فراتاب - اردشیر پشنگ: این کتاب که پژوهشی تاریخی در خصوص جنبش مبارزاتی کردهای عراق در دهه 1980 به شمار می رود برای نخستین بار به یکی از مهمترین مقاطع و رویدادهای موثر بر جنبش مبارزاتی کردهای عراق پرداخته است. نویسنده کتاب «اردشیر پشنگ» از فارغ التحصیلان روابط بین الملل و پژوهشگران فعال در حوزه مسائل خاورمیانه با تمرکز بر مساله کردهاست و از وی تاکنون چندین کتاب و مقاله علمی منتشر شده است. پشنگ این کتاب را از پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه تهران مستخرج کرده و پس از بررسی‌های بسیار و اصلاح و گفت‌وگو با متخصصان آگاه این حوزه در ایران و کردستان عراق و ... ، و با همکاری مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تبدیل به کتاب نموده است.

پشنگ در مقدمه کتاب در خصوص چرایی جهش قابل توجه وضعیت کُردها در سالهای اخیر چنین نوشته است: «مطمئناً این دستاوردهای فعلی در اقلیم کردستان یک‌شبه به‌دست نیامده و همه این‌ها حاصل تلاشی گسترده و دامنه‌دار و پر کش و قوسی بوده است که از نخستین سال‌های سده بیستم به شیوه‌های مختلف مبارزه مسلحانه، مدنی و... آغاز شده و تا به امروز همچنان ادامه داشته و خواهد داشت.»

به اعتقاد وی در ایجاد وضعیت کنونی در کردستان عراق، مسائل و حوادث و دوره‌های تاریخی زیادی تأثیرگذار بوده‌اند. از منظر نویسنده «یکی از مهم‌ترین حلقه‌های این زنجیر به دوره زمانی چندساله‌ای در دهه 1980 بازمی‌گردد که در ابتدای آن جنبش مبارزاتی کردهای عراق پس از سال‌ها اتکای بیش از اندازه به کمک‌های شاه ایران و حمایت‌های امریکا به‌ناگاه با امضای معاهده 1975 الجزایر و پشت‌کردن شاه به آنان مواجه شد و درنتیجه پنج سالی بود که دوران افول و نزول سختی را سپری می‌کرد؛ رهبر کاریزمایشان ـ ملامصطفی بارزانی ـ پس از چند سال گوشه‌نشینی اجباری، نهایتاً هزاران کیلومتر دورتر از خاک کردستان چشمانش را برای همیشه بر جهان فروبسته بود؛ جنبش دچار انشقاق‌ها و اختلافات عمیقی شده بود که کُردکشی و برادرکشی یکی از نخستین نتایج تلخ آن بود؛ سراسر کردستان عراق در زیر چکمه‌های دهشت‌زا و رعب‌انگیز بعثی‌ها گرفتار و اسیر و در رقت‌بارترین حالت ممکنش قرار داشت و بدتر از همه آنکه، گویی امید به آینده از کهن‌سرزمین مادها و از دل و فکر هزاران کُردِ آواره و بی‌حامی رخت بربسته بود. در چنین شرایطی، پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و سپس بروز جنگ میان دو همسایه دیرین به فرصتی بی‌بدیل برای کردها تبدیل شد که در سایه آن توانستند یک‌بار دیگر قامت راست کرده، نه‌تنها جنبش مبارزاتی خود را احیا کنند، بلکه زمینه‌ساز رقم‌خوردن سرنوشت امروز خود شوند.»

چگونگی تهیه کتاب                      شماره تماس کتابفروشی انتشارات مرز و بوم جهت سفارش کتاب «کردها در میانه جنگ ایران و عراق» در شهرهای مختلف ایران و خارج از ایران:02166481532

نگاهی گذرا به فصول کتاب

کتاب مذکور دارای 6 فصل است فصل نخست به «مبانی نظری پژوهش» پرداخته است و همانطور که اشاره شد نویسنده در آن برای بررسی و تبیین هرچه بهتر فرضیه اش از میان نظریه های مختلفی نظیر «جنگ و تغییر» و «حامی و پیرو» نهایتاً نظیر حامی –پیرو را انتخاب می کند ایدۀ اصلی در کتاب این بوده است که «وقوع جنگ ایران و عراق و فرصت‌های پیش آمده ناشی از آن مهم‌ترین عامل احیای جنبش مبارزاتی کُردهای عراق است. به عبارتی دیگر کمک های متقابل ایران و کردها به یکدیگر در قالب دو متحد برای هریک از آنان ثمرات و نتایج مثبت اما متفاوتی بدنبال داشته است. که این امر برای کردها زمینه ساز احیای جنبش مبارزاتی شان شده است.»

فصل دوم کتاب به «کردها از آغاز تا چهار تکه شدن جغرافیای سرزمین» اختصاص پیدا کرده است. در این فصل به اشتراکات تاریخی، فرهنگی، نژادی و سیاسی کردها با دیگر گروههای قومی و ملی ایرانی بصورت مبسوطی اشاره شده است و تاکید شده است ووقع جنگ چالدران در سال 1514 و شکست صفویه از عثمانی باعث از دست رفتن همیشگی دست کم دو سوم از خاک مناطق کردنشین از ایران شده است. سپس در برهه های دیگری نیز مناطقی از جمله سلیمانیه (1847) و خانقین (1913) از ایران جدا شده اند و به عثمانی الحاق گردیده است. در این فصل به نخستین جرقه های ملی گرایی در نزد کردها در امپراتوری عثمانی و تحولات مربوط به آنان تا هنگام وقوع جنگ جهانی اول اشاره شده است.

در فصل سوم «جنبش مبارزاتی کردهای عراق از آغاز تا افول (1919 -1979)» مورد بررسی قرار گرفته است بر اساس نوشته های این فصل جنبش مبارزاتی کردها پس از انتشار اخباری در خصوص توافق انگلیسی –فرانسوی سایکس –پیکو و دو سال پیش از تاسیس عراق تشکیل شد کردها در این برهه به مخالفت با تصمیم سازی بریتانیایی ها پرداختند اما مخالفت آنها بوسیله ارتش بریتانیا و متحدین عرب سنی شان عمدتاٌ دچار سرکوب و محدودیت قرار داشت. اما وقوع کودتای 1958 عدالکریم قاسم و سپس کودتای حزب بعث و .... باعث ایجاد تغییراتی در عراق و نیز در روند مبارزاتی کردها شد. در برهه ای از زمان که حزب بعث در عراق کودتا کرد به دلیل رقابت های منطقه ای این حزب با نظام سلطنتی حاکم در ایران، شاهد آن هستیم شاه با چراغ سبز آمریکایی ها به حمایت از کردها پرداخت اما درست در زمانی که فشار گسترده ای بر عراق وارد شاه با میانجیگری رئیس جمهور الجزایر مقدمات امضای معاهده 1975 الجزایر با صدام را فراهم ساخت که یکی از نکات کلیدی آن قطع کمک های شاه به کردها بود مساله ای که به شکست و فروکش جنبش کردهای عراقی در برابر رژیم بعث منجر شد.

در فصل چهارم «اهداف و نیات ایران و کردها برای همکاری پس از انقلاب 1979 -1988)» به رشته تحریر در آمده است. بر اساس استنادات و استدلالهای نویسنده، جنبش مبارزاتی کردهای عراق در ابتدای دهه 1980 یک جنبش رو به افول و جبهه های درگیری اش با رژیم بعث دچار رکود بود اما وقوع انقلاب اسلامی و سپس بروز جنگ میان ایران و عراق و همراهی و اتحاد کُردها با جمهوری اسلامی ایران باعث ایجاد فرصتی دوباره برای آنها شد تا جنبش خود را یکبار دیگر احیا کنند، مساله ای که در قدرت گیری کردها در دهه 1990 میلادی و بعدها در ایجاد حکومت اقلیم کردستان نیز تاثیر بسزایی داشته است.

عنوان فصل پنجم «کردها در جنگ ایران و عراق» است که نویسنده در آن به شرح چگونگی حضور و همکاری کردها و رزمندگان ایرانی در جنگ های مختلف بخصوص در جبهه شمال پرداخته است. در ششمین فصل نویسنده به اثبات فرضیه خود پرداخته است و عنوان آن را «جنگ ایران و عراق و احیای جنبش مبارزاتی کردهای عراق» نامیده است. و نهایتاً جمع بندی کتاب آخرین مبحث آن به شمار می رود.

پشنگ در مقدمه کتاب: مطمئناً  دستاوردهای فعلی در اقلیم کردستان یک‌شبه به‌دست نیامده و همه این‌ها حاصل تلاشی گسترده و دامنه‌دار و پر کش و قوسی بوده است که از نخستین سال‌های سده بیستم به شیوه‌های مختلف مبارزه مسلحانه، مدنی و... آغاز شده و تا به امروز همچنان ادامه داشته و خواهد داشت در این بین تحولات دهه 1980 که در این کتاب به آن پرداخته شده است نقشی کلیدی و بنیادین داشته اند

در خصوص اهمیت کتاب در پشت جلد آن نوشته است: «جنگ ایران و عراق برای جنبش مبارزاتی کردهای عراق هم دارای لحظه‌ها و واقعه‌های تراژیک و فاجعه‌بار همچون بمباران شیمیایی حلبچه و عملیات انفال توسط صدام بود –که طی آن ده‌ها هزار شهروند کرد اعم از پیر و جوان و کودک جان خود را از دست دادند- و هم به مثابه یک فرصت بی‌بدیل تاریخی برای احیای حرکت مبارزاتی‌شان علیه رژیم بعثی عراق به شمار رفت. طی این جنگ کردها یک بار دیگر فرصت تحرک یافتند و با قرار گرفتن در کنار ایران کم‌کم به یک بازیگر مؤثر نه‌تنها در صحنه جنگ بلکه بعضاً در سطح منطقه تبدیل شدند؛ مطمئناً تحولات این مقطع زمانی (1980 تا 1988) یکی از مهم‌ترین دوره‌هایی بود که کردها در سایه آن توانستند ضمن بازسازی احزاب و جریانات داخلی، یک بار دیگر جنبش مبارزاتی قدیمی خود را احیا کنند. همین امر در قدرت گیری آن‌ها در دهه 1990 و سپس تبدیل شدنشان به اقلیم کردستان عراق (2003) تأثیر غیرقابل انکاری داشت به نحوی که به باور نویسنده اگر انقلاب اسلامی ایران و بخصوص جنگ مذکور رخ نمی‌داد به احتمال بسیار امروز کردهای عراقی دارای موقعیت و اعتبار قابل توجه فعلی‌شان در عرصه بین‌المللی، منطقه‌ای و نیز داخلی عراق نبودند» لازم به ذکر است این کتاب در  352 صفحه با حمایت مرکز اسناد دفاع مقدس و قیمت 22 هزار تومان عرضه شده است.

بازتاب انتشار کتاب در خبرگزاری ها و سایتهای مختلف 

برای مشاهده متن خبر روی عنوان خبرگزاریها کلیک کنید

خبرگزاری ایرنا - کتاب کُردها در میانه جنگ ایران و عراق منتشر شد

خبرگزاری ایسنا - انتشار کتاب کُردها در میانه جنگ ایران و عراق از اردشیر پشنگ

خبرگزاری شفقنا - انتشار کتاب کُردها در میانه جنگ ایران و عراق

خبرگزاری کردپرس - کتاب کُردها در میانه جنگ ایران و عراق منتشر شد

مشرق نیوز - «کُردها در میانه جنگ ایران و عراق» منتشر شد

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس - معرفی کتاب: کُردها در میانۀ جنگ ایران و عراق

پایگاه خبری اتاق خبر - انتشار کتاب «کردها در میانه جنگ ایران و عراق» نوشته اردشیر پشنگ

جام کُردی - انتشار کتاب کُردها در میانه جنگ ایران و عراق

پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس - کتاب کُردها در میانه جنگ ایران و عراق منتشر گردید

خبرگزاری مهر بخش کردی - کتێبی "کورد لە نێوان شەڕی ئێران و عێراق" لە چاپ درا

خبرگزاری کردپرس بخش کردی - کتێبی "کوردەکان لە نێوان شەڕی ئێران و عێراقدا" بڵاوکرایەوە

باسنیوز - کتێبی "کورد لە نێوان شەڕی ئێران و عێراق"چاپ و بڵاو کرایەوە

چگونگی تهیه کتاب

برای تهیه کتاب کردها در میانه جنگ ایران و عراق می توانید به شماره تلفن 02166481531 در ساعات اداری (9:00 تا 16:30) تماس بگیرید مرکز مذکور کتابفروشی رسمی مرکز اسناد جنگ در خیابان انقلاب (تهران) می باشد.

دیگر کتب منتشر شده از اردشیر پشنگ

1. ترکیه گذشته، حال و آینده، اسدالله اطهری، اردشیر پشنگ و ... (مجموعه مقالات) تهران: مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه[1]، می 2015.
2. فرهنگ رجال و خاندان های معاصر عراق، صادق خرازی، اردشیر پشنگ و ... تهران: انتشارات عظام، ژوئن 2013.
3. خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز 2012، سیدسلمان صفوی، اردشیر پشنگ و ... (مجموعه مقالاتی از مرکز بین المللی مطالعات صلح)، د.سیدسلمان صفوی و همکاران، سپتامبر 2013.
4. خاورمیانه، آسیای مرکزی و قفقاز 2011، سیدسلمان صفوی، اردشیر پشنگ و ... (مجموعه مقالاتی از مرکز بین المللی مطالعات صلح)، قم: انتشارات سلمان و آزاده، سپتامبر 2012.
5. فرهنگ رجال معاصر عراق. صادق خرازی، اردشیر پشنگ و ... تهران: مرکز انتشارات مجلس شورای اسلامی، می 2011.
6. دیپلماسی یک بستر و چند رویا: خلیج فارس 2010، سیدسلمان صفوی، اردشیر پشنگ و ... (مجموعه مقالاتی از مرکز بین المللی مطالعات صلح)، قم: انتشارات سلمان و آزاده، دسامبر 2011.
7. خاورمیانه قفقاز سیاسی 2010، سیدسلمان صفوی، اردشیر پشنگ و ... (مجموعه مقالاتی از مرکز بین المللی مطالعات صلح)، قم: انتشارات سلمان و آزاده، آوریل 2011.
8. کرماشان. اردشیر پشنگ (سردبیر)، اربیل (عراق): انتشارات آراس، ژوئن 2009.
9. از کرماشان تا بارزان. اردشیر پشنگ (سردبیر)، اربیل (عراق): انتشارات آراس، می 2007.

[1] . Center for Scientific Research and Middle East Strategic Studies

این کتاب تقدیم شده است به:

به همه آنان که ضمن حفظ هویت­های قومی و ملی خود برای اثبات و یا توسعه خود اقدام به انکار و یا اضمحلال دیگری نکرده و انگاره­های ستیزه­جویانه و تهدیدزای قومی، ملی موجود در خاورمیانه همچون عرب –عجم، کُرد –ترک و یا کُرد –عرب را با نگاهی انسانی، مبتنی بر حقوق بشر و جهانشمول به ظرفیت­های فرصت ساز تبدیل می­کنند.

 و به امید

فردایی در همین نزدیکی که صلح، دوستی و همکاری همه ملل و اقوام و به تبع آن دولت­ها، مشخصه بارز منطقه بحران زده فعلی خاورمیانه شود.

تقدير و تشکر

جا دارد تا از زحمات و الطاف همه کسانی که مرا به شیوه­های مختلف در نگارش این پایان نامه یاری داده­اند تقدیر و تشکر کنم پیش از هر کسی می­بایست از یکایک اعضای خانواده­ام که بردبارانه و مهربانانه مرا همچون هر لحظه دیگر از زندگی یاری­گر بوده­اند تشکر کنم.

سپس سپاس خود را آراسته اساتید گرانسنگی می­کنم که اندک داشته علمی­ام و بخصوص پژوهش حاضر محصول شاگردی و بهره جستن از نظرات، دیدگاه­ها، انتقادات و پیشنهادات سازنده آنان بوده است. مطمئناَ تعداد اساتید و صاحب نظرانی که بر دیدگاه من تاثیرگذار بوده­اند بسیار فراتر از اسامی ذیل است اما این اساتید بصورت مستقیم­تری مرا در نوشتن این پایان نامه از مدد و ایده خود بهره­مند ساخته­اند: د.محمد علی شیرخانی (عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استاد راهنما)، د.ابومحمد عسگرخانی (عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استاد مشاور اول)، د.حسین اردستانی (عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و استاد مشاور دوم)، د.سیدعلی سادات اخوی (عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استاد داور)، د.قاسم افتخاری (عضو هیات علمی دانشگاه تهران و استاد درس روش تحقیق)، د.قدرت­ احمدیان (عضو هیات علمی دانشگاه رازی کرمانشاه)، د.جهانگیر کرمی (عضو هیات علمی دانشگاه تهران)، د.نادر انتصار (عضو هیات علمی دانشگاه آلابامای جنوبی ایالات متحده آمریکا)، د.بهرام مستقیمی (عضو هیات علمی دانشگاه تهران)، د.عبدالله رمضان­زاده (عضو هیات علمی دانشگاه تهران) و د.حمیرا مشیرزاده (عضو هیات علمی دانشگاه تهران).

همچنین از دوستان گرامی ­ام دکتر محمد صدیق احمد (جگرخوین)، حجر اردستانی، محمد بهرامی، ارشاد رشیدی رستمی، شهراد شهوند، ماهرو رشیدی، هرمز جعفری و هادی آذری که به شیوه­های مختلف مرا در نگارش و دفاع از این پژوهش یاری رساندند کمال تشکر را دارم.