فراتاب گروه بین الملل: از آنجا که به گفته دکتر محسن رنانی اقتصاددان، رکود اقتصادی مهمترین دشمن نظام سیاسی است. ایران بعد از توافق هسته ای به دنبال باز پس گیری بازارهای از دست رفته خود طی سالیان تحریم های بین المللی است؛ لذا در ابتدا باید به این موضوع فکر کنیم که اقتصاد ایران برای سرمایه گذاران بزرگ بین المللی در زمینه جذب و سرمایه گذاری، از چه پتانسیل ها و جذابیت هایی برخوردار می باشد؟ و آیا می تواند با کشورهایی نظیر قطر و امارات متحده عربی در منطقه رقابت کند؟ ایران بعد از ونزوئلا، عربستان و کانادا بیشترین میزان ذخایر اثبات شده نفت خام جهان را به خود اختصاص داده که این رتبه با رسیدن ذخایر اثبات شده نفت خام ایران به 157 میلیارد بشکه به جایگاه سوم تغییر کرده است.
برای بررسی بیشتر این موضوع ابتدا در حوزه نفت و انرژی درگام نخست، باید تولید نفت ایران به صورت پایدار و دارای حداکثر توان باشد تا بار دیگر این صنعت بتواند به روزهای طلایی خود بازگردد. تحریم هایی که برای چندین سال ایران را از سرمایه گذاری های خارجی و صادرت محروم کرده بود به مدد توافق هسته ای در ظاهر پایان پذیرفته است. ایران در حال بازگشت به بازار شلوغ و پرهرج و مرجی هست که در آن اشباع عرضه جهانی، قیمت نفت را در سال گذشته 30 درصد کاهش داده است. ایران پس از لغو تحریم های اقتصادی در ژانویه بدنبال سرمایه گذاری خارجی برای احیای صنایع نفت، گاز و پتروشیمی خود است. از سویی دیگرآمریکا تا سال 2035 تمامی مصارف انرژی خود را با تکیه بر مخازن نفت شیل پوشش خواهد داد، اما این به معنای ورود به دوره جدیدی از وفور منابع نفتی نیست، شاید تولید منابع شیل بازار را تا چند سال آینده تحت تاثیر قرار دهد، اما در آینده ای طولانی تر خاورمیانه با تولید نفت ارزان خام به عنوان مرکز انرژی دنیا باقی خواهد ماند.
به عقیده نگارنده ایران باید دکترین اقتصاد انرژی را از اولویت های مورد نیاز بخش انرژی قرار دهد و زمینه پایداری رشد این صنعت را بیش از پیش فراهم آورد. یکی از مهمترین گام ها یی که می توانیم در این مسیر برداریم بازنگری در مواد سند چشم انداز توسعه در صنعت نفت است که دولت باید تمهیدات لازم برای تدوین راهکارها و اصلاحاتی با توجه به شرایط کنونی و وضعیت موجود انجام دهد تا تحقق اهداف این برنامه با ابهام مواجه نشود. حوزه نفتی ایران چه به لحاظ نیروی انسانی و دانش فنی و چه به لحاظ ذخایر نفتی و گازی پتانسیل ویژه ای برای جذب و ورود سرمایه گذاران خارجی دارد که این تنها با نگاهی سیستمی و تضمینی اصل امنیت سرمایه گذاری از سوی دولت و مسئولین ارشد نفتی میسر می شود و می توان شاهد جذب سرمایه های فنی و صنعتی در این حوزه شد و به توسعه روزافزون این بخش امیدوار.
اما در این مسیر چالش هایی نیز پیش روی دولت در داخل کشور قرار دارد از آن جمله، مخالفین قراردادهای جدید هستند که معتقدند که مالکیت ذخایر انرژی نباید به کمپانی ها و شرکتهای خارجی واگذار شود. ایران متعهد شده است تا ذخایر نفتی خود را که چهارمین منبع بزرگ نفتی جهان محسوب می شود به روی شرکت ها و کمپانی های خارجی باز کند. قراردادهای نفتی جدید ایران قرار است به ساختار ممنوعیت اعطای سهم به شرکت های خارجی که 20 سال است ادامه دارد پایان دهد. از سویی دیگر، ایران برای منتفع شدن از نتایج توافق هسته ای باید علاوه بر رفع مشکلات داخلی خود، از بعد خارجی نیز بر مشکلات سد راه سرمایه گذاران خارجی که از مهترینشان نگرانی آنها جریمه شدن از سوی دولت آمریکا در صورت همکاری با ایران است را نیز فائق آید.
درجریان توافق هسته ای، تحریم های هسته ای از جمله در زمینه ممنوعیت استفاده از سیستم سوئیفت برای معاملات مالی بین المللی لغو شد. اما علی رغم لغو ظاهری تحریم سوئیف هنوز ایران از دسترسی به این سیستم محروم است و فعلا دست ایران از ملحق شدن به بزرگترین سیستم مالی جهانی کوتاه و حتی درباره برخی از تحریم ها که شامل ممنوعیت تجارت شرکت ها و اتباع آمریکایی با ایران و محدودیت هایی در زمینه معاملات دلاری مرتبط با ایران همچنان پابرجاست.
یکی از نکات اساسی که باید به آن توجه داشت این است که اگر می خواهیم در صنایع مان چه در حوزه انرژی و یا در سایر حوزه های شاهد رشد و توسعه باشیم باید منطقی حرکت کنیم، و با جهان و محیط بین الملل در تعامل باشیم و نه در تقابل. باید قطار خارج شده از ریل توسعه را به مسیر اصلی بازگردانیم فقط در این صورت است که نه تنها به زیان اقتصاد کشور گام برنداشته ایم، که با این اقدام پایه های توسعه را برای نسل های آینده نیز بنا خواهیم کرد و همچنین بر این نکته تاکیدی مضاعف باید کرد که تمام کشور های صنعتی، شرکت های بزرگ و سرمایه داران در کشور های امن حاضر به سرمایه گذاری هستند لذا ایران در وهله اول باید به فکر ابعاد مختلف امنیت داخلی وخ ارجی خود باشد تا محیطی مناسب و امن تر برای جذب سرمایه گذاری به نظر آید.
سمیه نوظهوری – کارشناس ارشد روابط بین الملل
