مصطفی الکاظمی؛ انقلابی عراقی یا شوی انتخاباتی؟ | فراتاب
کد خبر: 11702
تاریخ انتشار: 20 تیر 1400 - 12:13
اردشیر پشنگ
گویی موتور محرکه و فردِ محوری برای کاستن از مشکلات داخلی و نیز ایجاد گشایش در سیاست خارجی به کاخ نخست وزیری و پشت میز «مصطفی الکاظمی» منتهی می‌شود! این مساله زمانی دارای ...

فراتاب: عراق به مانند بیشتر 18 سال اخیر همچنان محل وقوع رویدادها و تحولات مختلفی است در همین راستا شاهد روزانه شدن موشک پراکنی میان بخشی از حشد الشعبی و آمریکا، تظاهرات‌های گاه و بی‌گاه مردمی به ناکارآمدی دولت و یا مسائل و دخالت خارجی تا میزبانی نشست «شام جدید» و ... هستیم.

در این بین اما گویی موتور محرکه و فردِ محوری برای کاستن از مشکلات داخلی و نیز ایجاد گشایش در سیاست خارجی به کاخ نخست وزیری و پشت میز «مصطفی الکاظمی» منتهی می‌شود! این مساله زمانی دارای اهمیت بیشتر می‌شود که دریابیم طی ماه‌های آتی عراق شاهد برگزاری یک انتخابات زودهنگام پارلمانی است؛ به عبارتی دیگر برخی از منتقدین، مجموعه تلاش‌های قابل توجه در عرصه سیاست داخلی و نیز تکاپوی دیپلماتیک الکاظمی طی ماه‌های اخیر را تنها با هدف رای آوری مجدد در انتخابات پیش‌رو ارزیابی می‌کنند و نه در راستای کاهش عملی و واقعی مشکلات زاید الوصف عراق! و البته طرفدارانش او را پرچمدار تغییراتی اساسی و انقلاب گونه و موردنیاز در عراق جدید قلمداد می‌کنند!

چرایی اهمیت انتخابات پارلمانی

نظام سیاسی جدید در عراق که بطور رسمی از سال 2005 مستقر شده است، یک جمهوری فدرال پارلمان محور است! به عبارتی دیگر همه مناصب و قدرت در این کشور از جمله نخست وزیر، رئیس جمهور، رئیس پارلمان و ریاست دستگاه قضا و نیز فرماندهی کل قوا متاثر از آرای انتخابات پارلمانی در این کشور است و در نتیجه در حالت عادی مردم عراق اعم از عرب شیعی، عرب سنی و کُرد امکان تغییر چهره سیاستمداران و از همین طریق تغییر در برخی اولویت‌ها را دارا هستند. به همین دلیل انتخابات پیش‌رو نه فقط برای مصطفی الکاظمی بلکه برای همه افراد صاحب نفوذ، احزاب، گروه‌ها و ائتلاف‌های مختلف دارای اهمیتی اساسی است. لذا باقی ماندن یا نماندن الکاظمی در پشت سکان رهبری عراق در قامت نخست وزیر کاملا به میزان آرای حزب او و نیز توافقاتش با دیگر احزاب پیروز در انتخابات پیش‌رو بستگی دارد!

کارنامه مصطفی الکاظمی

تا پیش از آنکه جانشین عادل عبدالمهدی نخست وزیر مستعفی عراق شود او سیاستمداری کمتر شناخته شده و درجه دوم محسوب می‌شد که پیش‌تر علاوه بر تجربه وزارت، سابقه چندین سال فعالیت مطبوعاتی در شهر سلیمانیه در اقلیم کردستان عراق را نیز داشت. اما در عین حال برداشت‌ها از مواضع الکاظمی او را فردی پیچیده، ناسیونالیستی معتدل و در عین حال با گرایش نسبی به سمت ارتقای روابط با جهان غرب و بخصوص آمریکا نشان می‌داد.

اما از زمان زمامداری مصطفی الکاظمی می‌توان مهمترین اقدامات او را در 6 حوزه مختلف دسته‌بندی کرد:

  1. دستیابی به توافق با کُردها: یکی از مهمترین مشکلات داخلی در عراق از بدو تاسیس و نیز از 2005 به اینسو عدم حل مشکلات دولت مرکزی با کُردها بوده است در حدفاصل سالهای 2005 تا 2020 نیز در حوزه های مختلف مانند ماده 140 قانون اساسی و تعیین سرنوشت مناطقی مانند کرکوک و یا در مسائلی نظیر بودجه، قدرت نظامی و انتظامی پیشمرگه‌ها و ... بر دامنه مشکلات افزوده شد. اما پس از 7 سال بالاخره دولت مصطفی الکاظمی موفق شد با کُردها به توافقی نسبی در زمینه بودجه دست یابد. در حال حاضر روابط گرمی میان وی با مسعود بارزانی رهبر حزب دموکرات که بیشترین کرسی پارلمانی را به عنوان یک حزب در دست دارد برقرار است و به نظر می‌رسد دوگانه بارزانی –الکاظمی حتی هماهنگی‌هایی در حوزه سیاست خارجی و از طریق اردن نیز دارا هستند!
  2. میزبانی ویژه از سفر پاپ: هرچند سفر پاپ به عراق بسیار پیش‌تر از زمان نخست وزیری الکاظمی برنامه‌ریزی شده بود اما نهایتا در دوران وی اتفاق افتاد نحوه میزبانی از پاپ و برگزاری جشن‌های خاص که یادآور سنت میزبانی در دوران سلطنت در عراق بود هم به نوعی حاکی از گرایش بیش از پیش عراق الکاظمی برای نزدیکی با جهان غرب است بخصوص اینکه دیدار پاپ با آیت‌الله سیستانی هم یکبار دیگر رقابت‌های دو قرائت مختلف مکاتب قم و نجف از مساله سیاست را در بین طرفداران خود پررنگ کرد.
  3. تقویت روابط با آمریکا و غرب: بهبود رابطه با آمریکا و تلاش برای تداوم توافق‌های دیپلماتیک و امنیتی جدید با آمریکا و نیز کشورهای اروپای غربی از جمله اولویت‌ها و علایق مشهود مصطفی الکاظمی است که به صراحت در این حوزه نیز بارها یادداشت نوشته و سخنرانی کرده است.
  4. تلاش برای کنترل حشد الشعبی: مهمترین چالش داخلی مصطفی الکاظمی و شاید دیگر نخست وزیران در عراق، نحوه تعامل با نیروهای حشد الشعبی در این کشور است. پیداست برخی از گروههای حشدالشعبی بدنبال الگوبرداری از حزب‌الله در لبنان هستند یعنی علاوه بر حضور در عرصه سیاسی دارای بال نظامی مختص به خود باشند که از نوعی خودمختاری خودخوانده نسبی نسبت به دولت برخوردار باشند. طی این دوره اما الکاظمی تلاش کرده است اولا اکثر نیروهای حشد الشعبی را زیر چتر فرماندهی کل قوا که در دست نخست وزیر است بیاورد و ثانیا دیگر گروهها را تحت فشار قرار دهد تا نهایتا نتوانند مسیر پیشین را دنبال کنند امری که با تداوم موشک پرانی برخی گروههای حشد به فرودگاه اربیل و نیز اطرف سفارت آمریکا در بغداد و ... نشان از آن دارد کاظمی نتوانسته است در آن به موفقیت نسبی دست یابد.
  5. تنش‌زدایی میان ایران و عربستان: در راستای تقویت جایگاه منطقه‌ای و قرارگرفتن به عنوان بازیگری موثر و نیز کاهش مشکلات داخلی ناشی از رقابت بازیگران منطقه‌ای شاهد تلاش‌های نسبتا موثر کاظمی برای تنش‌زدایی میان تهران و ریاض هستیم و در همین راستا هم میزبانی برخی نشست‌های امنیتی طرفین را در بغداد برنامه‌ریزی کرده است.
  6. تلاش برای ایجاد شام جدید: اما بلندپروازانه‌ترین برنامه فعلی الکاظمی تلاش برای ایجاد قطبی بنام «شام جدید» متشکل از سه کشور عراق، اردن و مصر است. در دهه‌های گذشته نیز چنین تلاش‌هایی وجود داشته است، اما اینک طرفین با محوریت اقتصاد و صنعت دنبال ایجاد یک ساخت سیاسی منطقه‌ای و به تعبیری دیگر یک اتحادیه اروپای کوچک هستند.

اما در پایان بایستی این سوال را پرسید که آیا اگر مصطفی الکاظمی نتواند مجددا به مقام نخست وزیری در عراق دست یابد اقدامات فوق توسط نفر بعدی که در کاخ ... مستقر می‌شود از اولویت خارج خواهد شد؟ هرچند نمی‌توان پاسخی قطعی به این پرسش استراتژیک داد اما می‌توان گفت با توجه به شرایط و بحران‌های داخلی عراق، مسائل منطقه‌ای و ظرفیت و پتانسیلی که در این کشور وجود دارد تقریبا هر فرد دیگری نیز به نخست وزیری عراق برسد بطور کم و بیش برنامه‌های مذکور را ادامه خواهد داد کما اینکه بسیاری از این مسائل و برنامه‌ها در دوره پیش از الکاظمی در عراق شروع شده بود.

نویسنده: اردشیر پشنگ پژوهشگر روابط بین الملل و مسائل خاورمیانه

منبع: روزنامه سازندگی

نظرات
آخرین اخبار