فراتاب: این گزارش به بررسی سیر تاریخی روابط اقتصادی و سیاسی حکومت اقلیم کردستان عراق با ترکیه از 2003 تا 2022 می‌پردازد. روابط اقتصادی حکومت اقلیم کردستان عراق با ترکیه دارای اهمیت زیادی در معادلات سیاسی و اقتصادی در سطح فروملی، ملی و منطقه‌ای است. در این گزارش به بررسی سیر تاریخی روابط سیاسی و اقتصادی اقلیم کردستان عراق با ترکیه در دو دهه اخیر پرداخته می‌شود.
2003-2008 فروپاشی بعث و تثبیت حکومت اقلیم کردستان عراق
از زمان تشکیل دولت ترکیه همواره مطالبات کُردها تاثیر شگرفی در سیاست خارجی و داخلی ترکیه ایفا کرده است. بعد از فروپاشی حکومت بعث در عراق و فراهم شدن بسترهای لازم در راستای تقویت جایگاه سیاسی و اقتصادی کُردهای عراق، دولت ترکیه تثبیت جایگاه کردها در عراق را تهدید جدی برای امنیت و منافع ملی خود تشخیص داد. دولت ترکیه در این مقطع زمانی با شکل‌گیری ساختار سیاسی کردهای عراق مخالفت کرد و حکومت اقلیم کردستان عراق را به رسمیت نشناخت.
2009-2014دوران تسلط گفتمان احمد داوود اُغلو
دکترین داوود اُغلو سیاست خارجی تنش صفر با همسایگان و حل و فصل بحران‌های منطقه‌ای ترکیه بوده است. سیاست خارجی نگاه به شرق ترکیه بعد از ناامیدی در الحاق به اتحادیه اروپا دچار تحولات بنیادی گردید و روابط سیاسی و اقتصادی گسترده با حکومت اقلیم کردستان عراق با محوریت حزب دمکرات شروع شد. شرکت‌های ترکیه در اقلیم کردستان سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای را انجام دادند و ترکیه به مکانی برای انتقال منابع انرژی اقلیم کردستان به بازار شد. در این مقطع زمانی روابط دیپلماتیک آنکارا و اربیل در سطح عالی برقرار شد و گفتمان تنش‌زدایی با کردهای ترکیه از طریق مسعود بارزانی سبب بهبود روابط اربیل و آنکارا شد.
2014-2016 پدیده داعش
پدیده داعش یکی از پدیده‌های مهمی بود که معادلات سیاسی منطقه را متاثر کرد. ترکیه با تغییرات پی‌در‌پی در سیاست خارجی داعش را همسو با گفتمان نئوعثمانی تشخیص داد و به‌رغم درگیری گسترده حکومت اقلیم با داعش اما ترکیه با داعش همکاری‌هایی مقطعی برقرار کرد. با وجود اختلاف سیاسی اقلیم با ترکیه در مورد پدیده داعش اما روابط اقتصادی و تا حدودی سیاسی حکومت اقلیم با حزب عدالت و توسعه حفظ شد. نفوذ پ ک ک در مناطق تحت نفوذ اتحادیه میهنی سبب واگرایی بین منطقه سبز(سلیمانیه و حلبچه) با سیاست‌های آنکارا شد.
2018 -2017رفراندوم استقلال اقلیم کردستان عراق و پیامدهای آن
رفراندوم استقلال اقلیم کردستان از حکومت مرکزی سبب سردی در روابط بین آنکارا و اربیل شد. دولت اردوغان جدایی کردهای عراق را الگویی برای کردهای سوریه و سپس ترکیه تفسیر کرد و با رفراندوم مخالفت کرد. ترکیه در این مقطع روابط سیاسی خود را اقلیم را کاهش داد اما راهبرد سیاست منفعت‌گرای آنکارا سبب شد که سردی روابط بزودی ترمیم گردد و آنکارا منافع اقتصادی خود در اربیل را قربانی بحران سیاسی پیش آمده نکرد.
2018-2022 اوج‌گیری اختلافات سیاسی و اقتصادی اقلیم کردستان با حکومت مرکزی
بعد از شکست رفراندوم جدایی اقلیم کردستان یکی از منابع تنش بین اربیل و بغداد اختلاف بر سر بودجه اقلیم کردستان و صادرات نفت اقلیم به ترکیه بوده است. قراردادهای نفتی اربیل با آنکارا همواره مورد اعتراض حکومت مرکزی عراق و بخشی از افکار عمومی اقلیم کردستان بوده است. به‌رغم اعتراضات سیاسی و اجتماعی نسبت به روابط اربیل و آنکارا و توپ‌باران نواحی مرزی اقلیم کردستان عراق توسط ارتش ترکیه اما روابط اقتصادی و سیاسی اقلیم با ترکیه برقرار بوده و این روابط روند رو به رشدی را طی می‌کند.
گزارش از محمد علی‌دوست
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
