فراتاب – گروه بین الملل: تغییر نام گروه رادیکال جبهه النصره به جبهه فتح الشام مانند تغییر نام خرس به آهو یا همچون گرگی است که تلاش می کند با پوستین میش تغییر ماهیت دهد حال آنکه نه خرس با تغییر پوست، آهو می شود و نه گرگ با پوستین میش ذاتش عوض می‎شود. ماهیت جبهه النصره خشونت و استفاده از شیوه های رادیکال و تروریسم است و بی شک «بازی با کلمات» واقعیت را تغییر نمی‎دهد.

شبکه‌ های خبری العربیه و الجزیره در اقدامی هماهنگ، عصر پنجشنبه 7 مردادماه با پخش مصاحبه ضبط شده رهبر گروه النصره، جدایی و قطع ارتباط این گروه از سازمان القاعده را به نقل از الجولانی پخش کردند. گروه جبهه النصره اندکی پس از آغاز بحران سوریه در سال 2011 (1389) تشکیل شد. لازم به ذکر است که گروه داعش ابتدا بخشی از جبهه النصرخ به شمار می آمد که ظاهرا در سال 2013 از آن جدا شد.

اقدامات خشونت آمیز و استفاده معمول از شیوه های تروریستی باعث شد تا شورای امنیت، جبهه النصره را در فهرست تحریم های خود قرار داد هرچند این گروه در بسیاری از مناطق سوریه، همسو با گروه های مورد حمایت آمریکا و کشورهای عربی مبارزه می کند. الجولانی، جدایی و قطع ارتباط النصره از سازمان القاعده را پیرو چراغ سبز ایمن الظواهری سرکرده القاعده اعلام کرد و متعاقب آن، در نطق تلویزیونی اش از تغییر نام جبهه النصره به جبهه فتح الشام خبر داد. ایمن الظواهری در همان روز (7 مرداد) با انتشار بیانیه ای که تلویحا حاکی از اختلافات درونی گروه های اسلامگرای افراطی در سوریه است از جبهه النصره شاخه خود در سوریه خواست به منظور حفظ وحدت و ادامه جنگ در سوریه، ارتباطات خود را با این سازمان قطع کند. اما تغییر نام گروه جبهه النصره به جبهه فتح الشام مانند تغییر نام خرس به آهو یا همچون گرگی است که تلاش می کند با پوستین میش تغییر ماهیت دهد حال آنکه نه خرس با تغییر پوست، آهو می شود و نه گرگ با پوستین میش ذاتش عوض می‎شود.

ماهیت جبهه النصره توام با افراط و خشونت است و «بازی با کلمات» واقعیت را تغییر نمی‎دهد. ‎غرب، عربستان، ترکیه و قطر تلاش می کنند با جدایی جبهه النصره از القاعده، آن را یک گروه میانه رو و معتدل معرفی کنند. هدف شان از این بازی، خارج کردن النصره از فهرست های تروریسم و تحریم های بین المللی است. تغییر نام و پرچم جبهه النصره، فراری تاکتیکی با بهره برداری از بسترهای به اصطلاح حقوقی به منظور سرپوش گذاشتن بر اقدامات افراطی در سوریه است؛ موضوعی که مایکل هورتون، تحلیلگر بنیاد جیمز استون در نشریه آسیا تایمز بر آن صحه گذاشته است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های سیاسی سوریه که در تاریخ 22 بهمن سال گذشته منتشر شد، حدود 470 هزار نفر از مردم سوریه به صورت مستقیم و غیر مستقیم در جریان این ناآرامی ها کشته و بیش از 9/1 میلیون نفر زخمی شدند. در ناآرامی های 5 ساله سوریه، میلیون ها نفر نیز در داخل و خارج از این کشور جنگ زده آواره شدند.

اهداف جدایی جبهه النصره از القاعده و تغییر نام آن:

برخی از این اهداف را می توان این چنین برشمرد:

• کشورهای عربی در صدد هستند برخی انتقادها درباره ارتباط جبهه النصره با سازمان القاعده را کاهش دهند تا اختلافات درون سازمانی تروریست ها به فروپاشی این جبهه تروریستی منجر نشود.
• این جدایی نشان از جنگ قدرت داخلی در درون جریان های تروریستی فعال در سوریه است. اقدام جبهه النصره در تغییر نام خود به جبهه فتح الشام و اعلام جدایی از القاعده بدون تغییر ایدئولوژی تروریستی شان رخ داده است که این امر نشان می دهد حامیان این گروهک هدف راهبردی برای پشتیبانی از همگرایی و تلاش برای رفع واگرایی تروریست ها در تحقق اهداف اربابان خود را پیگیری می کنند.
• حامیان تروریست های النصره-شاخه القاعده در سوریه- قصد دارند چهره زشت و تروریستی این گروهک را ترمیم کنند و به این منظور با معرفی چهره میانه رو از این گروهک و حضور این گروهک در چانه زنی های سیاسی می کوشند از آثار منفی حاصل از هرگونه توافق سیاسی بر سر آینده سوریه جلوگیری کنند. با تغییر ساده نام، آثار جنایت هایی که این گروه و سایر گروه های تروریستی و تکفیری در سوریه مرتکب شده اند به این زودی پاک نخواهد شد و از بار مسئولیت این گروهک و حامیان خارجی آن نخواهد کاست.
• همچنان که پیش تر اشاره شد این تغییر نام می تواند با هدف کمک به تلاش ها برای خارج کردن جبهه النصره از فهرست گروه های تروریستی باشد.
• تغییر نام این گروهک تکفیری-تروریستی و ارائه تصویر میانه رو و معتدل از آن موجب نمی شود از بمباران ائتلاف آمریکایی مصون بماند.
• با معرفی جبهه النصره به عنوان یک جبهه معتدل، توجیهی برای سرازیر شدن احتمالی کمک های مالی از سوی غرب، آمریکا و کشورهای حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان و قطر برای این جبهه تروریستی در سوریه فراهم می شود. مجله آمریکایی فارین پاليسی اخیرا به کمک های مالی قطر به این گروه پرداخته است. سازمان امنیت و اطلاعات اروپا نیز در گزارشی به اقدام عربستان برای انتقال مواد شیمیایی خفه کننده ای از مرز اردن با هدف رساندن به اعضای النصره خبر داده است. پایگاه اینترنتی نشریه السفیر لبنان نیز از اخباري پرده برداشت که از نقش دوگانه سازمان جاسوسی آمریکا در سوریه حکایت دارد. بر اساس این داده ها،  این سازمان، بخش گسترده ای از حمایت های خود را که متوجه مخالفان موسوم به میانه در سوریه کرده، صرف پشتیبانی از جبهه النصره می کند؛ گروهی که از اواخر سال 2012 در فهرست سازمان های تروریستی اعلام شده از سوی آمریکا قرار دارد. بر اساس اطلاعاتی که رهبران برخی گروه های مخالف سوری در جنگ رسانه ای خود علیه جبهه النصره طی هفته های گذشته منتشر کرده اند، بخش اعظمی از حمایت تسلیحاتی آمریکا در سوریه نصیب جبهه النصره می شود.
• مانع تراشی آمریکا و اعراب در حملات روسیه علیه مواضع النصره، یکی دیگر از این اهداف است؛ این امر موجب شد توافق جان کری و سرگئی لاوروف در مسکو در باره هدف قرار دادن النصره بی نتیجه بماند زیرا جبهه ای که در مورد حمله به آن توافق شده است، تغییر رنگ داده و اکنون بر اساس دسته بندی های غرب «میانه رو» شده است.
• تغییر نام جبهه النصره با سناریوی تل آویو برای ایجاد نوار امنیتی در مرزهای جولان اشغالی علیه ارتش سوریه از یک طرف و داعش از طرف دیگر مرتبط است. در این ارتباط اشاره به گزارشی از روزنامه یدیعوت آحارونوت نیز که از قصد تل آویو برای کمک رسانی به جبهه النصره مستقر در مناطق حدفاصل بین جولان اشغالی سوریه و فلسطین اشغالی خبر داده، قابل توجه است. این کمک ها در قالب یک سازمان اسرائیلی-آمریکایی انجام می شود و این سازمان قصد دارد به صورت منظم و علنی به تروریست های این جبهه کمک کند. هدف این سازمان، ایجاد منطقه امن تحت کنترل سازمان تروریستی النصره برای حمله به ارتش سوریه است.

اعلام جدایی جبهه النصره از سازمان القاعده و تغییر نام آن به جبهه فتح الشام، دلایل روشنی دارد و با انگیزه های مشخصی صورت گرفته است. این دلایل با لحاظ تحولات میدانی و سیاسی جاری در سوریه قابل درک است.

دلایل اعلام جدایی جبهه النصره و تغییر نام آن:

• شکست های گروههای رادیکذل و پیشرفت تدریجی ارتش سوریه: سخنان الجولانی در حالی پخش شد که گروه های از جمله جبهه النصره در سوریه در همه سطوح دستخوش سردرگمی شده اند و در مقابل ارتش سوریه و متحدانش همچنان در حال به ثمر نشاندن پیروزی در مقابله با افراد مسلح هستند که جدیدترین دستاورد آن تسلط بر شهر بنی زید و کارخانه های «لیرمون» در حومه حلب بود. نکته درخور تامل اینکه الجولانی اواخر سال گذشته در مصاحبه ای مخالفت قاطع خود را با جدایی از القاعده و کوتاه آمدن از اصول ثابت خود اعلام کرده بود. این اظهارات با توجیهاتی که اکنون برای قطع ارتباط از القاعده ذکر کرده، تناقض دارد.
• فروپاشی جبهه النصره از درون و کشته شدن چهره های سرشناس مخالف قطع ارتباط النصره با القاعده به دست الجولانی و در نهایت اقدام او به اعلام جدایی از القاعده به معنی دست برداشتن-گرچه صوری- از تشکیل به اصطلاح خلافت اسلامی و پذیرش نتایج توافق بین المللی درباره بحران سوریه است؛ موضوعی که با اهداف اعلامی آنان برای حضور در سوریه متناقض است.
• تاثیر پشت پرده ریاض: غرض عربستان از حمایت از این گروه، تغییر کاربری آن برای پیشبرد منافع خود در سوریه است که در شرایط موجود با معتدل معرفی کردن این جریان می تواند به آن دست یابد.
• تامین منافع تل آویو همسو با جبهه سازشکار به رهبری ریاض از دیگر دلایل این انشقاق است. پایگاه تحلیلی انگلیسی «آی اچ اس جینز» در گزارشی به نقل از وزیر جنگ اسرائیل نوشت که داعش هیچ تصمیمی برای حمله به تل آویو ندارد. این پایگاه تحلیلی از یعلون نقل کرده که برخی خدمات گروه های تروریستی مانند جبهه النصره در تامین منافع رژیم سبب شده است تا داعش توان و جرات نزدیک شدن به خطوط قرمز ما را نداشته باشد.

امین خطیط، تحلیلگر لبنانی بر این باور است که اعلام الجولانی مبنی بر جدایی از القاعده و تغییر نام جبهه النصره، یک تاکتیک نظامی است. او معتقد است هر گروه یا تشکلی در صورتی که در معرض شکست منجر به فروپاشی قرار گیرد به تغییر نام یا انحلال کلی و بازتشکیل خود دست می زند. به باور او با این تغییر نام، جبهه النصره درصدد است زمینه مقبولیت این گروه را به عنوان یک گروه اپوزیسیون نزد غرب فراهم کرده تا بتواند از آن در میز مذاکرات استفاده کند. در غیر این صورت این تغییر نام، استراتژی و تغییر در رویکرد و گرایش تکفیری-تروریستی این گروه به شمار نمی رود.

هرچند واکنش رسمی آمریکا درباره این تغییر نام با موضع واقعی این کشور تفاوت اصولی دارد، اما واشنگتن با هرگونه عملیات نظامی علیه جبهه النصره در سوریه مخالفت کرده است. عربستان سعودی و قطر و برخی دیگر از دولت های منطقه به حمایت مالی و تسلیحاتی از این  گروه پرداخته اند که پیشتر در این نوشتار به برخی مصادیق آن اشاره شد.

نتیجه گیری

تغییر نام هرگز موجب نمی شود تاریخ، کارنامه دهشتناک این گروه را فراموش کند و هیچ کس به تغییر عملی و بنیادین در فکر و ایدئولوژی النصره متقاعد نخواهد شد. النصره همچنان حاصل افکار القاعده است و تغییر نام آن، تاکتیکی برای جذب گروه های مسلح دیگر مورد حمایت شیوخ عرب است. این جدایی بیانگر طرح های رژیم های عربی و تلاش آنان برای یکپارچه کردن گروه های تروریستی در قالب یک تشکل مقبول است، زیرا الجولانی از جدایی سخن گفت و هرگز نقض بیعت با القاعده را اعلام نکرد. گروه النصره، بزرگترین گروه تروریستی مسلح پس از گروه داعش در سوریه محسوب می شود و تغییر نام و جدایی تنها در ظاهر و شکل ماجراست زیرا بیانیه الجولانی از شیوه و رویکرد جدید سخن نگفته و اعلام نکرده که از شیوه و راه القاعده دست برداشته است.

رحمان میاح- کارشناس مسائل خاورمیانه

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است.