فراتاب - گروه سینما: خرچنگ (The Lobster)، اولین فیلم انگلیسی زبان کارگردان یونانی تبار، یورگس لانتی موس است که در سال ۲۰۱۵ برنده جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم کن شده است. خرچنگ داستان شهری است که افراد مجرد و بدون جفت را نمی پذیرد و افراد را به هتلی می فرستد تا ظرف 45 روز همسری انتخاب کنند و اگر موفق به یافتن جفت نشدند به حیوانی خودخواسته بدل شوند. از قضا داستان با ورود معماری تنها و غمگین به هتل آغاز شده و در ابتدای فیلم وی خرچنگ را از میان تمامی حیوانات برمی گزیند تا در صورت نیافتن جفتی به آن بدل شود. در ادامه معمار بر علیه قوانین سفت و سخت هتل برمی آشوبد و در حین فرار از هتل با گروهی جنگلی آشنا می شود که برگزیدن جفت را محکوم کرده و مجردی را حکم می کنند. درنهایت معمار به زنی از میان جنگلیان علاقه مند شده و علیه ی گروه دوم نیز عمل می کند و جنگلیانی که از ماجرا باخبر می شوند، به عنوان مجازات زن را نابینا می کنند. قانون جفت گزینی در شهر نیز حکم می کند که جفت ها شباهت هایی با یکدیگر داشته باشند از همین رو معمار پس از فرار از جنگل به همراه زن تصمیم به کور کردن خود گرفته تا با ایجاد شباهتی از این دست با زن ازدواج کند. در پایان، فیلم با پایانی باز و تصویری از معمار، هنگام جدال با خود برای کور کردن خویش پایان می گیرد.
برگزیدن نام خرچنگ برای فیلم مذکور بی دلیل نیست. در اساطیر یونانی یکی از خوان های مبارزه ی هرکول خوان دوم آن و مبارزه با هیدراست. هیدرا نام ماری 9 سر بود که پس از بریدن هر سر، سری دیگر در جای آن رشد می کرد. هنگامی که هرکول متوجه شد با روش‌های معمولی، قادر به کشتن هیدرا نیست، از برادرزاده خود، یولائوس، کمک خواست. یولائوس (که احتمالاً ایده خود را از آتنا گرفته بود)، به هرکول پیشنهاد داد که محل بریدگی سرهای هیدرا را با آتش بسوزاند. هر بار که هرکول یکی از سرهای هیدرا را قطع می‌کرد، یولائوس محل قطع‌شدگی را می‌سوزاند. هرا وقتی متوجه شد هرکول در حال شکست دادن هیدراست، خرچنگ عظیم‌الجثه‌ای را برای بهم ریختن تمرکز هرکول، به سمت او فرستاد که هرکول آن را با پاهای قدرتمند خود له کرد. پس از آن هِرا اين خرچنگ را در آسمان قرارداد.

فیلم خرچنگ تقابل میان دو اتوپیا با تصاویری تماما پاداتوپیایی است. اتوپیای نظم در میان دو گروهی که سعی در ساخت نظمی تحمیلی و اروتیکی دارند به چنان ساز و کار بی رحمانه ای منتهی می شود که فیلم را مشحون از صحنه های خشن و شکار انسان ها می کند. اتوپیای نظم چنان در مقابل بی نظمی مقاومت می کند که از هر ایدئولوژی ای فراتر رفته است، گویا اتوپیا خود محرک چیزی از جنس هماهنگی کامل به هر قیمت است. هتل نماد اتوپیای مدرن شهری است. همه چیز در هتل پاکیزه و تحمیلی است. هتل نماد چیزی ظاهری اما توخالیست که ساکنانش نیز بیشتر از اینکه چیزی را ذاتا قبول داشته باشند، اتوماتیک وار و بی منطق به آن عمل می کنند. جنگل در مقابل هتل هیچ نظمی ندارد همه چیز از بی نظمی آنارشیستی اعضایش حکایت دارد جز اتوپیایی که باید به هر قیمت حفظش کرد. در فیلم لانتی موس، آرمان هایی این چنینی، فارغ از این که در کجا و چگونه حکم می رانند، چنان پرنفوذ و سفت و سختند که هیچ چیزی از ذات اصیل انسانی را برنمی تابند. معمار فیلم لانتی موس، همان خرچنگ جدال هرکول و هیدراست. در میان نبرد دو غول، با شکوه خدایگانی گرفتار می شود اما با پذیرش بی منطق یکی از نظمها که شباهت ظاهری را برای جفت گزینی در اولویت دارد، له می شود. آرمان علیه ی آرمان فیلم خرچنگ داستانی عاشقانه و آشکارا سیاسی است که همیشه خرچنگ ها را بی خبر، در پای آرمانی نادیدنی له میکند. لانتی موس در فیلم خرچنگ داستان اجزای کوچک اجتماعی را ذکر می کند که همیشه در جدال میان هرکول ها و هیدراها آسیب میبینند. انگار که لانتی موس می خواسته چون هرا، خرچنگها را در آسمان قرار دهد.

مهدی سبز پژوهشگر حوزه سینمای سیاسی

بازنشر مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است