سرباز دیرین و همیشه یاغی ناتو ، یا ، مبارزان دموکراسی خواه و مترقی کرد ؟
از همان آغازین روزهای جنگ داخلی سوریه، سربازان ترک پوتین هایشان را بستند تا وارد خاک همسایه ای شوند که تا دیروز علم سفید تنش صفر را برایش تکان میدادند. و هر لحظه مترصد روشن شدن چراغ سبز همپیمانان غربیشان بودند تا نشان پلیس خاورمیانه را ازآن خود نمایند. اما در همان ابتدا ظهور نشانگان سندرم افراطگرایی طغیانگر در قالب جبهه النصره وبعدها سزارین داعش از دل مخالفان اسد زنگ خطر را برای غربیها به صدا درآورد تا با احتیاط بیشتری در معادلات سوریه بازی کنند.
ترکیه بیش از آنکه بخواهد از نیروهای همپیمانش یعنی ارتش آزاد جهت سرنگونی رژیم اسد حمایت کند از قدرتگیری نیروهای کرد در شمال سوریه و هم مرز با خاک خود نگران است. و در این راه تمام برگهای خود را رو میکند. زیرا حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه(PYD) را بخشی از حزب کارگران کردستان ترکیه(PKK) قلمداد میکند. تا جایی که علیرغم موافقت آمریکا، روسیه و اروپاییها برای حضور صالح مسلم رهبر آن حزب در مذاکرات صلح ژنو3، احمد داوود اوغلو؛ نخست وزیر ترکیه در لحظات پایانی مانده به شروع نشست، مانع حضور صالح مسلم در مذاکرات شد.
کردهای سوریه که در این چند سال جنگ داخلی سوریه ضمن رعایت بیطرفی، توانسته اند به خوبی از سرزمینهای خود دفاع کنند وبا تشکیل سیستم سیاسی حکومت دوفاکتوی خویش بر مبنای پیشرفته ترین نوع دموکراسی مبتنی بر کانتونهای سه گانه ومشارکت اقوام غیرکرد همچون عرب، ترکمان، آشوری و .. وجهه و پرستیژ خوبی را از لحاظ سیاسی و اقتدار نظامی در عرصه بینالملل به نمایش گذاشته اند تا آنجا که تنها موردی که رقبای تاریخی یعنی آمریکا و روسیه و اروپا بر آن توافق دارند مسئله کردها و حضورشان در مذاکرات صلح سوریه به عنوان یکی از طرفهای اصلی و تأثیرگذار میباشد. در این میان بحران سوریه، به ویژه حزب اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه برای اروپاییها به لحاظ قرابت جغرافیایی، بحران مهاجرت و مجموعه ای از عوامل دیگر از اهمیت دوچندانی برخوردار میباشد. مهمتر این که حفظ و صیانت از ارزشهای مورد نظر اروپایی بر مبنای حقوق بشر و نظام لیبرال دموکراسی از جانب حکومت کردی در سوریه، نظر اروپاییها را دوچندان به خود جلب نموده و به این نتیجه رسیده اند که کردها یکی از محدود ملتها در خاورمیانه هستند که ضمن حفظ اقتدار ملی خویش، از ظرفیتها و ویژگیهای لازم برای تبدیل شدن به همپیمانی پایدار، قابل اعتماد و اتکاء برخوردارند.
از دیگر سو ترکیه به عنوان عضو دیرین ناتو و دومین ارتش بزرگ آن، و همچنین همسایه بلافصل و دروازه ترانزیت انرژی از لحاظ ژئواستراتژیکی دارای اهمیت بسزایی برای اروپاییها است. آن چنان که اتحادیه اروپا به راحتی نمیتواند خواسته های این همپیمان قدیمی و عضو همیشه یاغی و ناراضی ناتو را نادیده بگیرد.
از دیگر سو ترکیه به عنوان عضو دیرین ناتو و دومین ارتش بزرگ آن، و همچنین همسایه بلافصل و دروازه ترانزیت انرژی از لحاظ ژئواستراتژیکی دارای اهمیت بسزایی برای اروپاییها است. آن چنان که اتحادیه اروپا به راحتی نمیتواند خواسته های این همپیمان قدیمی و عضو همیشه یاغی و ناراضی ناتو را نادیده بگیرد.و ترکها با علم بر این پاشنه آشیل روابط بارها توانسته اند زیاده خواهیهای خود را بر اروپاییها تحمیل کنند.
به دنبال مماشات اوباما و به تبع آن اروپاییها برای دخالت نظامی در سوریه، حضور نظامی ناگهانی روسها در سوریه همه امیدهای اردوغان بر باد رفت. اینک با پشتیبانی هواپیماهای روسی نیروهای وفادار به اسد پیشرویهای زیادی داشته اند. محاصره حلب توسط نیروهای اسد و آزادسازی مناطق اعزاز و فرودگاه منگ(منغ) در شمال حلب توسط یگانهای مدافع خلق(YPG)؛ شاخه نظامی (PYD) در آستانه مذاکرات ژنو3 خشم ترکها را برافروخت. و از آنجا که تمام آسمان هوایی شمال سوریه توسط پدافند ضد هوایی و موشکهای S400 روسی تحت پوشش است. ترکیه نه تنها قادر به پرواز هواپیماهایش بر فراز خاک سوریه جهت بمباران مواضع کردها نیست بلکه از عملی نمودن طرح پیشین خود برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع نیز عاجز است. به همین جهت در چند روز اخیر برای جلوگیری از پیشروی نیروهای کرد مواضع آنها را زیر آتش شدید توپخانه خود گرفته است.
در واکنش به این اقدام تهاجمی و خصمانه ترکیه و در راستای اهداف و ارزشهای مورد نظر اروپایی، وزارت خارجه فرانسه و آلمان خواستار قطع فوری حملات توپخانه ای ترکیه علیه کردها شدند. ولی احمد داوود اوغلو مثل همیشه و همانند همه سیاستمداران ترک کماکان با تروریست خواندن نیروهای یگانهای مدافع خلق کرد سوریه دست رد بر سینهاشان زد.به نظر میرسد اروپاییها دیگر از زیاده خواهیهای ترکیه و رویکردهای تهاجمی آن به ستوه آمده اند. به ویژه سرکوب و کشتار مردم بی دفاع کرد در شرق و جنوب شرق ترکیه توسط حکومت آن کشور میتواند وجهه حقوق بشردوستانه اروپاییها را زیر سوال ببرد.
به نظر میرسد اروپاییها دیگر از زیاده خواهیهای ترکیه و رویکردهای تهاجمی آن به ستوه آمده اند. به ویژه سرکوب و کشتار مردم بی دفاع کرد در شرق و جنوب شرق ترکیه توسط حکومت آن کشور میتواند وجهه حقوق بشردوستانه اروپاییها را زیر سوال ببرد.
با این حال همپیمانی دیرین این یار ناتنی ناتو و وابستگیهای متقابل دو طرف، معادله را پیچیده تر نموده است. باید چشم انتظار نشست که آیا اروپاییها در کنار کردهای دموکراتیک و ترقی خواه سوریه خواهند ایستاد یا تحت فشار ترکیه، ارزشهای اعلانی خویش را کنار خواهند زد؟
عبدالله مهربان-کاندیدای دکتری مطالعات اروپا از دانشگاه تهران
