کد خبر: 2426
تاریخ انتشار: 31 خرداد 1395 - 13:54
مهسا مژدهی
ترکیه در افغانستان بدنبال چیست؟ مولود چاووش اوغلو به کابل سفر کرده است، طرفین از تمایل متقابل برای افزایش سطح روابط و تعاملات خبر داده اند و ...

فراتاب گروه بین الملل: سفر وزیرامورخارجه ترکیه، مولود چاووش اوغلو به افغانستان در روزهای اخیر و تاکید این کشور بر گسترش همکاری ها و حضور نظامی های ترکیه در قالب نیروهای ناتو، باعث شد تا بار دیگر موضوع روابط میان دو کشور به میان آید. دو کشوری که از روابط دیرپایی با یکدگیر برخوردارند، از زمان روی کار آمدن دولت وحدت ملی بیش از همیشه به فکر گسترش روابط خود بوده اند. افغانستان این روزها با بحران ناامنی بیش از گذشته مواجه شده، بحرانی که برای حل آن به کمک نیروها و آموزش های نظامی و همکاری کشورهای دوست و همسایه گانش نیاز دارد. در میان کشورهایی که دست دوستی را به طرف مقامات و مردم افغانستان دراز کرده اند، به نظر می رسد که ترکیه از محبوبیت زیادی برخوردار است. از سوی دیگر ترکیه در سال های اخیر نگاهش را از روی کشورهای غربی برداشته و آن را به سمت شرق متمرکز کرده است و ترجیح می دهد شرکای بیشتری را در نیم کره شرقی زمین با خود همراه کند. با اینحال به دلیل مواضعش در خصوص سوریه و شائبه های همکاری با افراط گرایان در این مورد موفقیت چندانی به دست نیاورده است. با همه اینها افغانستان از جمله کشورهایی است که به دلیل سابقه طولانی دوستی، نیاز به امنیت در چارچوب مرزهای خود و برخی اشتراکات فرهنگی و نژادی دست دوستی آنکارا را رد نکرده است.

قرن بیستم، آغاز یک ارتباط دیرپا

تاریخ روابط ترکیه و افغانستان به سال های نخست از قرن بیست باز می گردد. زمانی که امپراطوری ضعیف شده عثمانی در سال 1919 همزمان با استقلال افغانستان به عنوان دومین کشور جهان، استقلال افغانستان را به رسمیت شناخت. از آن پس روابط دو کشور همواره دوستانه بوده و هر دو توانستند مشارکت خوبی با یکدیگر داشته باشند. ترکیه در سال 1923 میلادی نخستین میزبان محصلان افغانستان شد. دو سال بعد از امضای نخستین قرارداد فرهنگی میان دو کشور در سال 1921، تعدادی از محصلان دختر و پسر افغانستانی برای ادامه تحصیل راه آنکارا را در پیش گرفتند. انتخاب ترکیه به عنوان اولین مقصد محصلان افغانستانی از آن رو اتفاق افتاد که امان الله خان شاه وقت افغانستان، به شیوه حکومتداری آتاتورک علاقه مند شده بود و آرزوی افغانستانی سکولار مانند آنچه در ترکیه اتفاق افتاده بود را در سر می پروراند. همچنین همسر او ثریا طرزی، سال ها در ترکیه زندگی کرده بود و او و پدرش مشوق امان الله خان برای ایجاد ارتباط هرچه بیشتر کابل و آنکارا بودند. محمود طرزی را پدر مطبوعات افغانستان می دانند. مردی که سال ها در ترکیه زندگی و تحصیل کرده بود. او در سال های سلطنت امان الله خان بر افغانستان روزنامه سراج الاخبار را منتشرکرد و در آن به ترجه و انتشار داستان هایی از ادبیات ترکیه پرداخت. ادبیات ترکیه که در آن زمان هنوز تحت تاثیر ادبیات فرانسه بود، نخستین دروازه آشنایی افغانستانی ها با فرهنگ و ادب ترکیه شد.

اما سقوط حکومت امان الله خان در سال 1308 تا مدت ها روابط افغانستان و ترکیه را سرد کرد. هرچند روابط دیپلماتیک دو کشور بر حسب ضرورت همچنان پا برجا بود اما با خاموش شدن شعله های حرکت نوگرای امان الله خان، روابط فرهنگی و اعزام دانشجو برای سال های زیادی متوقف شد. سال های دهه هفتاد خورشید، با حضور پررنگ ترکیه در عرصه فرهنگ افغانستان همزمان شد و بار دیگر محصلان افغانستانی به جای روسیه، راهی آنکارا شدند. تاسیس مدارس ترک_افغان به هزینه کشور ترکیه گام مهمی در توسعه روابط دو کشور در حوزه آموزش برداشت. این مدارس بدور از تعصبات مذهبی و قبیله ای در مناطق مختلفی از افغانستان مشغول به کارند که با فروپاشی رژیم طالبان برتعداد انها افزوده شد. کیفیت خوب آنها بسیاری از خانواده های افغانستانی را ترغیب کرده تا فرزندانشان را برای بهره مند شدن از امکانات آموزشی استانداردتر به این مدارس بفرستند.

روابط کابل آنکارا در دوران اخیر

در سال های اخیر ترکیه و افغانستان روابط بهتری را تجربه کرده اند. با تغییر نگاه جمهوری ترکیه از کشورهای غربی به سوی کشورهای شرق و  اصرار ترکیه برای نقش افرینی در مسایل جهان اسلام، روابط دوستانه تر و گسترده تری میان دو کشور شکل گرفت. با سفر رجب طیب اردوغان به عنوان پس از 56 سال به کابل در سال 1393 و ایجاد پیمان استراتژیک میان دوکشور، سطح همکاری ها  به ویژه در حوزه امنیتی افزایش یافت.

حزب جنبش ملی اسلامی شمال، به رهبری ژنرال دوستم از مشهورترین دوستان ترکیه به حساب می آید. ترکیه همچنین در میان ازبک ها و هزاره ها طرفداران بیشتری دارد و نظامیان افغانستانی هم ارتباط تنگاتنگ با ترکیه را مثبت می شمارند

کمک های نظامی در قالب آموزش نیروها

ترکیه نخستین کشور مسلمان عضو ناتو است. به همین دلیل در سال های پس از حضور ناتو در افغانستان، حدود 400 نیروی ترکیه ای به رهبری آیساف در افغانستان حضور پیدا کردند. همچنین ترکیه از ژوئن 2002 تا فوریه 2003 فرماندهی آیساف را در این کشور بر عهده داشت. ترکیه در سال های گذشته نقش خود را در زمینه نظامی بیشتر در حوزه تعلیم و آموزش نیروهای افغانستان ایفا کرده است و سربازان ترک در درگیری های موجود در افغانستان شرکت مستقیم نداشته اند.

نشست های سه جانبه، ابتکار جمهوری ترکیه

ترکیه از سال 1386 عزم خود را جزم کرد تا نقش خود را برای ایجاد صلح در افغانستان با نشاندن هر دو کشور افغانستان و پاکستان بر سر میز مذاکره  به خوبی ایفا کند. تا سال 1392 ، هشت نشست در ترکیه با حضور مقامات ارشد سه کشور برگزار شد. تاکید این نشست ها بر موضوع صلح با توجه به نقش پاکستان بود. ترکیه و افغانستان در این سالها امیدوار بودند که با برگزاری این نشست ها موفق به ایجاد صلحی پایدار در این کشور شوند. در میان طرفداران ترکیه در افغانستان این باور وجود داشته و دارد که این کشور به دلیل روابط دوستانه اش با پاکستان می تواند این کشور را به قطع حمایت از طالبان دعوت کند و یا طالبان را به عنوان یک نیروی سیاسی به پای میز مذاکره بیاورد. اتفاقی که در طی 9 سال اخیر از زمان آغاز این نشست ها، بی نتیجه ماند.

نگاه هواداران ترکیه در افغانستان

کم نیستند کسانی که به دلیل سال های تحصیل در ترکیه و یا مهاجرت به آن کشور نگاه مثبتی به روابط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی دو کشور دارند. این نگاه در میان سیاستمداران هم طرفدارانی دارد. از جمله حزب جنبش ملی اسلامی شمال، به رهبری ژنرال دوستم که از مشهورترین دوستان ترکیه به حساب می آید. این کشور در میان ازبک ها و هزاره ها طرفداران بیشتری دارد و نظامیان افغانستانی هم ارتباط تنگاتنگ با ترکیه را مثبت می شمارند. ترکیه رقبایی همچون چین، ایران و هند را هم در افغانستان دارد. کشورهایی که هر کدام سعی دارند به نحوی نقش خود را در افغانستان تثبیت کنند. در این میان هند و ترکیه از شانس بیشتری برای نقش آفرینی در افغانستان دارند. ترکیه سال هاست که با ایجاد ارتباطات فرهنگی و آموزشی، تحصیل کردگان افغانستانی را هدف قرار داده و هند هم با بستن قرار دادها و ایجاد سد و ... جای خود را روز به روز بیشتر در قلب مردم کشور همسایه اش باز می کند. هر دوی این کشورها با سیاست های جاه طلبانه و مشی نسبتا سکولار خود، الگوی محبوبی برای سیاستمداران افغانستانی هستند که برای توسعه این کشور در داخل و ایفای نقش تعیین کننده در خارج از مرزها، نقشه های زیادی دارند.

مهسا مژدهی، روزنامه نگار و کارشناس ارشد روابط بین الملل

نظرات
آخرین اخبار