بیان رخداد
میدان نظامی سوریه در سال 2015 تحولات بزرگ و مهمی را تجربه کرد و درگیریهای نظامی میان گروهای قومی و مذهبی این کشور به اوج خود رسید، کردها در شمال سوریه از بازیگران حاشیهای به حاکمان بلامنازع این بخش از کشور تبدیل شدند و در حال حاضر مهم ترین برنده جنگ داخلی محسوب میشوند، داعش علیرغم شکست هایش در شمال پیروزی هایی نیز در مرکز و جنوب کشور به دست آورد و اپوزیسیون میانهرو هم ضمن پیشرفتهایی، مواضع و یکپارچه‌گی خود را نیز تا حدودی مستحکمتر ساخت، دولت بشار اسد نیز بعد از شکستهای پی در پی در تمام محورهای جنگ با داعش و مخالفان، عاقبتالامر موجب شد روسیه در اویل سال میلادی گذشته در این جنگ مداخله کند و معادلات نظامی این کشور را هرچه بیشتر پیچده سازد.
واژگان کلیدی: سوریه، کردها، مخالفان، دولت اسد، داعش
تحلیل رخداد
سال 2015 و تحولات نظامی آن را میتوان به عنوان نقطه عطف بزرگی در معادلات داخلی سوریه محسوب کرد. در این سال ضمن آنکه نیروهای داخلی پیشروی و پس‌رویهای زیادی را بیشتر محورهای جنگ تجربه کردند ورود روسیه و همچنین تمرکز بیشتر آمریکا بر این جنگ ابعاد جدید بر این منازعه بخشیدند. چهار بازیگر عمده داخلی به لحاظ نظامی در این سال پیروزیها و شکستهایی را تجربه کردند و به طور کلی میتوان کردها را برنده اصلی و دولت بشار اسد را بازنده اصلی این منازعات نظامی قلمداد کرد.
نحوه آرایش نیروهای نظامی جناحهای درگیر در بحران سوریه در ژانویه 2015
نحوه آرایش نیروهای نظامی جناحهای درگیر در بحران سوریه در ژانویه 2016
در اویل سال میلادی گذشته کردها (در نقشه با رنگ زرد مشخص شدهاند) که بازیگران حاشیه شمال سوریه محسوب میشدند به بازیگران بزرگ میدان سیاسی و نظامی سوریه در اوایل سال بعد تبدیل شدند. آنها در گام نخست شهر کوبانی را در منتهی الیه شمال شرقی استان حلب بازپس گرفتند و بعد از این رویداد روابط آنها با نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا موحب شد که کرانه جنوبی و جنوب شرقی استان حسکه را نیز از نیروهای داعش بازپس بگیرند. نقظه عطف گذار نظامی کردها به مرحله جدید حیات نظامی و سیاسی خود به کنترل کامل منطقه تل ابیض در استان پایتخت داعش یعنی رقه (شهرستان تل ابیض بخشی از استان رقه است) باز می‌گردد. کردها با این گام ضمن مرتبط ساختن دو منطقه تحت نفوذ خود یعنی جزیره و کوبانی بر بخش اعظم مرز سوریه و ترکیه مسلط شدند. گام بزرگ کردها در اواخر سال گذشته و با تشکیل"نیروهای سوریه دمکراتیک" که متشکل از کردها و چندین نیروی شبه نظامی عرب با حمایت آمریکا تشکیل شد. این نیرو در 15 نوامبر 2015 تشکیل شد و اولین پیروزی چشم‌گیر آنها را میتوان در عبور از سد فرات و کنترل سد تشرین در "شهرستان منبج" در استان حلب عنوان کرد این پیروزی علاوه بر نشان دادن قدرت کردها حمایت عملی آمریکا از آنها و بیاعتنایی به تهدیدات آنکارا را نیز عیان ساخت، براین اساس میتوان پیشروی کردها در محور غرب فرات و مرتبط ساختن مناطق کوبانی و عفرین را در ماه های آینده متصور بود. به یقین میتوان گفت مهمترین برندگان میدان نظامی سوریه از اویل سال گذشته تاکنون کردها بوده اند.
داعش (در نقشه با رنگ سیاه مشخص شدهاند) نیز در این سال فراز و فرودهای زیادی را در محورهای جنگ سوریه تجربه کرده است این گروها اگرچه مورد هدف بیشترین حملات نظامی بوده است؛ ولی تنها در محور شمالی کشور و آن هم در مقابل نیروهای کرد محبور به عقب نشینی شدهاند. این گروه در محورهای "ربیعه-تل براک و جزعا"، "جنوب حسکه"، " شمال رقه" و "شمال حلب" توسط کردها مجبور به عقب نشینی شد؛ ولی آنها پیروزیهای بزرگی را در محورهای "حمص"، و "دمشق و ریف" به دست آوردند. در مرحله اول، پیشروی برقآسایی را در بیابانهای استان حمص داشتند و در نهایت خود را به شهر باستانی پالمیرا رساندند. همچنین در شهر دمشق و حومه آن نیز نوار پیروزی آنان ادامه داشت و حومههای اطراف این شهر و پناهگاه آوراگان فلسطینی در یرموک در مقاطعی کنترل کردند. همچنین نوار پیروزهای آنان در درعا نیز ادامه داشت. اگرچه این گروه در طول یک سال گذشته توانسته است بیشتر مناطق تحت کنترل خود را حفظ کنند و نه گروهای مخالف بشار اسد و نه دولت پیروزی استراتژیکی بزرگی بر دولت اسلامی نداشته اند اما شاه راه ارتباط آنان با جهان خارج در محور شمال کشور هر روز تنگتر می شود.
در محور متفرق نیروهای اپوزیسیون و میانه رو اسد (در نقشه با رنگ سبز مشخص شده اند) نیز تحولات بزرگی روی داد. اولین دست‌آورد بزرگ این نیروها تشکیل غرفه عملیات نیروهای مخالف در شمال این کشور تحت عنوان "جیش الفتح" بود این نیرو که به طور ویژه تحت حمایت دولت ترکیه و قطر هستند متشکل از چندین گروه شبه نظامی از جمله "جبهه نصره"، "احرار شام"، "فیلق شام" و ... است در پنج روز بعد از تشکیل این گروه در ماه مارس این گروه کنترل تمام "استان ادلب" واقع در شمال شرق این کشور را به دست گرفت و حملات خود را برای کنترل "لاذقیه"،" حلب"، "حما" و حومه شمالی استان" حمص" را آغاز کردند. علاوه براین شاهد پیشرفت مخالفان در محورهای پایتخت خصوصا تخت فرماندهی نیروهای زهران علوش- نیروهای موسوم به جیش الاسلام- بوده ایم. همچنین نیروهای مخالف اسد در استانهای جنوبی که به دروازهای جنوبی پایتخت نیز مشهوراند پیشروی هایی را به دست آوردند. اگرچه بیشتر سرگرم استحکام مواضع خود در محورهای جنگی درعا، سویدا و قنیطر بوده اند.
دولت بشار اسد (در نقشه به رنگ قرمز مشخص شدهاند) را نیز میتوان به عنوان بازنده اصلی میدان نبرد نظامی این کشور قلمداد کرد. آنها در ابتدای سال با عقب نشینی و شکست در محورهای حمص، ادلب، حومه لاذقیه و حلب، درعا و قنیطره دومینووار شکست را تجربه کردند. کشورهای حامی بشار اسد در پایان سال برای جلوگیری از سقوط بشار اسد و سد کردن راه مخالفان و نیروهای داعش برای دست‌یابی به دمشق و استانهای ساحلی کشور ائتلافی تحت رهبری روسیه تشکیل شد. این ائتلاف اگرچه در ظاهر مقابله با نیروهای تروریستی را مد نظر قرار داده است؛ ولی هدف اصلی این ائتلاف مقابله با شکست نظامی اسد و اعاده موازنه میدان نظامی سوریه بود که روز به روز به ضرر بشار اسد در حال تغییر بود. در حال حاضر دولت سوریه بیش از سی هزار کیلومتر مربع یعنی معادل یک پنجم از مساحت کل کشور را در اختیار دارد.
چشم انداز پیش رو
با توجه به تحولات سال گذشته میتوان انتظار داشت که منازعات چهار وجهی در داخل و حضور نیروهای منطقهای و بین المللی نیز در این معادله نظامی هر چه بیشتر گسترش خواهد یافت و از این به بعد کشمکشها برای تصاحب و کنترل خاک و جمعیت وجه شدیدتری به خود خواهد گرفت زیرا هر یک از این بازیگران درصدد است در آینده این حغرافیای سیاسی مناطق بیشتری را برای گروه قومی و مذهبی تحت نفوذ خود کنترل نماید.
