فراتاب-گروه بین الملل/میکاییل سانیار: در سحرگاه ۱٦جولای ،۲٦م تیرماه جهان یک باره نظاره گر اتفاق تاریخی دیگر در خاورمیانه شد، خاورمیانه جایی است که سرعت تحولات به اندازه ای است که می توان دو جهان متفاوت را در دو ساعت نظاره گر شد. یک کودتا وجهان بدون اردوغان و یک شکست و بازگشتی دوباره به جهان سیاست بین الملل.
در تبیین کودتای ۱٦جولای لازم است روند تحولات دراین کشور ومنطقه را مدنظر قرار داد،حزب عدالت و توسعه که در کارنامه خود کارت توسعه اقتصادی را به همراه دارد با آمدن بهار نافرجام عربی و تحولات بعد از آن سیاست هایی را تعقیب نمود که نشان از سیر قهقرایی دموکراسی لنگ پای ترکیه به دامان اقتدارگرایی داشت. حمایت رجب طیب اردوغان از اخوان المسلمین مصر و سپس از بنیادگرایی اسلامی در منطقه آغاز این روند بود.
با ظهور دولت خود خوانده اسلامی موسوم به داعش، دولت ترکیه و رییس جمهور این کشور در معرض اتهام به حمایت از این جریان رادیکال شدند. هشدارهای مکرر غرب به دولت ترکیه مانع از ادامه این حمایت ها نشد، ترکیه به دلیل ممانعت از پیشروی و موفقیت نیروهای کرد در سوریه که اینک وجهه بین المللی یافته بودند و نیز در برابر حزب کارگران کردستان از سیاست هایی حمایت کرد که جامعه بین الملل را در بُهت فرو برد. رجب طیب اردوغان وحزب وی که در آخرین انتخابات پارلمان این کشور در دور دوم موفق به تاسیس کابینه منحصر بفرد خود و بدون شراکت سایر احزاب گردید، اینک سودای ریاست همیشگی در سر داشت، حذف آقای داوود اوغلو نخست وزیر این کشور و تصویب قانون لغو مصونیت سیاسی نمایندگان در این راستا قابل ارزیابی است، اما مسئله دیگر اینکه آقای اردوغان وحزب وی در دوران قدرت خود نقش موثری در کاهش ارتش و نظامیان در درون بدنه تصمیم گیری دولت داشته اند، امری که همواره مورد مخالفت ارتش بوده است.
سیاست های حزب عدالت و توسعه سبب ایجاد تنش در روابط بین الملل این کشور شده و باعث هشدار و رویارویی مقامات سیاسی غرب درقبال این سیاست ها گشته است. سرنگونی جنگنده روسی از سوی ترکیه مناسبات دو کشور را به هم زده و سیاست های دو کشور را در مقابل همدیگر قرارداد. پیشروی ها و موفقیت های چشمگیر یگانهای مدافع خلق و نیروهای سوریه دموکراتیک در بازپس گیری مناطق اشغال شده از سوی داعش که از حمایت همزمان نیروهای ائتلاف و روسیه برخوردارند، رجب طیب اردوغان و دولت ترکیه را مجبور به عذرخواهی رسمی از مسکو نمود، امری که وجهه سیاسی شخص اردوغان را به مخاطره افکند. ازسوی دیگر عادی سازی روابط با اسراییل از نگاه اسلامگرایان امری ناخوشایند بود، در ادامه این روند اخبار و شایعاتی از ارتباط مقامات ترک با بشار اسد رییس جمهوری سوریه به گوش می رسید.
با نگاهی گذرا به عوامل فوق و تک روی های سیاسی رییس جمهوری ترکیه می توان وقوع کودتای ۱٦جولای در این کشور را تحلیل نمود.
اما چهره دیگر وضعیت هراسان ترکیه، ناکامی کودتاچیان و شکست کودتا بود. وضعیت کودتا به گونه ای است که معمولا در ساعات اولیه، مقامات دولتی دستگیر و یا کشته می شوند، و نهادهای مهم سیاسی و مراکز استراتژیک نظامی به تصرف کودتاچیان در می آیند. اگرچه رییس کل ارکان ارتش ترکیه دستگیر و تلویزیون رسمی دولت بیانیه کودتاچیان را اعلام نمود، اما در ساعات بعدی رییس جمهور، نخست وزیر، تمامی احزاب و پارلمان این کشور از طریق شبکه های مجازی مردم را به حمایت از دولت قانونی فرا خواندند. تجمع مردم کودتاچیان را به عقب رانده و این ناشی از دو علت بود؛ اول آنکه سران کودتا برنامه منظم و هماهنگی جهت به دست گرفتن قدرت نداشته و همچنین کودتا اکثریت فرماندهان ارتش را درخود جای نداده بود؛ و دلیل دوم آنکه مردم ترکیه، احزاب و گروهها اعم از موافق یا مخالف از کودتا حمایت ننمودند و این به آن خاطر بود که تجربه خوب و موفقی از سه کودتای قبلی از جنگ جهانی دوم به این سو در این کشور نداشتند.
وقوع کودتای ناکام ۱٦جولای عملا دو راه پیش روی رجب طیب اردوغان و دولت آن کشور قرار خواهد داد. اردوغان قدرتمندتر از گذشته همانطور که در مصاحبه مطبوعاتی اش پس از شکست کودتا عنوان کرد به سیاست های قبلی اش ادامه می دهد و این راه را برای اقتدارگرایی در این کشور می گشاید؛ یا پس از آرام شدن اوضاع دموکراسی زخم خورده در ترکیه راه به سوی التیام می یابد.
کارشناس ارشد علوم سیاسی
