فراتاب:سیام خرداد 1398. صدای شلیک یک موشک از سامانه پدافند هوایی سوم خرداد به سمت آسمان در دل شب. موشک، شلیک شده و از زمین دور میشود. چند ثانیه بعد، نوری که از موشک شلیکشده یکباره به آتش و انفجاری در آسمان بدل میشود که همزمان با آن صدای اللهاکبر گفتن حاضرین هیجانزده در صحنهشلیک را شاهد هستیم. پهپاد آمریکایی RQ-4گلوبالهاوکمنهدم شده و سقوط میکند.
در آن زمان شاید کمتر تصور میشد که قرار است آینده معادلات جنگهای خاورمیانه به صورت جدی توسط این پرندههای بدون سرنشین تغییر کند. اینک با افزایش تنشها در خلیج فارس، آمریکا با تشکیل یک نیروی ضربت پهپادی نشان میدهد که هرچند در حال کاهش نیروهای نظامی خود در خاورمیانه است اما به طرق دیگر در حال افزایش قدرت خود در این منطقه است. اکنون به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که چرا آمریکا اقدام به تشکیل نیروی ضربت پهپادی در خلیج فارس کرده است؟
حمایت از منافع آمریکا و امنیت متحدانش
به نظر میرسد که نقطه عطف در انگیزه آمریکا از این اقدام، به حملات به کشتی اماراتی در سال 2019 و حمله به تأسیسات نفتی آرامکو در زمان ترامپ برمیگردد. آنچه که این امر را شدت بخشید کشته شدن دو خدمه بریتانیایی و رومانیایی در ماه ژوئیه در یک کشتی اسرائیلی طی یک حمله پهپاد انتحاری در دریای عمان بود. به گزارش رویترز، ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا اعلام کرد در واکنش به افزایش حملات به کشتیها در سالهای اخیر، یک نیروی ضربت پهپادی متشکل از پهپادهای زمین به هوا، پهپادهای مخصوص سطح دريا و زیردریایی تشکیل خواهد داد. مقامات ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا که در بحرین مستقر است تأکید کردند که قابلیتهای تجسسی و عملیاتی این پهپادها طی ماههای آینده تمامی نقاط استراتژیک در مسیرهای انتقال نفت در منطقه را تحت پوشش قرار خواهد داد. از جمله این مناطق تنگه هرمز است که حدود ۲۰ درصد از نفت مورد نیاز جهان از آن عبور میکند.
پر کردن خلأ کاهش حضور فیزیکی نیروهای آمریکایی در منطقه
به صورت کلی اقدام آمریکا در ذیل یک هدف کلی، یعنی خروج محتاطانه از خاورمیانه تفسیر میگردد. ترامپ به طور مکرر در طول مبارزات انتخاباتی خود تأکید کرده بود که به دنبال خارج کردن آمریکا از مناقشات خاورمیانه است و اکنون بایدن در پی تکمیل اجرای این طرح است. در همین رابطه روزنامه والاستریتژورنال گزارش میدهد که پنتاگون شروع به کاهش تعداد سامانههای دفاعی خود در منطقه به ویژه قطر و عربستان سعودی و کویت کرده است. به نظر میرسد که آمریکا تصمیم به کاهش تلفات خود و حفظ اعتبار و سلاحهای باقی ماندهاش در خاورمیانه دارد و تلاش میکند تا تریلیونها دلار را از جنگهای بیهوده و پوچ در خاورمیانه هدر ندهد. ایالات متحده در مرحله آینده برای موج جدیدی از جنگهای سایبری و همچنین جنگ از طریق هواپیماهای بدون سرنشین برنامهریزی میکند؛ این بدان معناست که سامانههای دفاعی سنتی در مرحله جدید منسوخ و نامناسب هستند و باید جایگزین شوند.
آینده مبهم مذاکرات برجام و لزوم قدرتنمایی در برابر ایران
همچنین به نظر می رسد تشکیل نیروی ضربت پهبادی میتواند در صورت شکست مذاکرات برجام، زمینه یک نمایش قدرت جدی باشد. با توجه به اینکه ایران در زمیه پهبادها طی سالهای اخیر پیشرفت های قابل توجهی داشته است لذا آمریکا نیازمند قدرتنمایی جدی در منطقه ژئواستراتژیک خلیج فارس میباشد.
پیشبینی افزایش تنش بین اسرائیل و ایران
برخی تحلیلگران معتقدند علاوه بر حملات مستقیم، انفجارهای مشکوک در نفتکشهای متعلق به شرکتهای غربی و یا شناورهای وابسته به ایران و اسرائیل نیز افزایش یافته است. صاحبنظران معتقدند که این حوادث بخشی از نبرد پنهانی ایران و آمریکا و نتيجه افزایش تنش بین دو کشور پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷ است. آخرین حمله صورت گرفته در خلیج فارس، حمله به یک کشتی تجاری در ماه ژوئیه بود که متعلق به یک تاجر اسرائیلی بود. این کشتی در سواحل عمان مورد هدف قرار گرفت و دو تن از خدمه آن کشته شدند. وزیرخارجه اسرائیل یائیر لاپید، بعد از این حمله گفت که در پاسخ به این حمله واکنش سختی نشان خواهد داد.
ارتش آمریکا چندی پیش مدعی شد قطعات به جا مانده از تسلیحاتی که در حمله به کشتی تحت اجاره یک شرکت اسرائیلی مورد استفاده قرار گرفتهاند با پهپادهای ساخت ایران کاملا انطباق دارد امری که از سوی مقامات کشورمان رد شده و آن را یک ادعای واهی برای افزایش ایران هراسی از سوی آمریکاییها خواندند. دولت جو بایدن تمایل خود به احیای برجام را اعلام کرده ولی مذاکرات ایران و قدرتهای جهانی برای احیای این توافق در ماههای اخیر هنوز به نتیجه نرسیده است. خبرگزای آسوشیتدپرس مینویسد که در فقدان یک توافق همه جانبه حملات ایران و اسرائیل در سطح منطقه افزایش خواهد یافت. در این رابطه، دریادار برد کوپر در نشستی مطبوعاتی در این خصوص گفت: «فقط این را ذکر میکنم که از مواضع و رفتار ایران به خوبی آگاه و برای مقابله با آن کاملا آماده هستیم.»
در همین زمینه دکتر غلامی تحلیلگر مسائل خلیج فارس در خصوص تأثیر تشکیل نیروی ضربت پهپادی آمریکا بر محیط امنیتی ایران معتقد است: «در مواردی که پهپادهای آمریکا گروههای داعش و القاعده در افغانستان یا در پاکستان را مورد هدف قرار میدهند ممکن است که این پهپادها موجب تأمین امنیت برای جمهوری اسلامی ایران شود. اما در مواردی این پهپادها میتوانند به دو شکل منجر به تضعیف امنیت جمهوری اسلامی ایران شود؛ شکل اول که مستقیم مرتبط با ایران است که شامل جمعآوری اطلاعات از تحرکات و رصد نیروهای نظامی ایران و عملیات خرابکاری در ارتباط با تأسیسات اتمی ایران بپردازند.شکل دوم که بیشتر در مورد محیط پیرامونی ایران در غرب کشور صادق است از این پهپادها برای حملات به گروههای مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران استفاده میشود. نمونه آن ترور آقای ابومهدی مهندس و سردار قاسم سلیمانی بود»
اینک ورود دوبارهRQ-4 و MQ9به منطقهFIR و منطقه شناسایی دفاع هوایی(ADIZ)ایران در جریان برگزاری رزمایش ذوالفقار1400 که قصد جمعآوری اطلاعات و نزدیکی به منطقه عمومی رزمایش را داشتند نشان داد که آمریکا نهتنها قصد خروج از خاورمیانه را ندارد بلکه به گونهای دیگر و به صورت جدی خواهان حضور فعال در این منطقه است. در نتیجه باید گفت با توجه به روندهای سیاسی و دیپلماتیک و امنیتی در منطقه شواهد امر حاکی از افزایش رقابتهای پهبادی در کل منطقه است امری که آمریکا با تاسیس این پایگاه باعث تشدید امنیتی شدن فضا می شود!
نویسنده: رسول دوستوندی؛ ارشد روابط بینالملل
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است