فراتاب-سرویس بین الملل:یك جلسه دو ساعته با آقاي رييس‌جمهور و سپس شركت در كنفرانس خبري كه با اعلام كناره‌گيري از رياست حزب عدالت و توسعه همراه بود؛ پنجشنبه احمد داوداوغلو، نخست‌وزير آرام و مغز متفكر حزب عدالت و توسعه اينگونه گذشت. داوود اوغلو در اين نشست خبري در حالي كه لبخند بر لب داشت، اعلام كرد كه از رياست حزب «عدالت و توسعه» و نخست‌وزيري استعفا مي‌دهد اما سوداي ترك كردن حزب عدالت و توسعه را در سر ندارد. همزمان با اين سخنان داوداوغلو، زمزمه‌هايي در داخل حزب و البته فضاي رسانه‌اي مبني بر بروز اختلاف‌هاي جدي ميان نخست‌وزير و رييس‌جمهور بالا گرفت و داوود اوغلو در پاسخ به آنها مي‌گويد كه رابطه‌اش با اردوغان برادرانه است و اجازه تخريب آن را به كسي نمي‌دهد.
داوداوغلو كه بسياري او را معمار سياست خارجي با تنش صفر با همسايگان مي‌دانند، در ميانه سخنان خود تلاش كرد كلمات را به گونه‌اي هوشيارانه تنظيم كند تا شنونده حديث مفصل بخواند از اين مجمل. وي در بخش‌هايي از سخنان خود به نوعي تلاش كرد به شنونده اين نكته را بفهماند كه رياست حزب عدالت و توسعه را در اختيار دارد اما اختيارات اجرايي وي بسيار ناچيز است: در دوره رياستم بر حزب عدالت و توسعه هيچ شخصي را بركنار نكردم، در هيچ عزل و نصبي مداخله نداشتم و ساختار حزب و مواضع آن را حفظ كردم. او با بيان اينكه «در دوره نخست‌وزيري‌ام با مشكلات بسياري از جمله بحران سوريه و حوادث تروريستي روبه‌رو شديم»، از عملكرد خود دفاع كرد و ضمن موفق دانستن آن، گفت: در اين دوره هيچ سرمايه‌گذاري در تركيه متوقف نشد.
داوود اوغلو در ادامه به اختلافات اشاره كرد و ضمن تاكيد بر لزوم «ارزيابي مجدد حزب عدالت و توسعه» گفت: پس از هفت ژوئن به بررسي اقدامات و برنامه‌هاي خود در حزب پرداختيم و متاسفانه عده‌اي بودند كه با ما به مخالفت پرداختند. در راستاي حفاظت از تركيه، حزب عدالت و توسعه به تلاش خود براي پاك كردن كشور از تمام سازمان‌هاي تروريستي- به تعبير وي- ادامه مي‌دهد؛ حزب عدالت و توسعه قادر به رهبري تركيه طي سال‌هاي آينده است. نخست‌وزير تركيه دوم خرداد را تاريخ استعفاي خود اعلام كرد و گفت: ٢٢ ماه مه (٢ خرداد) را به عنوان تاريح كنفرانس فوق‌العاده حزب عدالت و توسعه در نظر گرفتيم و علاقه‌اي به رياست مجدد اين حزب ندارم و خودم را نامزد نمي‌كنم. هدف از تغيير رهبر حزب، حفظ قدرت آن است و استعفاي خود از نخست‌وزيري را در خلال كنفرانس فوق‌العاده مذكور تقديم مي‌كنم. از اعضاي حزب هم مي‌خواهم كه با دور از هرگونه اختلافي كار را با هم پيش ببرند.
طلاق سياسي دو متحد
داوود اوغلو در اظهارات خود تمام تلاش خود را به كار گرفت تا اختلاف با اردوغان را علني نسازد اما به نظر مي‌رسد كه با تغيير رويه‌هاي اردوغان از چندماه پيش همگان انتظار اين جدايي را داشتند. تنها شش ماه پس از آنكه داوود اوغلو توانست حزب عدالت و توسعه را پيروز انتخاباتي عمومي كند، آقاي نخست‌وزير عزم رفتن كرده است؛ رفتني كه اختلاف جدي با رييس‌جمهور را بر پيشاني خود دارد و به نظر مي‌رسد كه با شكل‌گيري اين اتفاق عملا دست اردوغان در يكه تازي در قدرت بازتر خواهد شد. كريستين ساينس مانيتور در تحليلي در اين خصوص مي‌نويسد: اختلاف‌هاي اردوغان با داوداوغلو ديگر علني شده بود. از اختلاف بر سر تدوين قانون اساسي جديد براي تركيه تا مساله توافق تركيه و اتحاديه اروپا بر سر مساله مهاجران. البته برخي تحليلگران هم مي‌گويند كه اصلي‌ترين اختلاف ميان دو متحد قديمي بر سر قدرت است. داووداغو از زماني كه در آگوست سال ٢٠١٤ با حضور اردوغان در پست رياست‌جمهوري، پست نخست‌وزيري را به خود اختصاص داد، تلاش كرد استقلال خود را در برخي از حوزه‌ها حفظ كند. وي در برابر چهره مستبدگونه اردوغان از خود چهره‌اي ميانه‌روتر نشان داد. در سال ٢٠١٤ با وجود مخالفت‌هاي اردوغان وي تلاش كرد لايحه‌اي در خصوص مبارزه با فساد را پيش ببرد و در سال ٢٠١٥ نيز اعلام كرد كه مي‌خواهد گفت‌وگوهاي صلح با كردها را احيا كند؛ كردهايي كه اردوغان ديگر تمايلي به مصالحه با آنها ندارد و جنگ با آنها را ترجيح مي‌دهد. اصلي‌ترين اختلاف رييس‌جمهور با نخست‌وزير هم زماني بروز پيدا كرد كه اردوغان اعلام كرد به دنبال تدوين قانون اساسي جديدي است كه در آن ساختار پارلماني كشور به ساختار رياستي تغيير كند. اصلاحاتي كه در حقيقت قدرت را به شكل كامل در اختيار اردوغان قرار مي‌دهد. داوداوغلو تنها نيمچه استقبالي از اين مساله كرد و چندان روي خوشي به اين اصلاحات نشان نداد. بر اساس قانون اساسي تركيه، بخش اعظمي از تصميم‌ها در اختيار نخست‌وزير است و رييس‌جمهور چهره‌اي غيرسياسي است و نقش وي هم تشريفاتي. هرچند كه اردوغان پس از رسيدن به پست رياست‌جمهوري از حزب عدالت و توسعه استعفا داده است اما هنوز هم وي حرف نخست را در بسياري از تصميم‌گيري‌هاي حزبي مي‌زند.
اروپا بايد به اردوغان عادت كند
احمد داوداوغلو كه پروفسور روابط بين‌الملل است كار سياسي خود را به عنوان مشاور اردوغان آغاز كرد و در سال ٢٠٠٩ به وزارت امور خارجه در تركيه رسيد. هرچند كه داوداوغلو پايگاه سياسي محكمي در ساختار داخلي تركيه نداشت اما به سرعت در سطح بين‌المللي به عنوان معمار سياست خارجي تركيه شهرت يافت.
احمد داوداوغلو كه پروفسور روابط بين‌الملل است كار سياسي خود را به عنوان مشاور اردوغان آغاز كرد و در سال ٢٠٠٩ به وزارت امور خارجه در تركيه رسيد. هرچند كه داوداوغلو پايگاه سياسي محكمي در ساختار داخلي تركيه نداشت اما به سرعت در سطح بين‌المللي به عنوان معمار سياست خارجي تركيه شهرت يافت. استعفاي وي از نخست‌وزيري مي‌تواند رابطه متشنج فعلي آنكارا با ايالات متحده و اتحاديه اروپا را متشنج‌تر از قبل هم بكند. براي امريكايي‌ها و اروپايي‌ها كار با داوداوغلو به مراتب آسان‌تر از كار با رييس‌جمهور خودمختار است. تنها دقايقي پيش از اعلام استعفاي اردوغان بود كه كميسيون اروپا اعلام كرد با اعطاي ويزا به ترك‌ها در ازاي اسكان پناهندگان سوري موافقت كرده است. داوداوغلو در پيشرفت اين توافق، نقش بسيار مهمي ايفا كرده بود. داوداوغلو در اين سال‌ها تصوير سياستمداري از خود را به نمايش گذاشته بود كه غرب مي‌تواند با او كار كند. تحليلگران اعتقاد دارند هر فردي كه جاي داوداوغلو را بگيرد در حقيقت عروسك اردوغان خواهد بود. غربي‌ها از اين پس بايد بدانند كه براي تعامل با تركيه كه احتمالا از اين پس بسيار هم به آن نياز دارند از داوداوغلو خبري نيست و چه دوست داشته باشند و چه نخواهند تنها شخص روبه‌روي آنها در تركيه اردوغان است.
داوداوغلو مهره امريكا نبود
استعفاي داوداوغلو چه تاثيري بر رابطه تركيه با امريكا خواهد گذاشت؟ كريستين ساينس مانيتور در پاسخ به اين سوال مي‌نويسد: به نظر نمي‌رسد كه وداع وي از قدرت تاثير جدي بر رابطه امريكا با تركيه بگذارد. حقيقت اين است كه امريكا از ابتدا هم چندان با داوداوغلو كار نمي‌كرد و طرف حساب آنها در تركيه اردوغان بود چرا كه تصميم آنها اين بود كه با كسي كار كنند كه قدرت واقعي را در دست دارد. امريكايي‌ها به خوبي مي‌دانستند كه داوداوغلو مرد در حاشيه است. يك هفته پيش از استعفا داوود اغلو، وب‌سايتي كه طرفدار اردوغان به حساب مي‌آيد در يك نوشتار ٢٧ مورد از نمونه‌هايي را قيد كرد كه داوداوغلو در آنها خواست رييس‌جمهور را مدنظر قرار نداده است.
داماد اردوغان، جانشين احتمالي داوداوغلو
وداع داوداوغلو با قدرت، عملا ساختار سياسي در تركيه را به رژيمي تك نفره بدل كرد. اين خداحافظي تاثير كوتاه‌مدتي بر حزب عدالت و توسعه نخواهد گذاشت. اعضاي حزب سكوت مي‌كنند و فعلا تن به خواسته اردوغان مي‌دهند. البته در بلندمدت احتمالا دردسرهايي براي اردوغان ايجاد خواهد شد. انتخاب داوداوغلو به عنوان نخست‌وزير از سوي بسياري از تحليلگران به زيركي اردوغان تعبير شده بود و در حقيقت امتيازي براي او به حساب مي‌آمد. بسياري داوداوغلو را چهره‌اي موجه و مستقل براي رياست حزب عدالت و توسعه مي‌دانستند. امكان اينكه اردوغان بتواند فردي با ويژگي‌هاي داوداوغلو را براي نخست‌وزيري پيدا كند، بسيار اندك است. برخي از گمانه‌زني‌ها حاكي از اين است كه اردوغان داماد خود را به عنوان رييس حزب عدالت و تركيه و نخست‌وزير منصوب خواهد كرد. به گزارش روزنامه «جمهوريت» تركيه؛ بن‌علي يلديمير، وزير راه و ترابري، يا برات آلبايرك، وزير انرژي كه داماد اردوغان است، از جانشينان احتمالي داوداوغلو خواهند بود. از اين پس بازي به‌طور كامل در اختيار اردوغان است و هر اتفاق خوب يا بدي كه رخ بدهد، تبعات آن صد در صد دامان اردوغان را خواهد گرفت.
منبع:روزنامه اعتماد
