می پسندند از اجتماعات مختلف و قومیت ها و ملیت های مختلف جمع کنند و در درون خود، ترکیبی خاص از آنها به وجود آورند. در چنین شرایطی هویت‌های اجتماعی سیال‌تر از گذشته می‌شوند و انسان‌ها هویت خود را در جریان آزمایش و خطا و چهل تکه‌سازی و نه از طریق پذیرش آنچه از گذشتگان به آن ها رسیده است، می‌سازند. بسیاری از فرامدرنیست‌ها از جهانی شدن فرهنگ به عنوان نیرویی آزادی‌بخش که همگونی تجدد را درهم می‌شکند استقبال می‌کنند.
افراد، رسانه ها ارتباط ايجاد می نمايند و رسانه ها نيز آن ها را به صورت افراد مستقل و اعضاي بی نام و نشان يك مخاطب انتزاعی و همگانی محسوب مي كنند. اين روند، باعث از هم گسستن پيوندهای اصيل خانوادگی و اجتماعی شده و جاذبه های آن باعث مي شود تا افراد، بيشترين اوقات خود را با اين برنامه ها سپری كنند. برخي افراد ترجيح می دهند با يك رايانه كاملا بيیطرف ارتباط برقرار كنند تا با انسان ها. هم چنين هر فردی كه از اينترنت استفاده می كند، می تواند برخلاف زندگی روزمره، چندين شخصيت و هويت متفاوت برای خود ايجاد كند و اين می تواند به مرور زمان به اختلال هويت منجر شود.
بر این اساس رسانه ها نقش اساسی به منزله موتور محرک ایجاد و اشاعه سبک های مختلف زندگی و هویتی ایفا می کنند. رسانه‏ ها از طریق عرضه صورت های عینی شده از انواع کالاها، اشیا، روش ها و ایده ها همراه با زمینه ‏های کاربرد و استفاده از آن ها و هم چنین پیچاندن مفاهیم در بسته های تولیدی، مردم را به پذیرش سبک‏ های تازه ترغیب می کنند. ماحصل این ترغیب شکل گیری هویتی رنگ رنگ و بریکولاژ خواهد بود بر این اساس رسانه ها نه تنها مردم را سرگرم می کنند و جهان لذت بخشی برای آن ها می آفرینند، بلکه نقش اساسی در چگونگی فهم یا مفهوم سازی آنها از واقعیت و در نتیجه شکل گیری هویت ایشان دارند.
*بریکولاژ: به معنای فرآیندی است که توسط آن مردم به اوبژه هایی از بخش های مختلف اجتماعی دسترسی پیدا می کنند تا هویت های جدید فرهنگی خلق کنند.

ماریا صدریان- دانشجوی دکتری جامعه شناسی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

 

نظرات
آخرین اخبار