فراتاب ـ گروه بین‌الملل: واکنش اردوغان و طرفداران آکپارتی به کودتاگران، چنان غیر منتظره و خشن بود که این نظریه را تقویت می کرد که گویا کودتا توطئه خود اردوغان و نزدیکانش جهت حذف منتقدان و مخالفان بوده است اما شواهد بیانگر این واقعیت است که کودتا نمی تواند طرح خود اردوغان باشد. شنود پیام های مخابره شده میان خلبانان مسئول کوبیدن مراکز قدرت توسط دستگاه امنیتی میت، فرود هواپیمای اردوغان به عنوان یک هواپیمای مسافرتی و نیز اختلافات عمیق میان ارتش، در زمره شواهدی است که بخشی از بدنه ارتش، مصمم به حذف اردوغان بوده و ریشه داربودن تنش و اختلاف را در بدنه حاکمیت بایستی جدی گرفت.
خشونت عریان و داعش وار طرفداران آکپارتی و نیز واکنش شتابزده و غیرواقع گرایانه اردوغان در حذف گسترده منتقدان و مهمتر از همه متهم کردن فتح الله گولن، از رهبران اسلام گرای صاحب جایگاه و پرنفوذ ترکیه به دخالت در کودتا نشانگر عمق گسترش تنش و اختلاف به تمامی لایه های قدرت در ترکیه است.
دیر زمانی است ترکیه گرفتار چالش تنش میان سکولارهای وفادار به میراث آتاتورک و اسلام گراها از یک سو و نیز کردها و ترک ها از دیگر سو است و اینک نیز تنش میان اسلام گرایان وفادار به گولن و اردوغان که مدت هاست مانند خاکستر زیر آتش در حال گر گرفتن است به مجموعه این تنش ها اضافه شده و ترکیه را تبدیل به یکی از کشورهای پرتنش منطقه کرده است.
گسترش این همه زاویه بندی و فزونی یافتن این همه شکاف که فرآورده اش کودتای ناکام ارتش بود بیانگر این پیام است که تنش و اختلافات بطن جامعه ترکیه چنان جدی و گسترده و عمیق است که هر لحظه امکان جنگ داخلی می رود و بی گمان اینک نیز نشانه های تمام عیار یک ستیز نرم افزاری داخلی به وضوح مشاهده می شود. بی شک خطر جنگ داخلی در ترکیه، می تواند غرب رافراروی چالش های نوظهوری در منطقه خاورمیانه قرار دهد. چراکه ترکیه فارغ از همسایگی با غرب دارای پتانسیلی عظیم از اسلام خواهی افراطی از سنخ داعش و مهمتر اینکه فارغ از تاثیرگذاری بر دیگر مسلمانان سنی مذهب منطقه، دارای پیشنیه تاریخی ستیز گفتمانی سخت افزاری و نرم افزاری با غرب بوده است.
غرب مدت هاست از نضج گرفتن و گسترش خزنده وار رویکردهای غرب هراسانه و گفتمان غرب ستیزی در قالب گسترش شبکه های اسلام سیاسی در عمق لایه های تاثیرگذار جامعه ترکی و حتا مدافعان سنتی سکولاریسم و حافظان میراث آتاتورک یعنی ارتش نگران است. از این منظر رویکردهای غرب ستیزانه ترکیه ، در کنار خطر داعش و پتانسیل های بالقوه کشورهای مسلمان منطقه، می تواند جامعه غربی و خاصه کشورهای اروپایی را با خطر بسیار جدی مواجه سازد. با این توصیف این پرسش فراروی ما قرار می گیرد که با علم بر این واقعیت ، آیا غرب در راستای رهایی از این خطر بالقوه به جذب سریع ترکیه در اتحادیه اروپا بر خواهد آمد یا اینکه گزینه سکوت و هدایت ترکیه به جنگ داخلی را برخواهدگزید؟
در این مهم شکی نیست که غرب و خاصه کشورهای اروپایی نمی تواند یک ترکیه آسیایی هم مرز با کشورهای ناآرامی چون عراق و سوریه را بپذیرد . کشوری که گفتمان اسلام گرایی اینک به مثابه گفتمان غالب در جامعه هویداست و نشانه های افراطی آن نیز در این روزها به وضوح مشاهده می شود. پذیرش ترکیه به مثابه بخشی از جامعه اروپا ریسک بسیار خطرناکی برای غرب است و از این منظر تحقق این گمانه، از جانب کشورهای اروپایی بعید و هزینه بردار و ناپذیرفتنی است. از دیگر سو نیز بستن در به روی ترکیه، ممکن است این گمانه زنی را تقویت بخشد که ترکیه پس از کودتا به کانون اسلام گرایان افراطی تبدیل شود و به سهولت امنیت اروپا را نشانه بگیرند. بعید نیست جهت رهایی از این خطربالقوه، اروپا گسترش تنش داخلی و تبدیل ترکیه به یک سوریه ثانی را در اولویت سیاست خارجی خود مدنظر قرار ندهد اگرچه این گزینه نیز خود اروپا را در معرض هجوم اسلام گرایان و غیر اسلام گرایان ترکیه قرار دهد. با این وجود کشورهایی اروپایی ناگزیر از اتخاذ یک رویکرد کم هزینه در مقابل ترکیه برخواهند آمد به عبارتی مهندسی آینده ترکیه از جانب غرب و انتخاب یک گزینه کمتر هزینه بردار، شاید در روزها و ماه های آینده تبدیل به یکی از الویت های اصلی سیاست خارجی غرب و خاصه کشورهای اروپایی قرار گیرد.
مغفول نماند در این میان ممکن است روسیه به مثابه یکی از بازیگران مطرح در سطح منطقه و جهان، در راستای گسترش نگرانی و خطر اروپا و به عبارتی گرفتن امتیاز از غرب به گزینه دیگری بیندیشد که چندان خوشایند غرب نباشد البته فراموش نشود تحولات خاورمیانه چنان شتابناک و متغیرها چنان متنوع و متکثر هستند که پیش بینی آینده خاورمیانه سخت و حتا غیر ممکن است از این رو بایستی منتظر تحولات آینده منطقه و نوع بازی اردوغان نشست. اردوغان در این مدت نشان داده علرغم فول های گسترده سیاسی هنوز کارت هایی در سبد خود دارد اگرچه بعید می نماید ترکیه بار دیگر جایگاه پیشین خود را بدست بیاورد و کشورهای غربی از آینده موج اسلام گرایی ترکیه احساس امنیت نمایند.
