فراتاب – گروه فراسلامت: در سده کنونی، سوتغذیه، در بیشتر جوامع، بویژه کشورهای جهان سوم، بحرانی جدی به شمار می­آیدو سالانه میلیاردها نفر در سراسر جهان را تحت­تاثیر قرار می­دهد. سوءتغذیه یک مشکل جهانی است که می­تواند ناشی از شرایط اقتصادی، محیطی و یا پزشکی باشد. عموم مردم، سوءتغذیه را عامل بروز و شیوع مشکلات جسمی می­دانند. درصورتی که این موضوع، بجز جسم و تن انسان، تاثیرات شدید روحی و روانی هم به جا می­گذارد که مردم از آن ناآگاه هستند.

این پدیده دارای علائم و نشانه­هایی مانند کمبود اشتها، خستگی و تحریک­پذیری، عدم تمرکز و احساس سرمای همیشگی است و می­تواند به مشکلات و عوارض جدی از جمله بازماندن از رشد، مشکلات چشمی، دیابت و بیماری­های قلبی منجر شود.

 نابسامانی اقتصادی ناشی از تحریم اقتصادی، تورم و کرونا، موجب آسیب­پذری اقشار تهی­دست و افزایش نابرابری اجتماعی شده است. بر اساس گزارش صندوق بین­المللی پول، ایران در سطح خاورمیانه، بالاترین نرخ تورم و و در سطح جهان، دومین نرخ تورم را داراست. در حالی که نرخ تورم در کشورهای خاورمیانه برابر3/3 درصد است، این میزان در ایران بیش از 40 درصد بوده و اکنون فقر مطلق در کشور به حدود 30 میلیون نفر رسیده است که همچنان مسیر صعودی را طی می­کند. فقر مطلق، عدم دسترسی به کمترین­هاست و مواد غذایی جز جدانشدنی این عدم دسترسی است.

گزارش­های موجود حاکی از آن است که دست­کم 6 میلیون نفر از جمعیت کشور، دچار پوکی استخوان هستند. شیوع کم­خونی در کودکان زیر دو سال کشور که حدود 40 درصد است، قابل ملاحظه می­باشد. 11 درصد کودکان زیر 5 سال کشور دچار کم­وزنی هستند. میزان مصرف پروتئین در سطح خانوارها، نشان می­دهد که مصرف آن در 70 درصد افراد جامعه کمتر از مقدار توصیه شده است. بنا بر گزارش دبیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، 88 درصد مردم ایران کمتر از حد مورد نیاز، سبزی و میوه مصرف می­کنند. مصرف لبنیات، بسیار کم و حدود 190 گرم در روز است. در مورد شیر این وضعیت بدتر است. به طوری که هم­اکنون هر ایرانی سالانه فقط 70 کیلوگرم شیر مصرف می­کند که کمتر از نصف میزان لازم است. گوشت و سبزیجات خام و لبنیات در ایران با توجه به سطح درآمدها، بسیار گران هستند و دو سوم جمعیت کشور، قدرت خرید کافی برای تهیه آن­ها به اندازه کافی را ندارند.

همانطور که اشاره شد سوءتغذیه علاوه بر جسم، سلامت روان را هم به خطر می­اندازد و باعث بروز انواع و اقسام بیماری­ها و اختلال­های روانی می­شود.

کمبود عنصر آهن در بدن، باعث کم­خونی می­شود و در نتیجه فرد، مدام خسته، کسل، بی­حوصله و عصبی می­شود.کمبود ویتامین­ها و مواد معدنی، با بیماری­های روحی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلالات شخصیت، اختلال دوقطبی، سایکور، فوبیا، اختلال شناختی و مشکلات رفتاری ارتباط دارد.

محدودیت شدید کربوهیدرات به مدت طولانی، باعث پایین آمدن قند خون می­شود که به این حالت هیپوکلسیمی می­گویند و عوارض آن خستگی، بیماری، بی­حوصلگی، اضطراب، کاهش قدرت یادگیری است. کمبود شدید پروتئین هم؛  خستگی، بی­حالی و سستی را در پی دارد.

ویتامین­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­های گروهB و C در سلامت سیستم عصبی تاثیر زیادی دارند. میزان عناصر ید، منیزیم و آهن در این دو گروه، بر سیستم عصبی، به قدری شدید است که چنانچه مادر در دوران بارداری کمبود داشته باشد، نوزاد با عقب­ماندگی ذهنی متولد می­شود. چون کمبود این دو باعث کم­خونی می­شود در نتیجه ایجاد خستگی، بی­حالی، ضعف، کاهش یادگیری، عصبانیت و بی­اشتهایی می­کند.

یکی از دلایل بروز بیماری­های روحی، استرس، افسردگی و تندمزاجی، ناکافی بودن برخی ویتامین­های گروه  B و کمبود عناصری مثل منیزیم و پتاسیم می­باشد. تغذیه با تغییر در عملکرد مغز، باعث ایجاد افسردگی می­شود. استرس و برنامه غذایی نامناسب، عامل خستگی است، به طوری که این خستگی، همیشگی بوده و با استراحت کردن برطرف نمی­شود و تا 50 درصد فعالیت فرد کاهش می­یابد. کمبود ویتامین D در ابتلا به افسردگی، اختلالات خلقی و شناختی تاثیرگزار است. این در حالی است که مصرف مواد غذایی مناسب، این اختلالات را برطرف می­نماید.

مصرف غذاهای دریایی رابطه معکوس با میزان افسردگی و ارتکاب به قتل دارد. رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات، تاثیر مثبت بر سلامت روان دارد. داشتن یک رژیم غذایی مدیترانه­­­­­­­­­­­­­­­­­ای( حاوی مقادیر زیاد آبمیوه و سبزیجات، حبوبات، ماهی، غذاهای دریایی، مغزها، دانه­ها، روغن زیتون و مصرف کمتر گوشت قرمز و شیرینی­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­جات) باعث جلوگیری از کاهش عملکرد شناختی می­شود و تخریب سلول­های عصبی را به تاخیر می­اندازد.

امید که با حل مشکلات سیاسی و اقتصادی و برنامه­ریزی دقیق و هوشمندانه، شرایط اقتصادی مردم بهبود پیدا کرده و با داشتن رژیم غذایی مناسب، از بروز مشکلات جسمانی و روانی سوءتغذیه پیشگیری، و این بحران رفع گردد و پیرو آن جامعه­ای فعال و پوبا داشته باشیم. 

نویسنده: شهلا ناصری کارشناس ارشد روانشناسی بالینی

بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است