فراتاب -گروه بین الملل: چندی پیش متن توافقتامه صلح میان دولت افغانستان و حزب اسلامی حکمتیار به امضا رسید. بسیاری از تحلیلگران این اقدام را گام مهمی به سوی صلح افغانستان دانسته و برخی نیز با نگاهی بدبینانه، آن را مانوری سیاسی- نمایشی از سوی دولت جهت بالا بردن وجهه دولت معرفی نمودند. این که توافقنامه مذکور تا چه حد می­تواند به روند صلح در افغانستان کمک نماید، موضوع محوری نوشته پیش رو را تشکیل می­دهد.

حزب اسلامی حکمتیار یک سازمان سیاسی - نظامی در افغانستان است که در ابتدا تحت عنوان حزب اسلامی فعالیت می­نمود اما بعد از انشعاب، به رهبری گلدبین حکمتیار به این نام شناخته شد. این حزب از زمان تأسیس خود با تمام دولت­های افغانستان مخالف بوده و به جنگ پرداخته است. مخالفت با دولت و یا گروه­های خارجی نیز از دیگر اهداف این حزب می­باشد.

حزب اسلامی حکمتیار چندی پیش و در اوایل مهر ماه امسال (1395) با تلاش دولت افغانستان به میز مذاکره وارد و پس از مشورت، توافقنامه­ای موسوم به توافقنامه صلح را امضا نمود که حاصل آن تأکید بر تعهدات دو جانبه­­ در برخی از مسائل سیاسی و نظامی است. چنانچه طبق توافقنامه دولت تضمین نمود نام گلبدین حکمتیار و سایر سران حزب اسلامی افغانستان از فهرست سیاه سازمان ملل و آمریکا حذف گردد و رهبر و اعضای حزب اسلامی در رابطه با اقدامات سیاسی و نظامی گذشته مصونیت قضایی داشته باشند. علاوه بر این، حق فعالیت سیاسی حزب اسلامی در تمامی ابعاد سیاسی و اجتماعی مطابق با قوانین جاری در کشور، به رسمیت شناخته شد. در مقابل، حزب اسلامی نیز متعهد شد قانون اساسی را رعایت، آتش بس دایمی را برقرار و تحریکات نظامی خود را متوقف نماید. همچنین حزب اسلامی، بر انحلال تشکیلات نظامی خویش و قطع روابطش با گروه‌های مخالف دیگر نیز تأکید نمود. مجموع این تعهدات که در قالب توافقنامه صلح تجلی یافت، باعث شد بسیاری امضای این متن را گامی مهم و موفقیتی بزرگ در مسیر صلح معرفی نمایند؛ زیرا به زعم این گروه گلدبین حکمتیار از جمله رهبران مهم و بانفوذ افغانستان است که در صورت پایبندی به تعهدات خود، می­تواند نقش مؤثری در روند صلح کشور ایفا نماید. این گروه معتقدند نفوذ گلدبین حکمتیار به حدی می­باشد که بسیاری از افراد و یا حتی احزاب انشعابی از این حزب، همچنان خود را وفادار به او می­دانند. گذشته از این، حزب اسلامی جزء اولین احزاب و گروه­هایی است که حمایت رسمی خود را از داعش اعلام و آن را به رسمیت شناخته است. این حزب در یکی از اعلامیه­های خود بیان کرده بود که در صورت جنگ میان طالبان و افراد وابسته به داعش، از داعش حمایت خواهد کرد. این روند به زعم بسیاری از کارشناسان، در صورت تحقق می­توانست آینده امنیت در افغانستان را به خطر اندازد؛ اما توافقنامه صلح تا حدودی می­تواند مواضع این حزب نسبت به داعش را تعدیل نماید.

اما مخالفان به اندازه حامیان صلح، خوشبین نبوده و معتقدند این توافقنامه تأثیر چندانی بر روند صلح و یا جنگ در افغانستان نخواهد داشت. مخالفان معتقدند با ورود بسیاری از اعضای حزب به بدنه سیاسی کشور در سال­های گذشته، صحبت از مشارکت سیاسی اعضای حزب تا حدودی بی­معنا می­باشد. چنانچه در سال 1393، حزب اسلامی با حمایت از نامزدی قطب­الدین هلال در انتخابات ریاست جمهوری، رسماٌ وارد فعالیت­های سیاسی گشته است.

از طرفی مخالفان بر این باورند که توافقنامه مذکور بیش از آنکه حاصل تلاش دولت و برخاسته از شرایط کشور باشد ناشی از تلاش­های دولت پاکستان بوده است؛ زیرا پاکستان درصدد است با واسطه قرار دادن این حزب، از فشارهای بین­المللی و از جمله فشار غرب و آمریکا بکاهد؛ چزا که آمریکا بارها پاکستان را تهدید نموده است در صورت عدم همکاری به روند صلح در افغانستان، کمک­های مالی خود به این کشور را قطع خواهد نمود. به اعتقاد این گروه، دولت افغانستان نیز در شرایطی که با عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت به اختلاف برخورده و در رونده صلح با طالبان نیز با شکست مواجه گردیده، تلاش کرده تا از این شرایط به عنوان فرصتی نمایشی برای بهبود چهره­ی خود استفاده نماید.

گذشته از تحلیل تمامی آراء مخالفان و موافقان، به زعم نویسنده گرچه نمی­توان توافقنامه مذکور را اقدامی کاملاً مؤثر با تأثیرات آنی و مستقیم بر روند صلح و یا جنگ در افغانستان دانست؛ اما واقعیت آن است که در صورت التزام و پایبندی دو طرف به مواد توافقنامه، می­توان از آن به عنوان اقدامی مؤثر در آینده صلح و امنیت افغانستان نام برد. گرچه قدرت سیاسی و نظامی این حزب در مقایسه با طالبان از جایگاه پایین­تری برخوردار می­باشد و ازسویی بسیاری از اعضای مهم حزب اسلامی، جذب طالبان گشته­اند؛ اما واقعیات تاریخی حکایت از آن دارد که این حزب در طول حیات خود توانسته بسیاری از دولت­های افغانستان را با خطرات و چالش­های جدی مواجه نماید. از این رو حزب اسلامی به صورت بالقوه و با تحقق شرایط لازم، می­تواند مخالفت خود را در اشکال مختلف نظامی به فعلیت رسانده و بر روند امنیت کشور تأثیر گذارد. در حالیکه توافقنامه صلح می­تواند به پیشگیری از هر نوع اقدام احتمالی این حزب در آینده، کمک نماید.

زهرا سعیدی دانش آموخته علوم سیاسی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است