از تالشی‌هاو جغرافیای سیاسی و فرهنگی‌شان چه می‌دانیم؟ | فراتاب
کد خبر: 11918
تاریخ انتشار: 15 آذر 1400 - 15:51
رستم بهرامی
رستم بهرامی -  کارشناس ارشد روابط بین الملل

 فراتاب - گروه سیاسی: تالش­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ها قومی ایرانی­­­­­­تبار هستند که در ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه زندگی می­کنند. گفته می­­­­شود که عده­­­­­ای هم در قزاقستان و حتی افغانستان ساکنند. مردم تالش مسلمان و پیرو دو مذهب شیعه و سنی (شافعی) هستند. آن­ها به زبان تالشی و فارسی صحبت می­کنند. زبان تالشی، شاخه­ای از زبان­های ایرانی شمال غربی می­­­­باشد و با زبان­های اوستایی، کُردی و تاتی شباهت دارد. «خوچکو»، به دلیل آهنگین بودن این زبان، آن را شبیه زبان ایتالیایی می­داند. آمار تعداد تالش­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ها را متفاوت ذکر کرده­اند و از 5/1 تا بیش از 2 میلیون نفر ذکر شده است. به طور کلی مشخص است که جمعیت آن­­­­­­­­­­­­­ها در جمهوری آذربایجان، بیشتر از ایران و سایر نقاط می­­­­­­­­­­­­باشد. آمار غیررسمی، تعداد جمعیت تالشان را در جمهوری آذربایجان از 700 هزار نفر تا بیش از 1 میلیون نفر ذکر کرده­­اند. تالشی­­­ها دومین قوم آذربایجان هستند که در قسمت جنوبی این کشور و در نوار مرزی ایران به صورت متراکم زندگی می­­­­­­­­­­­­کنند. این قوم، بازماندگان مردم باستانی «کادوسیان» هستند. تالش­­­­­ها که در جنگاوری، دلیری و میهن­پرستی کم نظیر بوده­­­­­­­­­اند، پس از اسلام «طیلسان»، نامیده شدند. آن­ها همواره خود را ایرانی دانسته و تحت حاکمیت ایران بودند اما یکپارچگی این مردمان اصیل، با قراردادهای گلستان و ترکمنچای در دو سده پیش از بین رفت و قسمتی از سرزمین و مردم تالش به روسیه تزاری واگذار گردید.

با فروپاشی شوروی در دهه نود میلادی، علی­اکرم همت­زاده که یک تالشی و سرهنگ بازنشسته بود، در سال 1993 جمهوری خودمختار تالش- مغان به مرکزیت لنکران را اعلام نمود. انتخابات مجلس برگزار گردید و پس از انتخاب همت­زاده به عنوان رئیس­جمهور، رنگ و آرم پرچم نیز مورد تصویب قرار گرفت. این جمهوری خودگردان، پس از حدود 2 ماه در 23 اوت 1993 با تهاجم نیروهای دولتی و خودداری همت­زاده از درگیری مسلحانه، ساقط و رهبران آن زندانی و متواری شدند. از نظر جغرافیایی، تالش­­­­­­­­­­های ساکن ایران در دو استان گیلان و اردبیل هستند(تالش جنوبی) و تالش­­­­­های جمهوری آذربایجان در جنوب خاوری این کشور و سواحل خزر و در مناطق آستارا، لریک، لنکران، ماساللی، یاردیملی، جلیل­آباد و بیله­سوار هستنند(تالش شمالی). این بخش به «تالش گشتاسبی» هم معروف است. گفته می­­­شود که در شبه­­­­­­­جزیره آب­شوران هم، تعداد تالش­­­ها بسیار زیاد است.

 با توجه به اینکه کشور ما رنگین­کمانی از اقوام و زبانهاست و گروه­­­­­­­­­های گوناگونی را در بر می­گیرد، در صورت بهره­گیری هوشمندانه و درست از این اقوام، می­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­توان از آن برای پیگیری منافع ملی استفاده نمود. بدین صورت که تکثر قومی در کشور و دنباله این قومیت­ها در حوزه تمدنی ایران که در کشورهای پیرامون واقع شده­اند، عاملی مثبت در جهت گسترش منافع ملی و ارتقای جایگاه ایران هستند. به عبارت بهتر، گسترش نفوذ منطقه­ای ایران با بهره­مندی از دنباله قومیت­های ایرانی در آن سوی مرزها امکان­­­­­پذیر است و این موضوعی است که در دیپلماسی عمومی که از ابزارهای دیپلماتیک است، قابلیت اجرایی دارد.

دیپلماسی رسانه­­­­­­­­­­­­ای، دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی مبادله، از ابعاد دیپلماسی عمومی هستند که برای نیل به اهداف به کار می­­­­­­­­­­­­­­­­روند. در بعد فرهنگی، زبان یکی از کارآمدترین و اثربخش­ترین مصادیق این دیپلماسی است که در رابطه با تالش­ها مصداق پیدا می­کند و قابلیت تاثیرگذاری فراوانی دارد. اینکه تالشان به دلیل پیشینه تاریخی، فرهنگی و نژادی، خود را در حوزه تمدنی ایران تعریف می­کنند، باید از این طریق مورد حمایت قرار گیرند. بدین صورت که با تقویت زبان فارسی و زبان تالشی، انتشار و گسترش فرهنگ لغات به هر دو زبان، تلاش برای انتقال زبان و ادبیات فارسی به صورت شعر یا نثر، هویت زبانی این قوم را حفظ کنیم.

در بعد رسانه­­­­­­­­­­ای باید از رسانه­­­­­­­­­­­­های جمعی و مجازی استفاده شود که بتوان بعد فرهنگی را عملیاتی نمود؛ یعنی رسانه­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­های صوتی و تصویری بویژه در استان­­­های تالش­­­­­­نشین با پخش موسیقی محلی، سنتی و مدرن، اخبار، فیلم و ... به زبان­های تالشی و فارسی در گسترش زبان و تداوم آن فعال شوند و رسانه­­­­­­­­­­های نوشتاری و مجازی نیز هماهنگ با رسانه­های پیش­گفته عمل نمایند.

در بعد دیپلماسی مبادله که بیشتر، خواص را در بر ­می­گیرد به تبادل فرهنگی و دانشگاهی توجه می­شود. بورس تحصیلی و فرصت مطالعاتی به دانشجویان تالشی ساکن در جمهوری آذربایجان داده شود، سمینارهای فرهنگی اجرا گردد، همایش­های ایران­شناشی برگزار و از اساتید و دانشجویان تالشی دعوت شود.

توجه به این وجه از دیپلماسی و لزوم استفاده از آن در رابطه با حوزه تمدنی ایران را می­توان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هم برداشت نمود. بدین صورت که طبق اصل 15 قانون اساسی، استفاده از زبان­های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه­­­­های گروهی در کنار زبان فارسی اجازه داده شده است. با توجه جدی به این اصل در مناطق تالش­نشین کشورمان، این موضوع بر تالش­های ساکن در باکو اثر قطعی خواهد گذاشت.

این موضوع زمانی اهمیت پیدا می­کند که با شرایط مردم تالش در جمهوری آذربایجان آگاه شویم. آنان به طرق گوناگون تحت فشار هستند و توسط دولت باکو در خطر آسیمیله شدن (یکسان­سازی فرهنگی) قرار دارند. در این کشور، نه در اعلان، بلکه در اعمال، تقریباً تمام عناصر هویتی غیر از آذری و ترکی مورد انکار قرار می­گیرد.

در مورد قوم تالش، باکو نام تالش را به منطقه جنوب تغییر داده تا از ذکر نام آن خودداری شود. انتخاب نام­های تالشی که از حقوق اولیه انسان­­­ها و معیار اصلی ابراز وجود است، ممنوع می­باشد. تالش­ها بالاجبار از کاربرد زبان خود پرهیز می­­­­­­­کنند و اجازه انتشار کتاب، روزنامه و مجله به زبان تالشی را ندارند. همچنین هرگونه فعالیت فرهنگی و هنری مرتبط با تالش ممنوع است. دولت، مجوز «مرکز فرهنگی تالش» را لغو نمود. اجازه تاسیس شبکه­­­­­­­­­­های رادیویی و تلویزیونی به آن­­­­­ها داده نمی­­شود، از ایجاد صفحاتی در شبکه­های اجتماعی به نام تالش خودداری می­شود و سایت­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­های مرتبط با تالش مسدودند. با توجه به این محدودیت­ها، هدف مردم تالش، میل به آزادی­های مردم­سالار، مقابله با اندیشه­های پان­ترکیسم و حفظ هویت قومی و زبانی است.

با این اوصاف، استفاده از این دیپلماسی می­تواند هم به حفظ فرهنگ و زبان تالشی به عنوان بخشی از خرده هویت ایران کمک کند و هم فضای مناسب­تری برای حفظ فرهنگ و هویت تالش­های ایران­دوست باکو ایجاد نماید.

نویسنده: رستم بهرامی کارشناس ارشد روابط بین الملل از دانشگاه خوازرمی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است

 

 

نظرات
آخرین اخبار