فراتاب – گروه بین الملل: پنجشنبه مورخ 13 خرداد 1395، مجلس بوندستاگ آلمان پس از سال ها بحث و تبادل نظر لایحه محکومیت نسل کشی ارمنیان را به رأی گذاشته و با اکثریت آراء و تنها با یک رأی مخالف و یک رأی ممتنع به تصویب رساند.

در خصوص ارائه لایحه شناسایی نسل کشی ارمنیان به مجلس و پارلمان آلمان باید گفت، که برخلاف لوایح ارائه شده در دیگر کشورها که می توان نقش جوامع و لابی ارمنی و دفاتر دادخواهی ارمنیان را پر رنگ دید در مورد آلمان لابی ارمنی کمترین نقش ممکن را داشته است زیرا ارمنیان در آلمان دارای جامعه ای نوپا بوده که بیشتر در چند سال اخیر و از مهاجرانی که از ایران و ارمنستان در آن جا ساکن شده اند تشکیل شده و برخلاف جوامع ارمنی ایران، لبنان، سوریه، فرانسه، آرژانتین و آمریکا، جامعه ای سازماندهی شده نمی باشند.

از طرف دیگر به دلایل خاص سیاسی، نظیر روابط مستحکم اقتصادی و سیاسی آلمان با ترکیه و همچنین بواسطه حضور جمعیت قابل توجه ای از دیاسپورای ترک و فشار آنها،عملاً جامعه ارمنی نقشی نمی توانست ایفا کند.

شاهد یا شریک جرم؟

این موضوعی بود که نزدیک به دو دهه پیش از سوی برخی محافل دانشگاهی و مورخان آلمان مطرح شد و برای اولین بار 11 سال پیش یعنی در سال 2005، و به مناسبت نودمین سالگرد نسل کشی ارمنیان لایحه ای از سوی برخی نمایندگان حزب سبزهای آلمان و حزب سوسیال دموکرات به پارلمان آلمان ارائه گردید. که در این لایحه از پارلمان آلمان می خواست نسل کشی ارمنیان را به رسمیت شناخته و آلمان مسئولیت و کوتاهی خود در کشتار ارمنیان را بپذیرد، که پس از برگزاری چند جلسه و بحث و تبادل نظر نهایتاً بیانیه ای منتشر شد که تنها از نقش شرم آور امپراتوری آلمان در جنگ جهانی اول عذرخواهی می کرد. در این لایحه نه سخنی از نسل کشی ارمنیان به میان آمد و نه از تبعیدهای اجباری.

چند سال بعد "کریستوفر بـِرگنـِر" نماینده محافظه کار پارلمان، پیش نویس جدیدی تهیه کرده و اصطلاح "نسل کشی" را بکار برد که دولت آلمان به خاطر رنجیده نشدن ترکیه از رأی گیری این پیشنویس جلوگیری کرد.    

بعدها در اواخر سال 2014 مجدداً این لایحه از سوی حزب سبزهای آلمان به رهبری جم اوزدمیر یکی از رهبران ترک تبار این حزب به پارلمان ارائه شد. پیش نویس جدید با تأکید به اصطلاح "نسل کشی" به کمیسیون امور خارجی مجلس ارجاع شده، و حزب حاکم و دیگر احزاب نظیر سوسیال مسیحی و سوسیال دموکرات، به پیش نویس فراکسیون حزب سبزها پیوست و مصوبه تاریخی شناسایی و محکومیت رسمی نسل کشی ارمنیان در اجلاس روز دوم ماه ژوئیه پارلمان آلمان به تصویب رسید.

بسیاری از نظامیان و سیاستمدارن آلمان، از متحد عثمانی خود حمایت بی ‌چون و چرا کرده اند، در برخی موارد از نابودی ارمنی‌ها استقبال کرده، منتقدان را وادار به سکوت و گزارش‌های کشتار را سانسور کردند.

طبق نوشته های مورخین و دیپلمات های آلمانی شاغل در امپراتوری عثمانی شکی باقی نمی ماند که بسیاری از نظامیان و سیاستمدارن آلمان، از متحد عثمانی خود حمایت بی ‌چون و چرا کرده اند، در برخی موارد از نابودی ارمنی‌ها استقبال کرده، منتقدان را وادار به سکوت و گزارش‌های کشتار را سانسور کردند.

در بسیاری از مواقع نقش آلمان در سازماندهی از بین بردن ارمنی‌ها مخفی بود و در برخی مواقع غیرمستقیم. اما در برخی موارد به دستور مستقیم مقامات آلمانی کوچ اجباری صورت گرفته که به کشته شدن دسته‌جمعی ارمنی‌ها انجامیده است.

همچنین آلمان نقش بسزایی در سانسور اخبار مرتبط با نسل کشی ارمنیان بر عهده داشته است به عنوان مثال  کلیسای پروتستان آلمان یکی از ارگان هایی بوده که وظیفه سانسور اطلاعات را بر عهده داشته است.

کتابی که در سال 2013 تحت عنوان «نسل کشی ارمنیان 1915-1916، بر اساس آرشیو وزارت امور خارجه آلمان» توسط ولفگانگ گوست مورخ و سردبیر اجرایی سابق روزنامه اشپیگل چاپ آلمان منتشر شد تأثیر بسزایی در محافل سیاسی و تاریخی آلمان بر جای گذاشت زیرا در این کتاب برای اولین بار بیش از 200 سند و مدرک از نامه نگاری های مقامات بلند مرتبه آلمان و دیپلمات های شاغل در امپراتوری عثمانی منتشر شد که همه دال بر آگاهی و مشارکت امپراتوری آلمان در قضیه نسل کشی ارمنیان داشت و نقش آلمان را بیشتر از یک شاهد نشان می داد.

در خصوص نسل کشی ارمنیان و نقش آلمان، نامیک چینار نویسنده و محقق تُرک طی هفت سال تحقیق در آرشیو های به جا مانده در ترکیه معتقد است:

در طول جنگ جهانی اول بیش از 7000 جاسوس و 35000 هزار درجه دار، آلمانی در ترکیه حضور داشتند که رهنمودهای لازم را جهت نابودی ملت ارمنی در اختیار افسران ترک قرار می دادند و عده بسیار زیادی از این درجه داران در جنگ جهانی دوم جزء ارتش نازی آلمان شده و همان فجایع را برای یهودیان رقم زدند. چینار معتقد است که این اسناد نشان می دهند که حکومت نازی طرح و برنامه ریزی برای هولوکاست یهودیان را از نابودی و نسل کشی ارمنیان در ترکیه آغاز و تمرین کرده بود.

 برخی از اسناد وزارت خارجه آلمان حاکی از آن است که حکومت نازی طرح و برنامه ریزی برای هولوکاست یهودیان را از نابودی و نسل کشی ارمنیان در ترکیه آغاز و تمرین کرده بود

جم اوزدمیر در طول یک سال گذشته کوشش های فراوانی انجام داد و در وهله نخست توانست 10 تن دیگر از نمایندگان ترک تبار پارلمان آلمان را با خود همسو کند وی در طول بیش از یک سال جلسات مختلفی با دیگر احزاب ترکیه برگزار کرده و در این مورد به تبادل نظر پرداختند. همچنین اظهارات ماه آوریل گذشته یواخیم گائوک رئیس جمهورآلمان که در مراسم صدو یکمین سالگرد نسل کشی ارمنیان در برلین  ایراد شد و او نسل کشی ارمنیان را به رسمیت شناخت و همچنین شناسایی این واقعه از سوی اتحادیه اروپا و سخنان بسیار تاثیر برانگیز پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان، راه را برای بررسی مجددو تصویب این لایحه در پارلمان آلمان هموار کرد.

در کنار این موارد می توان گفت:

که امروز روابط ترکیه و آلمان به دلیل جنگ های خاورمیانه و سرازیر شدن آورارگان از مرزهای ترکیه به سوی اروپا،مسئله لغو ویزای شهروندان ترکیه به اتحادیه اروپا،باج خواهی های سیاسی اردوغان و دولتش از آلمان و اتحادیه اروپا، و همچنین زمزمه های حمایت ترکیه از گروه تروریستی داعش، دوران دشواری را سپری می کند و برای آلمان و البته اروپا بسیار مهم بود که بتوانند افسار ترکیه را به دست گرفته و به نوعی از اهرم های بازدارنده و تنبیهی سیاسی استفاده نمایند.که تصویب لایحة شناسایی رسمی نسل کشی ارمنیان در پارلمان آلمان، فارغ از بعد انسانی و تعهد اخلاقی نمایندگان آلمان یکی از این اهرم های بازدارنده و تنبیهی بود و از طرفی مهر تأئیدی بر دموکراسی سیاسی مدرن آلمان نیز زد.

ایساک یونانسیان،پژوهشگر مسایل قفقاز و ترکیه