فراتاب – گروه فراسلامت: در سده کنونی، سوتغذیه، در بیشتر جوامع، بویژه کشورهای جهان سوم، بحرانی جدی به شمار میآیدو سالانه میلیاردها نفر در سراسر جهان را تحتتاثیر قرار میدهد. سوءتغذیه یک مشکل جهانی است که میتواند ناشی از شرایط اقتصادی، محیطی و یا پزشکی باشد. عموم مردم، سوءتغذیه را عامل بروز و شیوع مشکلات جسمی میدانند. درصورتی که این موضوع، بجز جسم و تن انسان، تاثیرات شدید روحی و روانی هم به جا میگذارد که مردم از آن ناآگاه هستند.
این پدیده دارای علائم و نشانههایی مانند کمبود اشتها، خستگی و تحریکپذیری، عدم تمرکز و احساس سرمای همیشگی است و میتواند به مشکلات و عوارض جدی از جمله بازماندن از رشد، مشکلات چشمی، دیابت و بیماریهای قلبی منجر شود.
نابسامانی اقتصادی ناشی از تحریم اقتصادی، تورم و کرونا، موجب آسیبپذری اقشار تهیدست و افزایش نابرابری اجتماعی شده است. بر اساس گزارش صندوق بینالمللی پول، ایران در سطح خاورمیانه، بالاترین نرخ تورم و و در سطح جهان، دومین نرخ تورم را داراست. در حالی که نرخ تورم در کشورهای خاورمیانه برابر3/3 درصد است، این میزان در ایران بیش از 40 درصد بوده و اکنون فقر مطلق در کشور به حدود 30 میلیون نفر رسیده است که همچنان مسیر صعودی را طی میکند. فقر مطلق، عدم دسترسی به کمترینهاست و مواد غذایی جز جدانشدنی این عدم دسترسی است.
گزارشهای موجود حاکی از آن است که دستکم 6 میلیون نفر از جمعیت کشور، دچار پوکی استخوان هستند. شیوع کمخونی در کودکان زیر دو سال کشور که حدود 40 درصد است، قابل ملاحظه میباشد. 11 درصد کودکان زیر 5 سال کشور دچار کموزنی هستند. میزان مصرف پروتئین در سطح خانوارها، نشان میدهد که مصرف آن در 70 درصد افراد جامعه کمتر از مقدار توصیه شده است. بنا بر گزارش دبیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، 88 درصد مردم ایران کمتر از حد مورد نیاز، سبزی و میوه مصرف میکنند. مصرف لبنیات، بسیار کم و حدود 190 گرم در روز است. در مورد شیر این وضعیت بدتر است. به طوری که هماکنون هر ایرانی سالانه فقط 70 کیلوگرم شیر مصرف میکند که کمتر از نصف میزان لازم است. گوشت و سبزیجات خام و لبنیات در ایران با توجه به سطح درآمدها، بسیار گران هستند و دو سوم جمعیت کشور، قدرت خرید کافی برای تهیه آنها به اندازه کافی را ندارند.
همانطور که اشاره شد سوءتغذیه علاوه بر جسم، سلامت روان را هم به خطر میاندازد و باعث بروز انواع و اقسام بیماریها و اختلالهای روانی میشود.
کمبود عنصر آهن در بدن، باعث کمخونی میشود و در نتیجه فرد، مدام خسته، کسل، بیحوصله و عصبی میشود.کمبود ویتامینها و مواد معدنی، با بیماریهای روحی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلالات شخصیت، اختلال دوقطبی، سایکور، فوبیا، اختلال شناختی و مشکلات رفتاری ارتباط دارد.
محدودیت شدید کربوهیدرات به مدت طولانی، باعث پایین آمدن قند خون میشود که به این حالت هیپوکلسیمی میگویند و عوارض آن خستگی، بیماری، بیحوصلگی، اضطراب، کاهش قدرت یادگیری است. کمبود شدید پروتئین هم؛ خستگی، بیحالی و سستی را در پی دارد.
ویتامینهای گروهB و C در سلامت سیستم عصبی تاثیر زیادی دارند. میزان عناصر ید، منیزیم و آهن در این دو گروه، بر سیستم عصبی، به قدری شدید است که چنانچه مادر در دوران بارداری کمبود داشته باشد، نوزاد با عقبماندگی ذهنی متولد میشود. چون کمبود این دو باعث کمخونی میشود در نتیجه ایجاد خستگی، بیحالی، ضعف، کاهش یادگیری، عصبانیت و بیاشتهایی میکند.
یکی از دلایل بروز بیماریهای روحی، استرس، افسردگی و تندمزاجی، ناکافی بودن برخی ویتامینهای گروه B و کمبود عناصری مثل منیزیم و پتاسیم میباشد. تغذیه با تغییر در عملکرد مغز، باعث ایجاد افسردگی میشود. استرس و برنامه غذایی نامناسب، عامل خستگی است، به طوری که این خستگی، همیشگی بوده و با استراحت کردن برطرف نمیشود و تا 50 درصد فعالیت فرد کاهش مییابد. کمبود ویتامین D در ابتلا به افسردگی، اختلالات خلقی و شناختی تاثیرگزار است. این در حالی است که مصرف مواد غذایی مناسب، این اختلالات را برطرف مینماید.
مصرف غذاهای دریایی رابطه معکوس با میزان افسردگی و ارتکاب به قتل دارد. رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات، تاثیر مثبت بر سلامت روان دارد. داشتن یک رژیم غذایی مدیترانهای( حاوی مقادیر زیاد آبمیوه و سبزیجات، حبوبات، ماهی، غذاهای دریایی، مغزها، دانهها، روغن زیتون و مصرف کمتر گوشت قرمز و شیرینیجات) باعث جلوگیری از کاهش عملکرد شناختی میشود و تخریب سلولهای عصبی را به تاخیر میاندازد.
امید که با حل مشکلات سیاسی و اقتصادی و برنامهریزی دقیق و هوشمندانه، شرایط اقتصادی مردم بهبود پیدا کرده و با داشتن رژیم غذایی مناسب، از بروز مشکلات جسمانی و روانی سوءتغذیه پیشگیری، و این بحران رفع گردد و پیرو آن جامعهای فعال و پوبا داشته باشیم.
نویسنده: شهلا ناصری کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است