فراتاب: با فروپاشی امپراتوری عثمانی در جنگ اول جهانی مصطفی کمال پاشا توانست قدرت را در دست بگیرد او در سال ۱۳۰۲ جمهوری ترکیه را تأسیس کرد. کمالیست‌ها هر چه بیشتر خود را تثبیت کردند، بیشتر به حقوق دموکراتیک مردم به ویژه حقوق کُردها و ارمنی‌ها حمله کردند آنها بدنبال ایجاد کشوری با یک ملیت، یک زبان، یک فرهنگ بودند آن هم درست در سرزمینی با ملیت‌ها، زبان و هویت‌های مختلف! در نتیجه آنان مسیر انکار و فشار بر دیگر هویت‌ها از جمله کُردها را در پیش گرفتند روندی که واکنش کُردها را بر انگیخت و دست به شورش‌ها و مبارزات مختلف و دامنه‌داری زدند. در گزارش پیش‌رو مهمترین این مبارزات و تحولات مورد بررسی قرار خواهد گرفت:
1925؛ شورش شیخ سعید پیران
در ترکیه، پس از آنکه هیات دولت جدید به رهبری عصمت اینونو در معاهده لوزان در ۲۴ ژوئن ۱۹۲۳ رسماً وعده قبلی مصطفی کمال مبنی بر اعطای حقوق کُردها را رد کرد، کُردها از طریق انجمن آزادی و استقلال کردستان با هدف ایجاد استقلال کردستان شروع به کار کردند. آنها همچنین از شیخ سعید پیران خواستند تا برای قیام سراسری همکاری کنند. شیخ سعید با درخواست آنان موافقت کرد لذا دست به قیام زدند. سرانجام بعد از مدتی حکومت توانست قیام را سرکوب کند و شیخ سعید و چهل و هشت نفر از همراهانش با حکم دادگاه نظامی اعدام کردند.
1927؛ شورش آرارات (ئاگری)
به دلیل شرایط سختی که ترک‌ها پس از شورش شیخ سعید پیران درکردستان ترکیه ایجاد کرده بودند، ابراهیم حسکی‌تلو كه از بزرگان ایل جلالی بود با کمک ژنرال احسان نوری پاشا دست به شورشی زدند. شورشیان کُرد توانستند در تاریخ ۸ اکتبر ۱۹۲۷جمهوری موقت آرارات را تأسیس کنند اما سرانجام ارتش ترکیه توانست در سال ۱۹۳۱ شورش آرارات را سرکوب کند.
1937؛ قیام درسیم
سیاست دولت ترکیه در سال ۱۹۳۴ در قبال کُردها و تبعید اجباری آنها به مناطق دور دست ترکیه باعث بزرگ‌ترین قیام علیه دولت به رهبری سیدرضا در استان درسیم شد. اما بعد از چندین جنگ و درگیری خونین سرانجام در سال ۱۹۳۷سیدرضا و همراهانش دستگیر و اعدام شدند.
1978 تأسیس حزب كارگران كردستان (پ‌ک‌ک)
حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) که یک حزب چپ‌گرای مارکسیستی، لنینیستی در سال ۱۹۷۸ توسط عبدالله اوجلان و با همکاری ۲۳ تن از همفکرانش در روستای فنسی دیاربکر تأسیس شد.
1984 آغاز درگیری مسلحانه پ‌ک‌ک و ارتش ترکیه
بعد از کودتای نظامی سال ۱۹۸۰ ترکیه، اعضای حزب کارگران کردستان تحت تعقیب قرار گرفتند و صدها عضو دستگیر و زندانی شدند. در همان سال عبدالله اوجلان نیروی مسلح تأسیس کرد و در سال ۱۹۸۴ میان پ‌ک‌ک و دولت ترکیه اولین درگیری مسلحانه روی داد.
1999 دستگیری عبدالله اوجلان
در سال ۱۹۹۸ دولت ترکیه، سوریه را برای اخراج اوجلان تحت فشار قرار داد. عبدالله اوجلان برای پناه دادن به او به چندین کشور روی آورد اما کشورهای یونان، روسیه، ایتالیا، کنیا و هلند از پناه دادن به او خودداری کردند و سرانجام در یک دسیسه جاسوسی و اطلاعاتی بین المللی در سال 1999 بازداشت و به کشور ترکیه تحویل داده شد.
2013 شکست مذاکرات صلح
چند سال پس از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، این حزب کوشید از طریق مذاکرات سرّی و بعدها علنی با کُردها با محوریت پ‌ک‌ک به صلح دست یافته و جنگ چند ده ساله را را پایان دهد، اما نهایتا این مذاکرات در سال 2013 با شکست منجر و به پایان رسید و پس از مدتی طرفین درگیری‌ها را آغاز کردند.
2015 ورود اولین حزب کُردی به پارلمان ترکیه
حزب دمكراتیک خلق‌ها(HDP) در نخستین حضور سیاسی خود در انتخابات ۲۰۱۵ ترکیه شرکت کرد و توانست حدود ۱۳درصد آراء را به دست بیاورد و برای نخستین بار به عنوان یک حزب کُردی به پارلمان ترکیه راه یابد.
2016 دستگیری رهبران HDP
پس از شکست کودتای نظامیان ترکیه در حالیکه احزاب و رهبران کُرد از اردوغان حمایت کرده بودند، اما رادیکال شدن فضا توسط او باعث شد تا حکومت ترکیه در سلسله اقداماتی از سال ۲۰۱۶ به بعد چند تن از سران حزب دمکراتیک خلق‌ها HDP از جمله صلاح‌الدین دمیرتاش را به اتهام همکاری با حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) بازداشت و زندانی کند.
گزارش از کامران عبدالهی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
