فراتاب - گروه اقتصادی: در دهمین کنفرانس بین‌المللی سامانه‌های سطوح آبگیر باران که در روز چهارشنبه سوم آذرماه 1400 در دانشگاه کردستان برگزار گردید؛ پروفسور هوشنگ قمرنیا، استاد تمام گروه مهندسی آب دانشگاه رازی کرمانشاه به بررسی مسائل و مشکلات انتقال آب بین حوضه‌ای تخصیص منابع آب پرداخت. ایشان در ابتدا هدف از انتقال آب بین حوضه‌ای را حل مقطعی مشکل کم‌آبی یا بی‌برقی در حوضه مقصد دانست، سپس در ادامه به تفصیل به انتقال آب در جهان، ایران و کردستان پرداختند. وی در پایان پیشنهادات و راهکارهایی را برای این موضوع ارائه نمودند و در نهایت این سوال را مطرح کرد که آیا پروژه‌های انتقال آب از حوضه‌های آبریز برای این استان منافعی را در برداشته است؟
ایشان در ابتدا پیشنهادات و شرایط یونسکو در رابطه با انتقال آب از جایی به جای دیگر را بیان نمودند که در این شرایط می‌بایست کمبود آب اساسی در مقصد باشد، توسعه آتی مبدأ نباید آسیب ببیند، ارزیابی جامع زیست محیطی انجام شود، ارزیابی جامع اثرات اجتماعی و فرهنگی انجام شود و در نهایت مزایا و منافع این انتقال باید منصفانه بین دو منطقه مبدأ و مقصد تقسیم شود.
حوزه‌های آبریز استان کردستان
حوزه‌ی آبگیر سفیدرود، سیروان، قزلچه، زرینه رود، سیمینه رود، چومان و کرخه در استان کردستان هستند. این استان 7 درصد از رواناب‌های کشور را دارا می‌باشد و بارندگی سالانه آن 455 میلی متر می‌باشد. استان کردستان 37 درصد از حوضه آبریز دریای خزر، 32 درصد حوضه آبریز دریاچه ارومیه و 31 درصد حوضه آبریز خلیج فارس را دارا می‌باشد. با توجه به اینکه جمعیت این استان 1550000 نفر است و 60 درصد از این جمعیت در روستا زندگی می‌کنند با این حال تنها 160 هزار هکتار از اراضی آن آبی هستند و نزدیک به یک میلیون هکتار از اراضی این استان دیم می‌باشند. یعنی می‌توان گفت 85 درصد از اراضی این استان دیم می‌باشند در حالی که نزدیک به 4.3 میلیارد متر مکعب حجم کل آب‌های این استان در سال می‌باشد.
سدهای بی‌خاصیت احداث شده در استان کردستان
استاد تمام گروه مهندسی آب دانشگاه رازی کرمانشاه احداث سدهای داریان، تلوار، گاوشان و شهید کاظمی را بی‌خاصیت خواند و ذکر کرد که این سد ها تماماً آب‌های استان کردستان را زه‌کش نموده و یک ریال برای این استان ارزش و اعتبار نداشته است و انتقال آب بین حوضه‌ای داده شده‌اند.
تبعات سد داریان و طرح‌های گرمسیری اجرا شده در حوزه سیروان برای استان کردستان
دکتر قمرنیا در ادامه افزود: این سد بر روی حوزه سیروان احداث شده است و یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب در سال آب را از استان کردستان برای تأمین آب استان‌های کرمانشاه و ایلام خارج می‌کند و هیچ حق‌آبه‌ای برای استان کردستان در نظر گرفته نشده است!
تبعات سد و شبکه گاوشان از حوزه کرخه برای استان کردستان
ایشان همچنین افزود؛ سد گاوشان 63 میلیون مترمکعب در سال از تأمین آب شهر کرمانشاه را بر عهده دارد و همچنین تأمین حدود 395 میلیون مترمکعب آب کشاورزی برای 26000 هکتار از اراضی دشت‌های دربند و بیلوار استان کرمانشاه را بر عهده دارد و تنها آب 5000 از اراضی شهرستان کامیاران را تامین می‌نماید و سؤالی که در اینجا مطرح است آیا اراضی استان کردستان که سد گاوشان در این استان قرار دارند در اولویت هستند یا اراضی استان کرمانشاه؟
سد تلوار بر روی حوزه سفیدرود در شهرستان بیجار
ایشان در ادامه به بررسی سد تلوار پرداختند. وی این سد را از مخرب‌ترین و بی‌فایده‌ترین سدها در ایران و کردستان دانست. با توجه به اینکه سد تلوار 24500 هکتار در سال آب برای استان زنجان و 63 میلیون مترمکعب آب برای استان همدان را تامین می‌نماید، تنها 7500 هکتار از اراضی خورخوره بیجار را قرار بوده است که به آبی تبدیل نماید که تا به امروز محقق نشده است!
لازم به ذکر است که اراضی شهرستان بیجار کلاً دیم هستند و قابلیت تبدیل به اراضی آبی را دارند در حالی‌که آب سد تلوار باید به زنجان و همدان برود. از تبعات ایجاد این سد، از بین رفتن 18 تپه از آثار باستانی، از بین رفتن تمام روستاهای بخش چنگ‌الماس در شهرستان بیجار و کوچ 3 هزار نفر بوده است.
مشخصات و تبعات سد شهید کاظمی سقز بر روی حوزه زرینه‌رود
استاد تمام دانشگاه رازی افزودند که سد شهید کاظمی؛ علاوه بر تأمین آب شهرهای بوکان و میان‌دوآب و عمده شهر تبریز، سالیانه بیش از 100 میلیون مترمکعب آب شرب و صنعت و در حدود 55 هزار از زمین‌های عجب‌شیر و آذرشهر را نیز آبیاری می‌کند و متأسفانه سهم استان کردستان از 762 میلیون مترمکعب تنها در حدود 10 میلیون مترمکعب می‌باشد.
باتوجه‌به بررسی‌های انجام شده و مستندات طرح انتقال آب بین حوضه‌ای؛ به دلیل تصمیمات غیرعلمی و اشتباه اتخاذ شده توسط وزارت نیرو در کل ایران و استان کردستان در هیچ‌کدام از طرح‌های انتقال آب قوانین یونسکو رعایت نشده است. مناطق مختلفی از استان کردستان همانند مناطق شمال و غرب استان آبشان به تاراج رفته و محیط‌زیست‌شان به‌شدت صدمه‌دیده است و مناطق شرقی استان نیز خود مستحق‌تر از سایر استان‌ها به آب هستند، حق‌شان به‌طور کلی نادیده گرفته شده است.
مرگ آب‌های زیرزمینی، نشست اراضی دشت‌های شرق استان، نابودی کشاورزی دامپروری و باغداری، تخریب محیط‌زیست، کوچ تحصیل‌کردگان و روستایان و بیکاری مردم و روستاییان و در نهایت به خطر افتادن امنیت ملی را به همراه داشته است.
پروفسور قمرنیا اضافه کرد: اگر این‌طور پیش برود استان خشک شده و در آینده‌ای نزدیک به مشکل استان اصفهان دچار خواهیم گشت و در ادامه به ذکر این مطلب پرداختند که باوجود اینکه هیچ‌کدام از روستاهای استان کردستان آب شرب مطلوب و مناسبی ندارند آب چرا بدون بررسی ها و پیش‌زمینه سازی‌های علمی باید به استان‌های دیگر اختصاص داده شود؟
راهکارهایی برای پیشگیری از افزایش بحران
دکتر قمرنیا 6 پیشنهاد مختلف را برای پیشگیری از افزایش بحران بی آبی و کم آبی در کشور ارائه داد:
- سازگاری با شرایط طبیعی و اقلیمی حاکم بر حوضه‌ها و دشت‌های کشور
- توسعه زمین‌های کشاورزی تأمین آب شرب صنعتی و غیره در هر حوضه مبتنی بر آمایش سرزمین باشد و نه بر اساس تصمیم سیاستمداران
- حل مشکلات هر حوضه در درون آن حوضه و بدون وابستگی و دست‌درازی به آب سایر حوضه‌ها
- رعایت کامل قوانین یونسکو در رابطه با شرایط انتقال آب بین حوضه‌ای
- استفاده از نظرات دانشگاهیان در هر منطقه و هر حوضه جهت اخذ تصمیم‌گیری
درخواست از آقای رئیسی
دکتر قمرنیا در پایان با توجه به اینکه امیدی به پیگیری مسائل انتقال آب استان کردستان توسط مسئولین و نمایندگان استان نبوده است عاجزانه از آقای رئیسی رئیس‌جمهور محترم استدعا کرد که جهت اعمال منافع ملی و عدالت اسلامی در اولین بازدید خود از استان کردستان موارد ذیل را موردتوجه و پیگیری قرار دهند.
- بررسی موضوع انتقال‌های غیرعلمی و نامشروع آب از حوضه‌های استان کردستان
- از ایشان در خواست می شود از اجرای هر گونه طرح انتقال آب در استان کردستان باتوجه به پتانسیل های آبی، خاکی، اقلیمی و غیره در استان جلوگیری بعمل آید.
نویسنده گزارش: روژین علی‌محمدنژاد – کارشناسی ارشد مهندسی آبیاری و زهکشی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است
مطالب مرتبط
ایران، ایستاده بر کمربند خشکسالی اما همچنان گرفتار بی‌برنامگی مدیریت آب!
