فراتاب_سرويس بين الملل، «موضع ما در خصوص كودتا مشخص است، كودتا هيچ مبناي قانوني ندارد. وهم است اگر تصور كنيم كه كودتا مي تواند به ارتقاي دموكراسي منتهي شود.» صلاح الدين دميرتاش، از رهبران حزب دموكراتيك خلق ساعاتي پس از كودتاي نظامي نافرجام ١٥ جولاي در تركيه اين سخنان را گفت تا حساب خود را با كودتاچيان مشخص كرده باشد. دميرتاش همان زمان هم در هرج و مرج سياسي و نظامي كه تركيه گرفتار آن شده بود تلاش كرد هم انتقادهايش را تكرار كند و هم با مخالفان كودتا همراهي كند. وي در نشست خبري در دياربكر در اين خصوص گفت: انتخابات ٧ ژوئن ٢٠١٥ نشان داد كه مردم تشنه دموكراسي هستند. پس از آن دولت كودتايي مدني را در يك سال گذشته پيش برد. كودتاي نظامي اخير در حقيقت كودتايي براي دفع اين كودتاي مدني دولت بود. هر دو كودتا منعكس كننده هم هستند. تركيه براي رسيدن به دموكراسي دو فرصت داشت. فرصت نخست ٧ ژوئن بود كه از آن بهره برداري نشد و پس از آن انتخابات كشور دو دسته شد: «جنگ و صلح. امروز در فضاي پساكودتا دوباره فرصتي ديگر پيش روي ما است و به همين دليل است كه تصميم هايي كه در اين فضا مي گيريم بسيار اهميت دارد. اين موضع گيري هاي رييس جمهور و نخست وزير است كه نشان مي دهد آيا تركيه از شر تهديدها و كودتاهاي نظامي آسوده مي شود يا خير؟»
شامگاه پنجشنبه بود كه نيروهاي امنيتي تركيه جرقه بازداشت ١١ عضو حزب دموكراتيك خلق را زدند. فيگن يوكسك داغ و صلاح الدين دميرتاش كه از رهبران اين حزب كردي در پارلمان تركيه هستند در منازل خود در آنكارا و دياربكر بازداشت شدند. بازداشت ها به همين دو مورد محدود نشد و براساس بيانيه اي كه وزارت كشور تركيه همزمان با بازداشت ها صادر كرد ٩ نماينده ديگر حزب دموكراتيك خلق نيز بازداشت شدند كه در ميان آنها نام ارديس بالوكن، رييس گروه پارلماني حزب دموكراتيك خلق نيز به چشم مي خورد. دميرتاش پيش از بازداشت در حالي كه ماموران امنيتي تركيه در منزلش بودند با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر خود از اين بازداشت خبر داد. وي در اين خصوص نوشت: نيروهاي پليس پشت در خانه من هستند تا به زور مرا بازداشت كنند.
چرا بازداشت؟ وزارت كشور تركيه در پاسخ به اين سوال مي گويد كه نمايندگان حزب دموكراتيك خلق نيز از قوانين قضايي در اين كشور مستثني نيستند و به دليل خودداري از حضور در دادگاه و ارايه شهادت درباره پرونده هاي مربوط به مبارزه با تروريسم بازداشت شده اند. مجلس تركيه بهار امسال با تصويب قانوني مصونيت پارلماني گروهي از نمايندگان را لغو كرده بود كه همين مساله دستگيري دميرتاش و سايرين از حزب دموكراتيك خلق را هموار كرد. حزب دموكراتيك خلق سومين حزب مهم حاضر در پارلمان تركيه است و برخورد با اين حزب طرفدار كردها كه شديدترين نوع برخورد با آنها در اين سال ها است، مي تواند جرقه هاي ناآرامي سياسي را در تركيه بزند. پيش از آنكه قرعه به اسم دو رهبر اين حزب بيفتد، گلتان كيشيناك و فرات آنلي، شهرداران مشترك دياربكر تركيه بازداشت شده بودند و نماينده دولت به سرپرستي شهرداري بزرگ ترين شهر كردنشين تركيه منصوب شده بود. خانم كيشيناك كه پيش تر از اين نماينده پارلمان تركيه بوده است، يكي از شناخته شده ترين سياستمداران كرد در تركيه است. دولت تركيه مدت هاست مي گويد كه حزب دموكراتيك خلق و نمايندگان آنها در پارلمان اين كشور از حاميان حزب كارگران كردستان موسوم به پ ك ك هستند. حزب دموكراتيك خلق كه در حال حاضر ۵۹ كرسي در پارلمان تركيه را در اختيار خود دارد و دومين حزب مخالف در اين كشور است همواره اين اتهام دولت مركزي را رد كرده است.
ادامه دومينوي سركوب
دميرتاش را در تركيه با عنوان اوباماي كردستان مي شناسند و اكنون بازداشت وي يكي از نشانه هاي خطرناك براي اوضاع سياسي در تركيه است. سه ماه پس از كودتاي نافرجام در تركيه، اقدام هاي اردوغان در تنگ تر كردن حلقه پيرامون احزاب كرد مي تواند بستر متزلزل امنيتي اين كشور را دچار آشوب هاي بيشتر كند. زماني كه حزب دموكراتيك خلق توانست در انتخابات ٢٠١٥ راه خود را به پارلمان تركيه باز كند اين بارقه هاي اميد ايجاد شده بود كه عالم سياست در تركيه با چندصدايي دموكراتيكي پيش خواهد رفت. دميرتاش از جمله سياستمداران كاريزماتيك تركيه است كه در ميان كردها خوشنام است و اردوغان مي توانست با همكاري با وي گره كردي را تا حدودي رفع و رجوع كند.
ساعاتي پس از اين بازداشت شبانه، گروه هاي حقوق بشري زنگ خطرها را به صدا درآوردند. يك فعال ترك در ديد بان حقوق بشر تركيه در اين خصوص به تايم مي گويد: بازداشت اعضاي پارلمان توهين به بنيان هاي دموكراسي است. بايد منتظر باشيم و ببينيم كه آيا دميرتاش و ديگر نمايندگان پارلمان، آزاد مي شوند يا تا هنگام تشكيل دادگاه در بازداشت موقت مي مانند.
بازداشت شهردار دياربكر كه اصلي ترين شهر كردنشين تركيه است و همچنين دستگيري سردبير و چندتن از خبرنگاران روزنامه جمهوريت و دستگيري اعضاي حزب دموكراتيك خلق همه و همه زنجيره هاي متنوع از دومينوي سركوبي هستند كه اردوغان با استفاده از فضاي پس از كودتا پيش مي برد. در حالي كه در جريان كودتا حداقل ٢٥٠ نفر كشته شدند و به محل پارلمان تركيه هم حمله شد اما در سه ماه اخير هم صدها نفر به اتهام دست داشتن در اين كودتا دستگير شده اند و يك سوم نيروهاي ارتش تركيه هم دچار تصفيه هاي سازماني شده اند. اين سركوب ها در حالي از سوي اردوغان صورت مي گيرد كه جز چهارحزب اصلي در ساختار سياسي تركيه، كودتا را تقبيح كرده و بر لزوم اتحاد تركيه در روزها و ماه هاي پس از كودتا تاكيد داشتند. ساعاتي پس از آغاز كودتا بود كه مردم با دستان خالي به خيابان ها آمدند و در برابر تانك ها صف كشيدند تا از بنيان هاي دموكراسي در وطن حمايت كنند اما اكنون سه ماه پس از آن حضورهاي پررنگ كه حتي شخص اردوغان را هم شوكه كرده بود دولت براي پيشبرد طرح بازداشت هاي گسترده خود دسترسي به شبكه هاي اجتماعي مانند توييتر را محدود كرده و كانال هاي ارتباطي مانند واتس آپ را فيلتر كرده و البته سرعت اينترنت را هم كاهش داده است.
بازوي سياسي پ ك ك؟
دولت اردوغان ابتدا با رويكرد حل مساله كردي از طريق گفت وگو و مذاكره پيش آمد اما مذاكرات ميان دولت و پ ك ك در سال ٢٠١٥ رسما به شكست منتهي شد و حملات دو طرف به هم از سرگرفته شد. دميرتاش با ديدگاه هاي ليبرال در عالم سياسي توانست توجه و حمايت هاي بسياري را به سمت خود جلب كند اما برخي مي گويند كه وي نتوانست فاصله حزب دموكراتيك خلق با پ ك ك كه سابقه فعاليت هاي نظامي گسترده عليه دولت مركزي در تركيه را دارد، حفظ كند. با اين همه به نظر مي رسد كه بازداشت وي مي تواند كاسه صبر كردهاي تركيه را كه بزرگ ترين اقليت قومي اين كشور هستند، لبريز كند و باز موجي از مخالف هاي مسلحانه در تركيه به راه بيفتد. پ ك ك كه از سوي تركيه، اتحاديه اروپا و امريكا عنوان گروه تروريستي را به خود اختصاص داده است از سال هاي ١٩٧٠ در تركيه مبارزه مي كند و اين در حالي است كه اين مبارزه ها و مخالفت ها تاكنون جان حداقل ٤٠ هزارنفر را گرفته است. بي بي سي در خصوص ماهيت حزب دموكراتيك خلق مي نويسد: بسياري حزب دموكراتيك خلق را اصلي ترين حزب طرفدار كردها در تركيه مي دانند و البته تنها مساله اين حزب هم گره هاي تركي نيست و اين حزب گرايش هاي چپ گرايانه و ليبرال و محيط زيستي دارد كه اين ويژگي ها آن را به سومين حزب بزرگ سياسي در تركيه بدل كرده است. دموكراتيك خلق براي نخستين بار سال گذشته توانست با احراز ٥٩ كرسي به پارلمان تركيه راه پيدا كند كه همين مساله نشان از محبوبيت نگاه هاي سياسي اين حزب دارد. در جريان رقابت هاي انتخاباتي با اينكه حمله هاي بسياري به محل هاي كمپين هاي انتخاباتي اين حزب مي شد و طرفداران آن هم هرازچندگاهي تحت فشار قرار مي گرفتند اما رهبران دموكراتيك خلق تلاش كردند از فضاي آرام و ميانه روي خارج نشوند. دموكراتيك خلق به صراحت اعلام مي كنند كه هيچ گونه اتصالي با پ ك ك ندارند اما همزمان اردوغان را به تلاش براي بيرون راندن اين حزب از پارلمان و محدود كردن گام هايش متهم مي كنند. يكي از نمايندگان اين حزب در پارلمان كه در خارج از تركيه به سر مي برد در اين خصوص به بي بي سي مي گويد: دولت تركيه مانند نازي ها رفتار مي كند. اين سركوبي كه از شامگاه جمعه آغاز شده است نه ارتباطي به قوانين مربوط به مبارزه با تروريسم دارد و نه منطبق با قانون اساسي است. اين اقدام ها ربودن نمايندگان مجلس است.
كافي است آقاي اردوغان!
اردوغان همه را نگران كرده است. فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بيانيه اي ضمن ابراز نگراني در خصوص وضعيت پيش آمده در تركيه گفت: بازداشت ١٢ سياستمدار كرد به همراه لغو مصونيت ١٣٠ نماينده پارلمان كه در ماه مه رخ داد، دموكراسي پارلماني در تركيه را تحت الشعاع خود قرار داده است. اين اقدام ها وضعيت بسيار بحراني در تركيه را تشديد مي كند. اتحاديه اروپا بسيار نگران اين بازداشت ها است.
اين بيانيه اتحاديه اروپا در حالي صادر شد كه درچندماه اخير و به خصوص پس از كودتا، رابطه اتحاديه با تركيه كه همچنان خواهان الحاق به آن است بسيار متشنج شده است. اروپايي ها به كرات از سياست هاي ضددموكراسي اردوغان انتقاد كرده اند.
صبح روز جمعه بود كه وزارت امور خارجه آلمان اعلام كرد نماينده تركيه در برلين براي توضيح در خصوص دلايل دستگيري سياستمداران كرد احضار شده است. سخنگوي وزارت امور خارجه آلمان به نقل از فرانك والتر اشتاين ماير مي گويد كه اين بازداشت ها منجر به تشديد بحران در تركيه خواهد شد. سخنگوي وزارت امور خارجه در ادامه گفت: هيچ كس مخالف حق تركيه براي مبارزه با تروريسم و مديريت مسائل پس از كودتاي خونين در اين كشور نيست. اما اين مسائل نبايد بهانه اي براي ساكت كردن مخالفان سياسي باشد.
همزمان سخنگوي صدراعظم آلمان آنگلامركل نيز مي گويد كه دولت آلمان در تمام سطوح با مقام هاي تركيه صحبت كرده است. از سوي ديگر برخي از اعضاي اروپايي پارلمان اروپا هم خواهان اقدام هاي صريح اين نهاد براي متوقف كردن رجب طيب اردوغان شدند.
بازداشت ها يك روند حقوقي است
بنعالي ييلديريم، نخست وزير تركيه كه در سه ماه اخير با توجه به اقدام هاي غيرقابل پيش بيني دولت هر روز يك موضع گيري داشته است در كنفرانس خبري به سوال ها در خصوص اين بازداشت ها پاسخ داد. پاسخ هايي كه مشابه تمام توجيه هاي دولت اردوغان در چندماه گذشته بوده است: به عنوان يك كشور قانونمدار نمي تواند فراتر از قانون با كسي رفتار كند. پس از لغو مصونيت قضايي نمايندگان پارلمان، دادگاه تركيه ١٥٤ نماينده را احضار كرده بود. تمام نمايندگان احضار شده به غير از اعضاي حزب دموكراتيك خلق به دادگاه مراجعه كردند. از ميان نمايندگان پارلمان احضار شده عضو حزب دموكراتيك خلق تنها يك نفر به دادگاه رفته بود. اعضاي بازداشت شده حزب دموكراتيك خلق بايد بدانند سياست نمي تواند سپري در برابر اقدامات شما باشد. شما مي خواهيد از سياست به عنوان يك ضمانت استفاده كنيد. اما در اشتباه بزرگي به سر مي بريد. شما كه از رجوع به دادگاه خودداري مي كرديد، اكنون نبايد در برابر نتايج كارتان اعتراض كنيد.
وي درباره اظهارات كمال قليچداراوغلو مبني بر اينكه كساني كه از طريق انتخابات بر سر كار مي آيند بايد باز هم از طريق انتخابات كنار گذاشته شوند، گفت: هيچ كس به اين مساله اعتراضي ندارد اما بايد نسبت به كساني كه دست شان با دست تروريست ها در يك كاسه است، مداخله كرد. اقدامات اخير نيروهاي دولتي تركيه، يك روند حقوقي عليه نمايندگان پارلمان است.
ييلديريم با اشاره به كند شدن سرعت اينترنت پس از بازداشت هاي اخير عليه اعضاي حزب دموكراتيك خلق كرد تركيه گفت: براي تدابير امنيتي به طور موقت اين اقدام انجام گرفت. پس از برطرف شدن اين تهديدات، سرعت اينترنت همانند گذشته خواهد شد.
انفجار پاسخي به بازداشت ها؟
ساعاتي پس از آغاز روند بازداشت هاي گسترده اعضاي حزب دموكراتيك خلق، انفجاري در استان دياربكر حداقل هشت كشته و ۱۰۰ زخمي برجا گذاشت. پ. ك. ك مسووليت اين انفجار را برعهده گرفت. به گفته يك منبع امنيتي، يك خودروي بمب گذاري شده در مقابل يك مركز پليس در منطقه باغلار در استان دياربكر واقع در شرق اين كشور منفجر شد. اين مركز پليس همان محلي بود كه نمايندگان بازداشت شده دموكراتيك خلق به آنجا منتقل شده بودند.
نومان كورتولموش، معاون نخست وزير تركيه در واكنش به اين انفجار در پيامي در توييتر ضمن محكوميت اين انفجار گفت: در برابر تروريسم تسليم نخواهيم شد.
بكر بوزداغ، وزير دادگستري تركيه نيز ضمن محكوم كردن انفجار اخير گفت: در جهان كشور ديگري وجود ندارد كه همانند تركيه به طور همزمان با چندين گروه تروريستي مبارزه كند.
اشاره وزير دادگستري تركيه به زنجيره اي از بمبگذاري هايي است كه در ١٨ ماه گذشته بارها و بارها مناطق مختلف تركيه را لرزانده است. هركدام از اين انفجارها را هم يك روز پ ك ك و يك روز داعش بر عهده مي گيرد.
يك قدم تا جنگ داخلي؟
اعضاي دموكراتيك خلق كه از بازداشت ها مصون مانده اند در نشست خبري به اين روند واكنش نشان دادند و اعلام كردند كه به نشانه اعتراض مقابل خانه ها يا دفاتر اين حزب در سرتاسر تركيه تحصن خواهند كرد. اين حزب همچنين خواهان تظاهرات گسترده در روز شنبه در اعتراض به بازداشت ها شدند. يكي از مقام هاي عاليرتبه اين حزب مي گويد: كه حزب حاكم در تركيه پس از كودتا دو راه داشت: دموكراسي يا ديكتاتوري. اين حزب از به مرز جنگ داخلي كشاندن تركيه هيچ ابايي ندارد. ما از حق قانوني خود براي مقاومت استفاده مي كنيم. اگر نمي خواهيم تركيه به سوريه، عراق، افغانستان يا پاكستان ديگري بدل شود بايد حافظ اصول دموكراسي بمانيم.
منبع :اعتماد
