فراتاب – محمد حسن گودرزی: انتخابات سراسری عراق، یکشنبه گذشته برگزار شد و طی آن 41 درصد واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند. انتخاباتی که به نظر میرسد توام با پیروزی قابل توجه جریان صدر به رهبری مقتدی صدر پیش رفته است. برگزاری این انتخابات که اولین انتخابات سراسری عراق بعد از خروج نیروهای آمریکا است، نشان از توانایی دولت مرکزی عراق در برگزاری انتخابات و ادامه روند دموکراتیک در این کشور باشد. با این همه چالشهای بزرگی مانند فساد دولتی و مشکلات اقتصادی در عراق وجود دارد که اعتراضات مردمی این کشور را در اکتبر 2019 شکل داد. علاوه بر این، بحران ویروس کرونا و عدم واکسیناسیون گسترده در این کشور هم نارضایتیهای بسیاری را به وجود آورده است. خانم رُبا علی الحسنی (Ruba Ali Al-Hassani) جامعه شناس و تحلیلگر مسائل عراق است. وی موسس انجمن زنان مسلمان کانادا و عضو هیئت مدیره مرکز قربانیان شکنجه کانادا و بنیاد آلوپسی آئرتا کانادا (Canadian Alopecia Areata Foundation) است. علاوه بر این الحسنی، پژوهشگر گروه سیاست، فلسفه و دین دانشگاه لنکستر در انگلستان و جامعهشناس حقوقی است. وی در گفتگو با فراتاب در مورد انتخابات سراسری عراق و چالشهای این کشور صحبت کرد.
فراتاب- در عراق شاهد دور جدیدی از انتخابات پارلمانی بودیم. به نظر شما تفاوت این انتخابات با انتخابات قبلی در چه بود؟
تفاوت اصلی بین این انتخابات و انتخابات 2018 در جنبش اکتبر است که بین آن (انتخابات 2018) و تصویب قانون جدید انتخابات رخ داد. این جنبش اعتراضی زمینهای را برای عموم مردم عراق فراهم کرد که نقش نخبگان سیاسی و گروههای مسلح را بیشتر ارزیابی کنند. به هرحال مسائل امنیتی ناشی از حضور و ظهور داعش پایان یافته است و طبیعی است که ضرورت تداوم فعالیت برخی گروهها کاسته شده است.
این تفاوت عمده بین هر دو چرخه انتخابات است. به دلیل خشونتی که جنبش اکتبر از سوی نیروهای دولتی و غیردولتی مشاهده کرده است، بخش بزرگی از جامعه عراق یا از طریق تحریم عصبانیت و اعتراض خود را اعلام کرده، یا احساس درماندگی و بیتفاوتی دارند، بنابراین منفعلانه تصمیم میگیرند در این انتخابات شرکت نکنند.
در واقع، مطابق انتظار مشارکت پائینی حتی کمتر از انتخابات سال 2018 روی داد. با این حال، انگیزهها متفاوت است. این بار بیشتر عراقیها از وضعیت موجود عصبانی بودند. تفاوت دیگر این است که تعداد انگشت شماری از احزاب برآمده از جنبش اکتبر در این انتخابات شرکت کردند و برای برخی از مردم عراق امید ایجاد کنند. در این میان، نهادهای سیاسی دیگری که برآمده از جنبش اعتراضی بودند، در حال شکلگیری یک اپوزیسیون سیاسی رسمی برای کنترل سیاستمداران هستند. به غیر از این، قانون جدید انتخابات باعث شد در مناطق انتخاباتی شانس افراد مستقل برای کسب کرسی و شانس نامزدهای فردی و نه حزبی، افزایش پیدا کند همین امر هم در پیروزی 32 کاندیدای مستقل و نیز گروه امتداد (تشرین -انقلابیون اکتبر) و حتی زنان تاثیر داشته است.
فراتاب- به نظر شما کدام افراد و گروهها میتوانند در این انتخابات ادعای پیروزی و تشکیل دولت در عراق کنند؟
طبیعتا شانس احزاب و ائتلافهای قدرت در دوره پیشین همانند سائرون بیشتر از بقیه است، اما در این بین هم مستقلین آرای قابل توجهی کسب کردهاند و هم ائتلاف امتداد هم رسما پا به عرصه سیاسی گذاشته است. در هر صورت، نتیجه پیشبینی شده تا حدی مشابه سال 2018 است: احزاب هژمونیک به احتمال زیاد در قدرت باقی خواهند ماند.
فراتاب- این اولین انتخابات سراسری عراق پس از خروج ارتش آمریکا است. این موضوع چقدر در این انتخابات موثر است؟
ایالات متحده پیشتر از عراق خارج شده بود اما با درخواست عراق برای حمایت در جنگ با داعش بازگشت. هرگونه حضور آمریکا در عراق در حال حاضر دلیلی مشروع برای گروههای مسلح شبهنظامی است تا به عنوان «مقاومت» عمل کنند. علیرغم خروج آمریکا از عراق، بسیاری از گروههای مسلح در کمپینهایی شرکت کرده که ادعا میکنند از منافع برخی از مردم در برابر برخی دیگر محافظت میکنند. این نوعی لفاظی فرقهای است که بسیاری از مردم عراق (اعم از شیعه و سنی) به آن توجهی ندارند. یکی از پیامهای جنبش اکتبر پیام ضد فرقهگرایی بود که در برابر حکومت قومگرا مقاومت میکرد.
فراتاب- بزرگترین چالشهای دولت آینده عراق چیست؟
بزرگترین چالشهای دولت آینده عراق بیثباتی امنیتی و جنبش اعتراضی است که از سکوت خودداری میکند. بیثباتی نظامی نتیجه ظهور گروههای کوچک خفته داعش در برخی از مناطق کشور و همچنین گروههای مسلحی است که بدون قانون، عمل میکنند. ناپدید شدن اجباری و ترور بسیار رایج است. تا زمانی که این اقدامات ادامه یابد، جنبش اعتراضی انگیزه کافی برای به چالش کشیدن وضعیت موجود را خواهد داشت. من فکر میکنم این چالشها توسط کسانی که دولت را اداره میکنند تعریف میشوند. همیشه تعادل ناخوشایند بازیگران خارجی در عراق وجود دارد. چالشها بستگی به نخستوزیر جدید و موقعیت آنها در این جنگ نیابتی دارد که همچنان در آن عراقیها و منافع عراق قربانی میشوند.
این موقعیت همچنین تعیین میکند که آیا دولت بعدی واقعاً میخواهد با فساد مبارزه کند یا خیر؟ اگر به احتمال زیاد، یعنی با همین وضعیت موجود پیش برویم، مبارزه با فساد یک چالش نخواهد بود زیرا بخشی از سیاست دولت نیست.
فراتاب- انتخابات و تحولات سیاسی در عراق همواره برای کشورهای همسایه مانند ایران، عربستان سعودی و ترکیه بسیار مهم بوده است. به نظر شما چه نوع روابطی در آینده عراق وجود دارد و دولت در آینده با این کشورها همکاری خواهد کرد؟
دولت کاظمی یک هدف دارد، آن تلاش مستمر برای پل زدن روابط بین ایران و عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه است. این دولت چندین اجلاس منطقهای برگزار کرده است. دولت کاظمی از بازیگران مهم دعوت و موافقتنامههایی را برای ارتقای تجارت، روابط دیپلماتیک و موارد مشابه امضا کرده است. ترکیه به دلیل نقض مداوم خاک و حریم هوایی عراق، بمباران دشتهای نینوا و دهوک و قربانی شدن مردم بومی در آنجا همچنان یک بازیگر بحث برانگیز است.
علاوه بر این، با قطع آب رودخانهها (به دلیل سد سازی) از سوی همسایگان، عراق از مشکل بحرانی آب رنج میبرد. این مسئله از بین نخواهد رفت مگر اینکه چیزی تغییر کند، که آن احترام همه بازیگران خارجی و کشورهای همسایه، گفتوگوی دیپلماتیک و همکاری برای حل بحرانهای آب است.
بازنشر این مطلب با ذکر منبع «فراتاب» بلامانع است