اینجا خاورمیانه است | فراتاب
کد خبر: 1921
تاریخ انتشار: 31 اردیبهشت 1395 - 04:22
چشم انداز صلح در خاورمیانه با تأکید بر فعالیت گروه­های رادیکال
بهترین نمونه از سرخوردگی اجتماعی در کشورهای خاورمیانه را روزنامه نگار مصری در توئیت خود توصیف نموده است که می نویسد: "دین برای خداست، میهن برای ارتش، رود نیل برای اتیوپی، جزایر برای عربستان، گاز برای اسرائیل و زندان برای هر کسی که خوشش نمی آید!"

فراتاب- محمدرضا منصورسمائی: تیری دژاردن روزنامه نگار فرانسوی در کتابی با عنوان صد میلیون عرب که در آن تلاش دارد برداشتی نو از رویدادهای جهان عرب را به تصویر بکشد، در بخش مرتبط با کشور عراق داستانی را نقل می کند که حال و روز این روزهای خاورمیانه را به خوبی بیان می کند. داستان از این قرار است:
روزی کژدمی خواست از دجله عبور کند، قورباغه ای را در آب دید و درخواست کرد که او را به آن سوی دجله ببرد. قورباغه جواب داد: مگر عقلم را از دست داده ام، نیش تو مرا هلاک خواهد کرد. کژدم به قورباغه گفت: چه قدر ساده ای، اگر تو را نیش بزنم خودم هم در آب غرق خواهم شد. قورباغه ساده حرف کژدم را باور کرد. کژدم سوار بر پشت قورباغه از دجله میگذشت. ناگهان چشمش به بدن آن موجود بیچاره افتاد و بی درنگ نیشش را در آن فرو کرد. قورباغه که داشت آخرین نفس هایش را می کشید از کژدم پرسید: چرا این کار را کردی، خودت هم که هلاک خواهی شد و کژدم هم تنها پاسخی کوتاه داد:"این جا عراق است." 
آری اینجا خاورمیانه است؛ با ثروتی عظیم، زادگاه بسیاری از ادیان، خاستگاه نخستین تمدن جهان و سرزمینی که نخستین قانون جهانی یعنی قانون حمورابی در آن نوشته شد، اکنون بوی خون می دهد. انفجار و کشتار شهروندان عادی توسط عده‌ای که به نام اسلام مسلمانان را به قتل می رسانند به امری عادی در این منطقه تبدیل گردیده، با این وجود آیا چشم‌اندازی برای صلح در خاورمیانه وجود دارد؟ برای پاسخ به این سئوال باید خشونت‌های خاورمیانه را در دو بعد داخلی و خارجی بررسی نمود.
بعد داخلی:
حمایت های برخی کشورهای خاورمیانه
تا زمانیکه اندیشه های تکفیری در کشورهای خاورمیانه تبلیغ می شود و برخی دولت ها در منطقه آشکارا حمایت های مالی، لجستیکی و عقیدتی از آنها می نمایند، آیا می توان انتظار داشت صلح در این منطقه استقرار یابد؟ یکی از این کشورها که نقش تعیین کننده ای در حمایت از تکفیری ها دارد عربستان سعودی است. حمایت های سیاسی از افراطیون را دولت عربستان بر عهده دارد. این درحالی است که وجوه عقیدتی نیز توسط وهابیت که خاستگاه آن هم در عربستان می باشد پشتیبانی می گردد و نهایتاً دلارهای نفتی عربستان و برخی کشورهای عربی سبب تأسیس حوزه‌های علمیه و اعزام ائمه جماعت دارای گرایشات تکفیری به سراسر جهان گردیده است. و اینگونه مثلث شوم سیاسی، اقتصادی و عقیدتی با محوریت عربستان تشکیل می‌گردد.
نارضایتی شهروندان
نکته دیگر که می تواند در بعد مشکلات داخلی کشورهای خاورمیانه مورد بررسی قرار گیرد استفاده گروه های تکفیری از نارضایتی شهروندان در کشورهای خاورمیانه است. به طور مثال، یکی از مهمترین علل گسترش سریع داعش در عراق استفاده این گروه از موج نارضایتی مردم از دولت مرکزی در برخی استان های عراق بوده است؛ به نحوی که استان موصل در کمتر از یک روز به اشغال داعش درآمد. عملکرد دولت‌های غیر دموکراتیک عربی هم در حوزه سیاسی و هم در حوزه اقتصادی به نحو چشمگیری نارضایتی شهروندان را به دنبال داشته است. فراموش نکنیم خودسوزی یک دستفروش تونسی موج تغییر دولت ها در کشورهای عربی را در پی داشته و این موضوع عمق نارضایتی شهروندان عرب منطقه خاورمیانه از دولت های ناکارآمد را نشان می دهد.
حکومت های مستبد
همچنین وجود دولت های مستبد در کشورهای خاورمیانه که هرگونه اعتراض و انتقاد را برنتافته و به شدت سرکوب می نمایند نیز زمینه ایجاد جنگ های داخلی و رشد گروه های تروریستی  تکفیری را در منطقه افزایش می دهد. در حقیقت جنگ های داخلی بهترین بستر برای رشد قارچ گونه گروه های تروریستی می باشد که با استفاده از خلأ قدرت در کشورهای آشوب زده اقدام به تجهیز و جذب نیرو می کنند. نمونه بارز این مورد سوریه است. اعتراضات منتقدان و مخالفان دولت در جنوب سوریه با مشت آهنین دولت مواجه شد، اما طولی نکشید دامنه اعتراضات گسترش یافته و تضعیف حاکمیت به همراه دخالت قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای سوریه را به جولانگاه گروه های تروریستی تکفیری تبدیل نمود.
سرخوردگی اجتماعی
بهترین نمونه از سرخوردگی اجتماعی در کشورهای خاورمیانه را روزنامه نگار مصری در توئیت خود اشاره نموده است که می نویسد: "دین برای خداست و میهن برای ارتش و رود نیل برای اتیوپی و جزایر برای عربستان و گاز برای اسرائیل و زندان برای هر کسی که خوشش نمی آید!" در چنین فضایی گروهی با نام دین و شعار جنگ با کشورهای غربی و ایجاد خلافت و دولت اسلامی مقتدر قد علم می کند و بسیاری از جوانان سرخورده منطقه را به سوی خود می‌کشاند.
بطورکلی بنیادگرایی و خشونت در خاورمیانه ریشه دوانده  است و چشم اندازی برای خشک شدن ریشه های آن حداقل در آینده نزدیک متصور نمی باشد؛ زیرا بستر خشونت در این منطقه به شکل فوق العاده ای آماده است. نوام چامسکی تروریسم و خشونت در منطقه را به پشه ای در مرداب تعبیر نموده و معتقد است شاید بتوان پشه ها را جدا جدا از میان برد اما تا زمانیکه مرداب وجود دارد پشه ها نیز وجود دارند و برای نابودی آنها باید مرداب را از بین برد. به عبارتی دیگر مادامی‌که بسترهای ذکر شده در خاورمیانه وجود دارد و مواجهه با تروریسم به شکل نظامی است تروریسم ممکن است تضعیف شود اما ریشه کن نمی گردد.

عوامل خارجی:
سیاست های خاورمیانه ای کشورهای غربی
سیاست های ضد تروریستی کشورهای غربی در خاورمیانه خصوصاً پس از 11 سپتامبر و حمله به عراق زمینه گسترش اندیشه تکفیر را در منطقه بیش از پیش فراهم نمود. نیویورک تایمز در مقاله ای عنوان می کند "داعش یک مادر دارد و آن هم حمله به عراق است." تقسیم بندی تروریسم به خوب و بد، استقاده از تروریست به عنوان ابزاری برای به راه انداختن جنگ های نیابتی در منطقه، حمایت‌های مالی و اطلاعاتی از تروریست ها همه و همه از دلایلی است که می توان از آنها به عنوان اتخاذ "سیاست خارجی تروریسم پرور" از سوی کشورهای غربی نام برد؛ هرچند با گذشت زمان دامن خود آنها را نیز گرفته است.
اسلام هراسی
گروه‌های تکفیری و جهادی باید مسلمانان را در جهان نمایندگی نمایند. اسلام هراسی پس از حوادث 11 سپتامبر به شکل ویژه ای در دستور کار کشورهای غربی قرار گرفت. در حقیقت چهره‌ای که از مسلمانان نمایش داده می شود زمینه بسیاری از اقدامات غیرقانونی کشورهای غربی در جهان و منطقه را فراهم نموده است. حمله به عراق و افغانستان به بهانه مبارزه با تروریسم، فروش گسترده تسلیحات به کشورهای منطقه خصوصاً اعراب حوزه خلیج فارس، افزایش حضور نیروهای نظامی در منطقه و ... اعتراضات مالیات دهندگان کشورهای غربی را در پی داشته داشته و دولت ها نیز با استفاده از اسلام هراسی در میان شهروندان اقدامات خود را توجیه نموده‌اند.
نگرانی از بازگشت تروریست ها به کشورهای خود
بر اساس تحقیقات موسسه بلژیکی «اگمونت» میانگین سن جهادی‌های اروپایی بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹، حدود ۲۷ سال بوده و امروز نزدیک ۲۰ سال است. هرچند گرایش جوانان به گروه های تکفیری در کشورهای غربی ریشه در نابسامانی های اقتصادی و فرهنگی آنان دارد، اما استقرار صلح و آرامش در خاورمیانه بطور طبیعی بازگشت آنان به موطن خود را در پی خواهد داشت و آنان را به بمبی ساعتی در کشورهای غربی مبدل می سازد. تصور کنید نیروی تکفیری با تجربه و آموزش دیده با سیمایی اروپایی در پاریس و بروکسل در حال قدم زدن است و هر لحظه ممکن است اقدامی وحشیانه از او سر بزند و این یک کابوس برای دولت مردان و شهروندان اروپایی است.
عملکرد سازمان های بین المللی
پس از ناکارآمدی سازوکارهای داخلی و منطقه ای برای پایان دادن به بحران کشورهای درگیر تروریسم، توپ در زمین سازمان های بین المللی افتاد. انتخاب نماینده ویژه از سوی دبیرکل سازمان ملل و برگزاری نشست های مختلف با طرف‌های درگیر به بهبود وضعیت صلح در منطقه کمک نکرد و تنها کارکرد آن اجرای آتش بس هایی بوده که به صورت روزانه از سوی طرفین درگیر نقض می گردد.
هرچند دیدگاه برخی صاحب نظران مبنی بر نقش سازمان های اطلاعاتی کشورهای غربی در متولد شدن گروه‌های تروریستی تکفیری مخالفان زیادی دارد، اما هرچه هست کشورهای غربی بر این موج سوار شده و منافع خود را تأمین نموده‌اند. از جمله این منافع می توان به منحرف کردن حرکت بیدارى اسلامى یا بهار عربی، ویران شدن زیرساخت‌هاى کشورهاى اسلامى، مخدوش نمودن چهره‌ى اسلام، منحرف کردن شور جوانان مسلمان و ایجاد جنگ شیعه و سنی اشاره نمود. از این رو به نظر می‌رسد سیاست کشورهای غربی در برابر بحران تروریسم در خاورمیانه سیاست "حفظ وضع موجود" است. آنها برای پیگیری این خط مشی تصمیم مزوّرانه ای گرفته وسیاست هایی را که اعلام می کنند اعمال نمی کنند. نشست‌

ها و اجلاس های سیاسی برگزار می کنند اما عملاً موضوع خشونت در خاورمیانه را رها نموده و راهبردی منسجم در مقابله با این موضوع ندارد.
فرجام سخن اینکه با توجه به عوامل ذکر شده به نظر می رسد حداقل در کوتاه مدت نه تنها صلح در خاورمیانه برقرار نخواهد شد، بلکه بوی صلح نیز از این منطقه به مشام نمی رسد.

نظرات
آخرین اخبار